Λουκάς Αποστολίδης: Ειδικό “πράσινο” τέλος υδάτων–υδροηλεκτρικά εργοστάσια – ΑΠΕ

Στο κράτος δικαίου η ισονομία, αποτελεί θεμελιώδη συνταγματική αρχή. Αυτή την αρχή διεκδικούν οι τοπικές κοινωνίες έναντι της κεντρικής εξουσίας για δίκαια ανάπτυξη. Η Ρούμελη διεκδικεί την ισονομία, κοινωνικά, πολιτικά, και τώρα δικαστικά. Είναι άδικο και ανεπίτρεπτο τους φυσικούς πόρους της, τον υδάτινο πλούτο της, να τα εκμεταλλεύονται οικονομικά επιχειρήσεις ή επιχειρηματίες και οι τοπικές κοινωνίες να μαραζώνουν. Η μορφολογία της Ρούμελης γνωστή.

Μεγάλοι οι ορεινοί όγκοι στη Στερεά Ελλάδα. Πλούσιος ο υδάτινος ορίζοντας και τα ποτάμια. Μας χαρίζουν απλόχερα πράσινο, ενέργεια, ύδρευση και άρδευση στις πεδινές και εύφορες πεδιάδες. Από το Αγρίνιο, τη Λαμία, τη Δωρίδα, τη Βοιωτία μέχρι την Αττική, το δασικό οικοσύστημα, που περιβάλλει τις πόλεις της Στερεάς, προσφέρει πολλά αγαθά και πόρους. Ως ανταπόδοση η φύση αποζητά την προστασία της και οι τοπικές κοινωνίες μερίδιο στην ανάπτυξη.

Η Στερεά Ελλάδα αποτελεί την μεγαλύτερη υδαταποθήκη της χώρας. Οι μεγάλοι υδάτινοι ταμιευτήρες, φυσικοί και τεχνητοί φυλάττουν μείζονος σημασίας εθνικούς πόρους. Η Αιτωλοακαρνία έχει προνομιακή θέση με οκτώ φυσικές λίμνες, δυο λιμνοθάλασσες και τρεις μεγάλους ποταμούς. Η τεχνητή λίμνη των Κρεμαστών, το φράγμα του Μόρνου, η φυσική λίμνη Υλίκη, τροφοδοτούνται από τους μεγάλους ποταμούς Αχελώο, Εύηνο, Σπερχειό, Μόρνο, τον Βοιωτικό Κηφισσό και μικρότερους άλλους παραπόταμους προσφέρουν ενέργεια, πόρους, εισόδημα, άρδευση και ύδρευση. Οι υδάτινοι αυτοί πόροι αποτελούν πολύτιμες πηγές ζωής.

Οι τοπικές, και περιφερειακές κοινωνίες, που διαμένουν, εργάζονται και παράγουν στις περιοχές αυτές, ζητούν, απαιτούν μια βέλτιστη διαχείριση του τεράστιου πλούτου που παρέχουν αυτοί οι υδάτινοι πόροι.

Ζητούν να διαβουλευτούν με όλους αυτούς που κάνουν χρήση, εκμεταλλεύονται και κερδίζουν από τα φυσικά αυτά αγαθά.

Απαιτούν δίκαια και εύλογα πρωτίστως έργα, υποδομές για την προστασία του περιβάλλοντος και του δασικού οικοσυστήματος που περιβάλλει τους υδάτινους ταμιευτήρες της ενιαίας Ρούμελης.

Απαιτούν η διάχυση της ανάπτυξης (ενεργειακής, τουριστικής, κτηνοτροφικής, αγροτικής κ.ά.) να φθάσει στις τοπικές κοινωνίες που ζουν στις περιοχές αυτές και κρατούν ακόμη ζωντανή την ύπαιθρο, τον πρωτογενή τομέα της οικονομίας και την διατροφική αλυσίδα. Εύλογα και αυτονόητα ακούγονται τα αιτήματα, αυτά, αλλά δυστυχώς επί του έργου δεν υπάρχουν ανταποδοτικά τέλη για τις τοπικές κοινότητες. Δύο μεγάλες εταιρίες ΔΕΗ και ΕΥΔΑΠ εκμεταλλεύονται οικονομικά αυτούς τους υδάτινους πόρους, χωρίς το ελάχιστο ανταποδοτικό τέλος στις τοπικές κοινωνίες.

