Λουκάς Αποστολίδης: Και οι κρίνοντες κρίνονται

Στον απόηχο της απόφασης 1975/2021 του Ελεγκτικού Συνεδρίου, η αναμονή της δημοσίευσης της απόφασης του ΣτΕ που αφορά περίπου 1.300.000 χιλιάδες ασφαλισμένους, οι ασφαλισμένοι βρίσκονται στην κόκκινη γραμμή ανάμεικτων και έντονων συναισθημάτων. Οι δύο υποθέσεις αφορούν σχεδόν το σύνολο των συνταξιούχων στον δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα.

Περί τις 400 χιλιάδες συνταξιούχοι του δημοσίου ανέμεναν κάτι να επιστραφεί από τις συσσωρευμένες περικοπές της τελευταίας δεκαετίας. Η απόφαση του Ελεγκτικού Συνεδρίου φαίνεται έκλεισε τις πόρτες και κατήργησε τις εκκρεμούσες δίκες.

Άμεση συνέπεια να μην έχουν οι δικαιούχοι τύχη για δίκαια δίκη, όπως επιβάλλει το Σύνταγμα και η ΕΣΔΑ, για να κριθούν οι υποθέσεις τους επί της ουσίας. Οι σκέψεις της μειοψηφίας, με οριακή ψήφο της πλειοψηφίας, επισημαίνουν έντονα και νομικά τεκμηριωμένα  την παραβίαση των αρχών της δίκαιας δίκης. Συνεπώς υπάρχουν παράθυρα νομικά που παραμένουν ανοιχτά για περαιτέρω νομικές ενέργειες, είτε προς το ΕΔΑ, αλλά και το ΑΕΔ.

Στον ιδιωτικό τομέα αναμένουν την απόφαση του ΣτΕ, χιλιάδες δικαιούχοι για επιστροφή αναδρομικών επικούρησης και δώρων. Νομικά ζητήματα με αποφάσεις της Ολ. του ΣτΕ, το 2015, το 2019 και το 2020, η ταλαιπωρία συνεχίζεται στις αίθουσες των δικαστηρίων.

Η καθυστέρηση έκδοσης της απόφασης του ΣτΕ είναι προφανής και κοινωνικές συνέπειες σημαντικές. Οι εκκρεμούσες δίκες, ίσως και πάνω από 300 χιλιάδες δικαιούχοι, συνεχίζουν την εκδίκαση των υποθέσεών τους με λυμένα τα νομικά θέματα!!!

Μάλιστα όταν υπάρχει υποχρέωση συμμόρφωσης με τους κανόνες των πολιτικών δικών, να δικάζουν τα πρωτοβάθμια δικαστήρια σε Συμβούλια για την επιτάχυνση της απονομής της δικαιοσύνης και την αποσυμφόρηση των δικαστηρίων από τις χιλιάδες εκατοντάδες αγωγές.

Οι επισημάνσεις μας αυτές, ζώντας ως συνήγορος των ασφαλισμένων τις δικαστικές μάχες, εδώ και πάνω από μια δεκαετία έχουν ως σκοπό τη βελτίωση της απονομής δικαιοσύνης, στα πλαίσια ενός κράτος δικαίου και όχι να διαιωνίζεται το δίκαιο της ανάγκης με δικαστικές κρίσεις, «νομικο-πολιτικές» στο όνομα γενικά του δημοσίου συμφέροντος.

Δεν τιμά πιστεύω, η κατάσταση αυτή, ούτε τη Δικαιοσύνη, ούτε την Πολιτεία. Μισό εκατομμύριο συνταξιούχοι να βρίσκονται στα δικαστήρια, ακόμη και όταν τα νομικά ζητήματα για την υπόθεσή τους έχουν λυθεί στα πλαίσια πιλοτικών δικών.

Πιστεύω γι’ αυτό ότι η Δικαιοσύνη πρέπει με λόγο ευθύ και ορθό να κρίνεται αυστηρά και ελεύθερα από κάθε πολίτη, σε μια ευνομούμενη Πολιτεία που σέβεται τους κανόνες του Κράτους Δικαίου.