Παρά την τεράστια εκμετάλλευση με τα υδροηλεκτρικά εργοστάσια της ΔΕΗ, για την παραγωγή ρεύματος στα φράγματα Κρεμαστών (η μεγαλύτερη τεχνητή λίμνη στην Ελλάδα), Καστρακίου, Στράτου, από την κατασκευή 1965-66 του εργοστασίου έως σήμερα κανένα ανταποδοτικό τέλος – εισφορά δεν έχει αποδοθεί στις τοπικές κοινωνίες. Παρά την τεράστια προσφορά του ταμιευτήρα του Μόρνου που υδρεύει την Αττική, δεν υφίσταται κάποιο ανταποδοτικό τέλος, εισφορά, κίνητρα στις τοπικές κοινωνίες, στους ΟΤΑ για να κρατήσουν ζωντανή την ανάπτυξη στις περιοχές αυτές, αλλά και για την επιβίωση της ανθρώπινης ζωής. Η ύπαιθρος ερημώνει. Από τα Άγραφα, όπου και η λίμνη Κρεμαστών, το υψηλότερο μέρος της Στερεάς, έως την Φωκίδα με τον ταμιευτήρα του Μόρνου, δεν έχουν δοθεί ανταποδοτικά τέλη, εισφορές – κίνητρα, από το κεντρικό κράτος, από τη ΔΕΗ και από την κυρία ΕΥΔΑΠ.

Παρά την τεράστια προσφορά του υδάτινου πλούτου του Βοιωτικού Κηφισσού και της λίμνης Κωπαίδας δεν έχουν γίνει τα τελευταία 72 χρόνια μεγάλα εγγειοβελτιωτικά έργα που να στηρίζουν την αγροτική παραγωγή και την ύπαιθρο αλλά ούτε και αντιπλημμυρικά. Ο αγροτικός πληθυσμός γερνάει και συνεχώς μειώνεται.

Οι παραγωγές, τα προιόντα δεν είναι ανταγωνιστικά και οι μεταποιητικές επιχειρήσεις είναι από μηδέν, ως ελάχιστες. Παρόμοια και η κατάσταση στην εύφορη πεδιάδα του Δομοκού, της Ξυνιάδας, καθώς και της Σπερχειάδας.

Αντιπλημμυρικά και εγγειοβελτιωτικά έργα μηδέν. Μπαλώματα και «μερεμέτια». Και η φωτεινή σοδειά, με την μεγάλη κρίση – ακρίβεια στα βασικά αγαθά και στην ενέργεια, στην παραγωγή σε δυναμικές καλλιέργειες (βαμβάκια, στάρια κ.ά.), καθώς και στην ακαρπία των ελαιόδενδρων, βαραίνει το οικογενιακό εισόδημα των παραγωγών – αγροτών.

Οι κινητοποιήσεις των αγροτών στην ΕΕ και στη χώρα μας στέλνουν πολλά SOS σε πολλούς αποδέκτες στο Διευθυντήριο της Ευρώπης. Τα αγροτικά προϊόντα της Ελλάδας, αλλά και της Ε.Ε. χάνουν μεγάλο χώρο στη διεθνή αγορά από έναν αχαλίνωτο ανταγωνισμό. Και εμείς στην Ελλάδα που ο αγροτικός πληθυσμός γερνάει και μειώνεται έχουμε επειγόντως ανάγκη από ένα εθνικό σχέδιο ανασυγκρότησης του πρωτογενούς τομέα.

Στην παρέμβαση μου αυτή θέλω να ασχοληθώ διεξοδικότερα με την υδροηλεκτρική δημοκρατία των ΑΠΕ και τις ανταποδοτικές εισφορές στις τοπικές κοινωνίες.

Η προσφορά των υδροηλεκτρικών εργοστασίων στην εθνική οικονομία είναι πολύτιμη και ιδιαίτερα πολυσήμαντη. Η ορθή και δίκαια αξιοποίηση ενός εθνικού πόρου, του νερού, που απλόχερα μας παρέχουν οι ορεινοί όγκοι και τα ποτάμια, επιβάλλει την ανάγκη ενός εθνικού σχεδιασμού.

Αποτελεί πιστεύω βασική εθνική, αναπτυξιακή προτεραιότητα με τεράστιες ωφέλειες, πρωτίστως για την προστασία των υδάτινων πόρων, να έχουμε να πίνουμε νεράκι στο μέλλον, διότι η ξηρασία και οι ζέστες μας πολιορκούν. Χρυσάφι το νερό για την παραγωγή υδροηλεκτρικής ενέργειας και ΑΠΕ. Τεράστια η συμβολή στον αγροτικό τομέα με κατασκευή εγγειοβελτιωτικών έργων. Διαρκής ο στόχος μας να πετύχουμε τη βέλτιστη διαχείριση ενός πολύτιμου πόρου.

Θα δανειστώ, για το μέλλον των υδροηλεκτρικών έργων, τα συμπεράσματα, που δύο ειδικοί και εξαίρετοι καιθηγητές, αναφέρουν σε ένα άρθρο τους «Τα υδροηλεκτρικά έργα στην Ελλάδα – Μια διαδρομή από το 1950 μέχρι σήμερα» Μάης 2022, Ιωάννης Στεφανάκος τ. Επίκ. Καθηγητής ΕΜΠ και Κωνσταντίνος Νικητόπουλος ΟΜΕΚΑ.

• «Ολοκληρώνονται εικοσιπέντε (25) νέα μεγάλα Υδροηλεκτρικά Έργα
• Προστίθενται 2.500 MW ισχύος αιχμής στο σύστημα (αύξηση 75%)
• Παράγονται 6.000 GWh ήπιας, ανανεώσιμης και εγχώριας πρόσθετης ενέργειας αιχμής (αύξηση 150%)
• Προστίθενται 5.000 εκ. κυβικά μέτρα αποθήκης νερού (αύξηση 70%)
• Ικανοποιείται ο στόχος του ΕΣΕΚ (31.12.2019) για ποσοστό παραγωγής από ΑΠΕ 61% στην ακαθάριστη κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας, μέχρι το 2030
• Βελτιώνεται η αντιπλημμυρική προστασία των κατάντη πεδινών περιοχών
• Θωρακίζεται η χώρα για την αντιμετώπιση παρατεταμένων περιόδων ξηρασίας
• Βελτιώνεται η ενεργειακή μας αυτονομία».

Η μέση ετήσια υδροηλεκτρική παραγωγή ενέργειας ΥΗΣ και ΜΥΗΣ είναι περίπου 3.938 GWh ανάλογα με την υδραυλικότητα του έτους καλύπτει το 8-10% της συνολικής παραγωγής ενέργειας της ΔΕΗ.

Η ανάπτυξη των Μεγάλων Υδροηλεκτρικών Έργων πολλαπλής σκοπιμότητας, είναι έργο εθνικής σημασίας, κάτι το οποίο δεν αντελήφθησαν οι διοικήσεις της ΔΕΗ από το 1996 και εντεύθεν αναφέρουν οι καθηγητές. Επισημαίνουν επίσης ότι η χώρα μας έχει μία τεράστια τεχνογνωσία και εμπειρία τονίζοντας ότι: «μια λαμπρή ομάδα νέων μηχανικών του ΕΜΠ κατόρθωσε, εντός μιας εικοσαετίας περίπου, να δημιουργήσει ένα τεχνολογικό επίτευγμα το οποίο δεν έχει ξεπεραστεί ακόμα και σήμερα και το οποίο αποτελεί εθνική περιουσία».

«Μέσω της ανάπτυξης των Μεγάλων ΥΗΕ, επιτυγχάνεται η βέλτιστη διαχείριση ενός πολύτιμου πόρου. Επίσης λόγω του γεγονότος ότι τα έργα αυτά είναι υψηλής εγχώριας προστιθέμενης αξίας, συμβάλλουν καθοριστικά στην ενεργοποίηση του τεχνικού και κατασκευαστικού δυναμικού της χώρας, περισσότερο από κάθε άλλο έργο υποδομής, λόγω της πολυπλοκότητάς τους. Στο Διάγραμμα που ακολουθεί παρουσιάζεται διαχρονικά (περίοδος 1980-2020) ο καθοριστικός ρόλος των Υδροηλεκτρικών Έργων στην εξυπηρέτηση του Διασυνδεδεμένου Συστήματος παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στην Ελλάδα, συνδράμοντας σημαντικά στην απεξάρτηση της παραγωγής Ηλεκτρικής Ενέργειας από το πετρέλαιο».

Θα προσθέσω  και ένα άλλο πολύ μεγάλο αναπτυξιακό παράγοντα, που αφορά τα ανταποδοτικά τέλη στις τοπικές κοινωνίες, γύρω από τις φυσικές ή τεχνητές λίμνες, όπου εγκαθίστανται υδροηλεκτρικά εργοστάσια, ή διαχειρίζονται τους υδάτινους πόρους για άλλους σκοπούς ύδρευσης ή άρδευσης.