Η μνημονιακή περίοδος κάτω από το «κράτος ανάγκης» δοκίμασε τις αντοχές της δικαστικής εξουσίας στη δικαιοσύνη (περιουσιακά δικαιώματα, κοινωνικά αγαθά, ελευθερίες) και το δημόσιο συμφέρον (δημοσιονομικά προβλήματα – οικονομική κρίση). Αποφάσεις, καθυστερήσεις απονομής δικαιοσύνης και αντιφατικές σκέψεις σε μαζικές υποθέσεις (εργαζομένων – συνταξιούχων), πρέπει να κρίνονται.

Ο κοινωνικός αυτός έλεγχος, με αρθρογραφία, δημόσιους σχολιασμούς και αναλύσεις πρέπει να στοχεύει στην ποιοτική αναβάθμιση του κοινωνικού έργου της, καθώς και στην ενότητα της έννομης τάξης της χώρας και της ασφάλειας δικαίου.

Δοκιμάσθηκαν οι αντοχές του δικαστικού σώματος σε υποθέσεις «κάθαρσης» του δημόσιου βίου και στις παρεκκλίσεις των ατόμων που ασκούν δημόσια εξουσία, είτε ως πολιτικό προσωπικό, είτε ως Διοικητικό προσωπικό. Δυστυχώς και ιστορικά ο πειρασμός εμπλοκής της δικαστικής με την πολιτική εξουσία και αντίστροφα συνεχίζει να απασχολεί τον δημόσιο βίο μας.

Ο σεβασμός στις αρχές του κράτους δικαίου επιβάλλει να τηρούνται αυστηρά οι διακριτές θέσεις και ο ρόλος της νομοθετικής και εκτελεστικής εξουσίας.

Η πανδημία, άνοιξε επίσης ένα νέο δύσκολο πεδίο δοκιμασίας και δικαστικής εξουσίας στο δικαιοδοτικό της έργο, στον υγειονομικό χώρο με τους εμβολιασμούς, τα δικαιώματα και τις ελευθερίες των πολιτών σε συνάρτηση με την προστασία της υγείας των πολιτών, αλλά και των οικονομικών δραστηριοτήτων για το ζην και το ευ ζην και την ανάπτυξη της χώρας.

Ένας άλλος μεγάλος κοινωνικός χώρος των εργαζομένων, των συνταξιούχων και γενικά των ασφαλισμένων, με δεκάδες και εκατοντάδες χιλιάδες αγωγές και προσφυγές όπως αναφέρθηκε, κατέκλυσαν κυριολεκτικά τα δικαστήρια, προκαλώντας, τρομερή συμφόρηση και καθυστέρηση στην απονομή της δικαιοσύνης.

Για την αντιμετώπιση αυτού του κύματος αγωγών, που αποτελεί ένα πραγματικό «τσουνάμι» για τα δικαστήρια και τους δικαστές, βιώνοντας τη μάχιμη δικηγορία, θέλω να εκφράσω ορισμένες συγκεκριμένες απόψεις που μπορούν να συμβάλλουν στην αποσυμφόρηση των δικαστηρίων και την επιτάχυνση της απονομής της δικαιοσύνης.

Κατ’ αρχήν να σημειώσω, ότι και η Δικαιοσύνη, ως θεσμός, έχει τις δικές της παθογένειες, όπως η εκτελεστική και νομοθετική εξουσία.

Ο εκσυγχρονισμός της δικαιοσύνης, οργανωτικός και λειτουργικός, η επάρκεια και εκπαίδευση των δικαστών και του διοικητικού προσωπικού, η ψηφιοποίηση των υπηρεσιών, οι υποδομές και οι αρμονικές, ακόμη και συγκρουσιακές σχέσεις των δικαστών με τους δικηγόρους, στους κοινούς στόχους για την διασφάλιση των διαδικασιών και την εγγύηση μιας δίκαιας δίκης, αποτελούν τους βασικούς παράγοντες για την αποσυμφόρηση των δικαστηρίων και την επιτάχυνση απονομής της δικαιοσύνης.