Αυτή την αναπτυξιακή διάσταση για τις τοπικές κοινωνίες, καταγράφεται ορθά και δίκαια ως υποχρέωση στο ν. 3468/2006 άρθρο 25 όπου ορίζεται ότι:

«Α. 1. Κάθε παραγωγός ηλεκτρικής ενέργειας από Α.Π.Ε., στον οποίο χορηγείται άδεια παραγωγής μετά την έναρξη ισχύος του παρόντος νόμου, επιβαρύνεται, από την έναρξη της εμπορικής λειτουργίας του σταθμού του, με ειδικό τέλος. Το τέλος αυτό αντιστοιχεί σε ποσοστό 3% επί της, προ Φ.Π.Α., τιμής πώλησης της ηλεκτρικής ενέργειας στον Διαχειριστή του Συστήματος ή του Δικτύου ή των Μη Διασυνδεδεμένων Νησιών. Από την καταβολή του ειδικού τέλους απαλλάσσονται οι παραγωγοί ηλεκτρικής ενέργειας από φωτοβολταϊκά συστήματα.

2. Τα ποσά που αντιστοιχούν στο ειδικό τέλος κατά την προηγούμενη παράγραφο παρακρατούνται από τον αρμόδιο Διαχειριστή και αποδίδονται, κατά ποσοστό 80%, στον οργανισμό τοπικής αυτοδιοίκησης (Ο.Τ.Α.) πρώτου βαθμού, εντός των διοικητικών ορίων του οποίου είναι εγκατεστημένοι οι σταθμοί Α.Π.Ε. και κατά ποσοστό 20% στον ή τους Ο.Τ.Α. πρώτου βαθμού, από την εδαφική περιφέρεια των οποίων διέρχεται η γραμμή σύνδεσης του σταθμού με το Σύστημα ή το Δίκτυο».

«3. Τα ποσά που αντιστοιχούν στο ειδικό τέλος εγγράφονται σε χωριστό κωδικό του προϋπολογισμού εσόδων του οικείου Ο.Τ.Α. πρώτου βαθμού («Έσοδα από σταθμούς παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας») και διατίθενται υποχρεωτικά και αποκλειστικά, σε ποσοστό 80%, για την εκτέλεση έργων τοπικής ανάπτυξης, σε περιοχές εντός των ορίων του δημοτικού ή κοινοτικού διαμερίσματος όπου είναι εγκατεστημένος ο σταθμός ή διέρχεται η γραμμή σύνδεσης και, σε ποσοστό 20%, στην υπόλοιπη περιφέρεια του οικείου Ο.Τ.Α. πρώτου βαθμού».

 H εφαρμογή των ως άνω διατάξεων δυστυχώς δεν εφαρμόζονται για τον μεγάλο παραγωγό υδροηλεκτρικής ενέργειας που είναι η ΔΕΗ παρά τις έντονες διαμαρτυρίες και οχλήσεις από τους παραλίμνιους ΟΤΑ, κοινωνικούς και επαγγελματικούς φορείς, το ΤΕΕ, την Περιφέρεια. Κλήθηκα από το Δήμο Αγράφων, όπου η τεχνητή λίμνη των Κρεμαστών, λειτουργεί από το 1960 μεγάλης ισχύος υδροηλεκτρικό εργοστάσιο, να συνδράμω νομικά για την εφαρμογή της διάταξης του άρθρου 25 του ν. 3465/2006, που ρητά επιβάλλει το «ειδικό τέλος» θέτοντας την εξαίρεση ότι: «Από την καταβολή του ειδικού τέλους απαλλάσσονται οι παραγωγοί ηλεκτρικής ενέργειας από φωτοβολταικά συστήματα». Θέτει επίσης το άρθρο αυτό έναν κατά την άποψή μου αντισυνταγματικό περιορισμό, ότι το «ειδικό τέλος», ο νόμος ισχύει μόνον σε όσους λαμβάνουν «άδεια παραγωγής» μετά την έναρξη ισχύος του παρόντος νόμου, δηλαδή μετά το 2006. Ο περιορισμός αυτός προσβάλλει βάναυσα την συνταγματική ισότητα και την ισονομία δικαίου, καθώς και τους κανόνες ενός υγιούς ανταγωνισμού. Θέμα που πιστεύω σύντομα θα απασχολήσει τη δικαιοσύνη.

Παρά τις έντονες διαμαρτυρίες του Δήμου Αγράφων, της ΚΕΔΚΕ, της Περιφέρειας Δυτικής Στερεάς και Ανατολικής Στερεάς, του Δικτύου Λιμνών, τοπικών βουλευτών κ.ά., το αρμόδιο υπουργείο «κωφεύει» ή με ψευδείς ισχυρισμούς δικαιολογεί ότι ο νόμος αυτός ισχύει μόνο για ΑΠΕ και για τα μικρά υδροηλεκτρικά εργοστάσια.