Η Πολιτεία θεσμοθέτησε ένα σημαντικό θεσμό, για την επίτευξη των παραπάνω στόχων (αποσυμφόρηση και επιτάχυνση της εκδίκασης υποθέσεων), το πλαίσιο των πρότυπων ή πιλοτικών δικών.

Το ακυρωτικό δικαστήριο ΣτΕ και το Ελεγκτικό Συνέδριο, ανάλογα με τη σπουδαιότητα και το εύρος του κοινωνικού ενδιαφέροντος που αφορά μια υπόθεση δικάζουν στα πλαίσια των πιλοτικών δικών για την επίλυση της ένδικης διαφοράς, την αποσυμφόρηση των δικαστηρίων και την επιτάχυνση της απονομής της δικαιοσύνης. Στο πνεύμα αυτών των πρότυπων δικών δύο τμήματα  του Ελεγκτικού Συνεδρίου κατέθεσαν ορισμένα προδικαστικά ζητήματα για να αποφανθεί η Ολομέλεια του Ελεγκτικού Συνεδρίου επί των τιθέντων ερωτημάτων ορισμένες γενικές παρατηρήσεις:

Η πλειοψηφία απέστη από την πάγια νομολογία της περί ιδιαιτερότητας, του ειδικού συνταξιοδοτικού συστήματος του δημοσίου, έκρινε διαφορετικά από πρόσφατες αποφάσεις της Ολομέλειας του Ελεγκτικού Συνεδρίου, καθώς και από το πνεύμα και το γράμμα της γνωμοδότησης που απέστειλε στη νομοθετική εξουσία, πριν την ψήφιση των διατάξεων του ν. 4734/2020.

Η πλειοψηφία δε δεσμεύτηκε από προγενέστερες  αποφάσεις της Ολομέλειας του Ελεγκτικού Συνεδρίου, που έχει κρίνει διαφορετικά (ΕΑΣ), αλλά και του Ειδικού Δικαστηρίου.

Η μειοψηφία, επιχειρηματολόγησε και με τις σκέψεις της υπεραμύνθηκε της ήδη πάγιας νομολογίας του Ελεγκτικού Συνεδρίου, που διακρίνει το ΕΦΚΑ, από το ειδικό συνταξιοδοτικό σύστημα των δημοσίων υπαλλήλων. Επεσήμανε τη δεσμευτικότητα της νομολογίας πρόσφατων αποφάσεων της Ολομέλειας του Ελεγκτικού Συνεδρίου και του Ειδικού Δικαστηρίου.

Το Προδικαστικό ερώτημα.

Αν το αρθ. 33 του ν. 4734/2020, που αντιστοιχεί σε μερική συμμόρφωση αρ. 1277/2018, που έκρινε αντισυνταγματικές τις περικοπές του ν. 4093/2012, έχει επίδραση στις εκκρεμοδικίες.

Η Ολομέλεια στη γνωμοδότησή της, εν όψει της ψήφισης του άρθρου 34 του ν. 4734/2020, είχε εκφράσει πολλές επιφυλάξεις και επισημαίνει ότι οι ρυθμίσεις παραβιάζουν το Σύνταγμα και την ΕΣΔΑ. Δυστυχώς παρά την ισχυρή μειοψηφία Προέδρου και τριών Αντιπροέδρων και άλλων συμβούλων η απόφαση του Ελ. Συν. θέλησε να σημάνει τέλος στα αναδρομικά παρά τις παραβιάσεις των αρχών της δίκαιας δίκης.

Στον ιδιωτικό τομέα, η μερική συμμόρφωση της εκτελεστικής εξουσίας με τις αποφάσεις του ΣτΕ ταλαιπωρεί κυριολεκτικά, τόσο τους δικαιούχους που συνεχίζουν τις εκκρεμείς δίκες, όσο και τη Δικαιοσύνη, όταν η αποσυμφόρηση δυστυχώς δεν έχει τέλος.

Διαθέτουμε τα θεσμικά εργαλεία (πιλοτικές δίκες και Συμβούλια Συμμόρφωσης), αλλά η καθυστέρηση στην απονομή της δικαιοσύνης συνεχίζεται. Το θέμα είναι ιδιαίτερα οξυμένο και αφορά τόσο το δικαστικό σώμα όσο και την εκτελεστική εξουσία.