Βέβαια η ΔΕΗ, που είναι ο μεγάλος παραγωγός «ποιεί την νίσσαν», πισω από φύλλο συκής. Είναι προφανές ότι στην προκειμένη περίπτωση ο οποιοσδήποτε περιορισμός χρονικός ή ισχύος του υδροηλεκτρικού εργαστασίου προσβάλλει τις θεμελιώδεις αρχές του Συντάγματος για ισότητα και κράτος δικαίου.

Υφίσταται σοβαρή νομική βάση για προσφυγές, αγωγές των ΟΤΑ στη δικαιοσύνη; Είναι χρέος οι θεσμικά έχοντες έννομο συμφέρον, να προσφύγουν στη δικαιοσύνη για να προασπίσουν το δίκαιό τους για την εφαρμογή του πράσινου «ειδικού τέλους» εισφοράς του 3% της παραγωγής ενέργειας όπως ορίζεται στο νόμο. 3468/2006 αρ. 25.

Οι δύο Περιφέρειες Δυτικής και Ανατολικής Στερεάς Ελλάδας να ενεργήσουν δυναμικά, διεκδηκητικά και να συνδράμουν ένα δικαστικό αγώνα για την προάσπιση των συμφερόντων των τοπικών κοινοτήτων που συνορεύουν με τα φράγματα – λίμνη Κρεμαστών, Καστρακίου και Στράτου.

Προπάντων όμως οι φορείς πρέπει να προασπίσουν τα συμφέροντα της τοπικής κοινωνίας για κοινωφελή και αναπτυξιακά έργα στον υδάτινο ταμιευτήρα των Κρεμαστών, καθώς και στους άλλους υδάτινους ταμιευτήρες στη τεχνητή λίμνη του Μόρνου, στη Δωρίδα, της Υλικής στη Βοιωτία, από τη στιγμή που τους εθνικούς αυτούς πόρους διαχερίζεται η κεντρική εξουσία, η ΔΕΗ και η ΕΥΔΑΠ οφείλουν να θεσμοθετήσουν «ειδικό τέλος» για έργα υποδομών (δρόμους, κίνητρα για την τοπική ανάπτυξη), καθώς και μεγάλα αντιπλημμυρικά και εγγειοβελτιωτικά έργα.

Στον εθνικό σχεδιασχό για τη διαχείριση και εκμετάλλευση του υδάτινου πλούτου, οι περιφερειακές εξουσίες, που αρμοδιότητά τους είναι ο αναπτυξιακός ρόλος της περιοχής τους, πρέπει να έχουν λόγο, να διαβουλέυονται, να συγκρούονται και να διεκδικούν τα δικαιώματά τους για ισονομία στην εκμετάλλευση του εθνικού πόρου του νερού. Μονάχα έτσι θα παραμείνει ζωντανή η ύπαιθρος και δεν θα ερημώσουν τα χωριά μας. Δυστυχώς βαδίζουμε την κατιούσα. Η Στερεά πληθυσμιακά συρρικνώνεται όπως τα δημογραφικά στοιχεία καταγράφουν. Χάνονται ολόκληρες πόλεις. Οι κάτοικοι αραιώνουν, ξενιτεύονται, αφού δεν υπάρχουν πόροι, δουλειές για να επιβιώσουν. Και αν δεν βάλουμε φραγμό στην δημογραφική αιμορραγία, η ζωή μεγάλου μέρους του πληθυσμού μας κάθε μέρα θα γίνεται και χειρότερη, ιδιαίτερα στην ύπαιθρο.

Αρχή μας όποιος διαχειρίζεται ή εκμεταλλεύεται φυσικούς εθνικούς πόρους (νερό, ΑΠΕ, δάση, αέρα) οφείλει να μην ξεχνά τις τοπικές κοινωνίες. Το πράσινο «ειδικό τέλος» μικρό ή μεγάλο, μετά από διαβουλεύσεις με την Πολιτεία, καθώς και τις εταιρίες που εκμεταλλεύονται αυτούς τους φυσικούς πόρους, πρέπει να εξυπηρετεί και τις αναπτυξιακές ανάγκες της κάθε περιοχής που φιλοξενεί αυτούς τους πόρους.

*Λουκάς Θ. Αποστολίδης, Δικηγόρος, πρ. αντιπρόεδρος της Βουλής 

Ακολουθήστε το dikastiko.gr στο Google News και δείτε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

Διαβάστε όλες τις τελευταίες ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο στο dikastiko.gr