Αυτή η καθυστέρηση μόνο με την υπόθεση των περικοπών των συνταξιούχων και των αναδρομικών, με σωρεία δικαστικών αποφάσεων πολιτικών δικών, στοιχίζει ακριβά σε χρόνο, σε εισοδήματα και προπάντων στην εμπιστοσύνη των πολιτών προς τη δικαστική εξουσία.

Πιστεύω ότι πάνω από 350.000 χιλιάδες υποθέσεις βρίσκονται στα Διοικητικά Δικαστήρια, εδώ και μια 5ετία, όταν μάλιστα οι νομικές διαφορές έχουν κριθεί με επανειλημμένες αποφάσεις πιλοτικών δικών (2015,2016,2019,2020). Αναμένουμε ακόμη την απόφαση του 2021 που δικάσθηκε στο ΣτΕ στις 10 Ιανουαρίου.

Η εκτελεστική εξουσία μερικά συμμορφώθηκε, τελευταία με τις ρυθμίσεις του ν. 4734/20, αφήνοντας στο «έλεος» τις εκκρεμείς δίκες με αποζημιωτικές αξιώσεις για επικούρηση και δώρα, στον ιδιωτικό τομέα,  και για το επίδομα ΕΑΣ και την επικούρηση στον δημόσιο.

Εύλογο το συμπέρασμα ότι μπροστά σε αυτή την κατάσταση, η εμπιστοσύνη των πολιτών κλονίζεται και προς το Σώμα της Δικαιοσύνης, αλλά και προπάντων προς στην εκτελεστική εξουσία.

Ο Υπουργός Δικαιοσύνης οφείλει να αναλάβει πρωτοβουλίες, στην επίλυση αυτού του ζητήματος, όπως και οι αντίστοιχες ενώσεις δικαστών και δικηγόρων. Η αποσυμφόρηση των δικαστηρίων από τις αγωγές των ασφαλισμένων, πάνω από 350 χιλιάδες αγωγές, θα επιταχύνει με πολύ γοργούς ρυθμούς την εκδίκαση άλλων υποθέσεων των πολιτών και των επιχειρηματιών στις σχέσεις και τις απαιτήσεις τους προς το Δημόσιο.

Τα θεσμικά εργαλεία υπάρχουν, αλλά φαίνεται, μείναμε από αποτελεσματικούς διαχειριστές και «καύσιμα» τόσο της δικαστικής όσο και της εκτελεστικής εξουσίας.

Ένα άλλο μεγάλο εξίσου σημαντικό ζήτημα, πέραν της συμφόρησης και της καθυστέρησης απονομής στον χώρο των ασφαλισμένων, που αφορά το σύνολο εργαζομένων και συνταξιούχων, είναι οι αντιφατικές αποφάσεις και τα διαφορετικά νομολογιακά δεδομένα που έχουν προκύψει από τις αποφάσεις του ΣτΕ και του Ελεγκτικού Συνεδρίου, δικάζοντας στο πλαίσιο πιλοτικών δικών.

Οι αντιφατικές αποφάσεις κλονίζουν την ενότητα της έννομης τάξης και της ασφάλειας δικαίου. Οι ίδιες νομοθετικές διατάξεις που ελέγχθηκαν για τη νομιμότητά τους και την συμβατότητά τους με υπερνομοθετικής ισχύος κανόνες και αφορούσαν περικοπές των συνταξιούχων, κρίθηκαν διαφορετικά. Συγκεκριμένα:

Στον ιδιωτικό τομέα, το ΣτΕ με επανειλημμένες αποφάσεις πιλοτικών δικών, έκρινε αντισυνταγματικές τις περικοπές, σε σύνταξη, επικούρηση και δώρα (ν. 4051/12 και 4093/12). Έκρινε επίσης ότι οι ρυθμίσεις για το επίδομα ΕΑΣ είναι συμβατές με το Σύνταγμα.

Στον δημόσιο τομέα το Ελεγκτικό Συνέδριο έκρινε ότι οι διατάξεις ν. 4051/12 (περικοπές 12%) είναι συμβατές με το Σύνταγμα, σε αντίθεση με το ΣτΕ. Έκρινε ομοίως για τον 4093/12 ότι ήταν αντισυνταγματικές οι περικοπές.

Έκρινε ότι οι περικοπές για τα δώρα ήταν συμβατές με το Σύνταγμα. Σε αντίθεση με το ΣτΕ που έκρινε ότι είναι αντισυνταγματικές οι διατάξεις αυτές. Έκρινε επίσης ότι η παροχή του επιδόματος ΕΑΣ είναι αντισυνταγματική έως τα τέλη του 2018 και μετά με νέα απόφαση «βαπτίσθηκε» συνταγματικό. Το ΣτΕ είχε κρίνει ότι το επίδομα ΕΑΣ ήταν συμβατό με το Σύνταγμα.

Οι αποφάσεις του Ειδικού Δικαστηρίου έχουν επίσης αντιφάσεις – ερμηνείας και εφαρμογής – τόσο με αυτές του Ελεγκτικού Συνεδρίου (και την πρόσφατη αρ. 1975/2021), όσο και του ΣτΕ.

Το e-ΕΦΚΑ (ν. 4387/2016 και ν. 4734/20) στο πνεύμα και το γράμμα του επιδιώκει την ενοποίηση των κανόνων υπολογισμού και απονομής της σύνταξης. Ένα βήμα προς ολοκλήρωση αυτής της ενότητας το νέο Ταμείο Επικούρησης, όπου ασφαλισμένοι του ιδιωτικού και δημόσιου τομέα βρίσκονται κάτω από τη «στέγη» κοινών κανόνων.

Αναγνωρίζω την ιδιαιτερότητα του ειδικού συνταξιοδοτικού συστήματος των δημοσίων υπαλλήλων. Είναι όμως προβληματική η προσέγγιση, ερμηνεία και εφαρμογή διατάξεων που επιβάλλουν ίδιες περικοπές (στο δημόσιο και τον ιδιωτικό χώρο), και εκδίδουν αντιφατικές ή αντίθετες αποφάσεις.

Αντικειμενικά κλονίζεται η εμπιστοσύνη των πολιτών, το περί δικαίου αίσθημα και η ενότητα της εννόμου τάξης της χώρας.

Συμπερασματικά:

Χρέος του Δικαστικού Σώματος, να εφαρμόζει τους κανόνες και τα αποτελέσματα των πιλοτικών δικών. Εάν τα αποτελέσματα των δικών αυτών γίνουν σεβαστά τα δικαστήρια θα αποσυμφορηθούν και η επιτάχυνση της απονομής της δικαιοσύνης θα γίνει πράξη.

Χρέος επίσης των Ανωτάτων Δικαστηρίων και ειδικότερα ΣτΕ και Ελεγκτικού Συνεδρίου, όπου σήμερα υπάρχουν εκκρεμείς υποθέσεις χιλιάδων αγωγών για τα αναδρομικά, οι αντιφατικές αποφάσεις να κρίνονται στο ΑΕΔ.

Η επίλυση αντιφατικών αποφάσεων στο ΑΕΔ, θα διασφαλίσει την ενότητα της έννομης τάξης, την εμπιστοσύνη των πολιτών και θα ικανοποιήσει το περί δικαίου αίσθημα.

Χρέος της Πολιτείας της εκτελεστικής εξουσίας να σέβεται και να εφαρμόζει τις αποφάσεις των Ανωτάτων Δικαστηρίων της χώρας. Αν αυτή η συνταγματική υποχρέωση γινόταν σεβαστή από την εκτελεστική εξουσία πάνω από 400.000 αγωγές για τα αναδρομικά των συνταξιούχων στον ιδιωτικό και δημόσιο τομέα θα είχαν πάρει τέλος.

* Λουκάς Αποστολίδης, δικηγόρος

Ακολουθήστε το dikastiko.gr στο Google News και δείτε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

Διαβάστε όλες τις τελευταίες ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο στο dikastiko.gr