Λουκάς Αποστολίδης: Βήματα – Ιδιωτικοποίηση του Ασφαλιστικού Συστήματος

Στα πλαίσια πιλοτικής δίκης δικάσαμε στην πλήρη Ολ. του ΣτΕ τη συνταγματική νομιμότητα του άρθρου 255 του ν 4798/2021, όπου ορίζεται ότι: «1^α. Πιστοποιημένοι επαγγελματίες μπορούν να συμπράττουν, σύμφωνα με τους όρους του κεφαλαίου αυτού, στη διαδικασία απονομής συνταξιοδοτικών παροχών (κύριων και επικουρικών συντάξεων) από το e – ΕΦΚΑ».

Ιδιώτες επαγγελματίες, δικηγόροι, φοροτεχνικοί κ.ά., αφού εκπαιδευτούν με ταχύρρυθμες εκπαιδεύσεις και πιστοποιηθούν για την επάρκειά τους, εντάσσονται στο σύστημα για τη σύμπραξη στην έκδοση συντάξεων, αλλά ουσιαστικά και στην πράξη, να εκδίδουν συντάξεις, δηλαδή διοικητικές πράξεις.

Ο νομοθέτης επικαλείται το δημόσιο συμφέρον, για την ενίσχυση έκδοσης των συντάξεων και την αποσυμφόρηση του τεράστιου όγκου που έχει σωρευθεί. Ο Υπουργός προς εφαρμογή του άρθρου 255 ν. 4798/2021 έκδωσε την υπ’ αριθμ. 45891/02.07.2021, την οποία με αίτηση ακύρωσης προσβάλλαμε.

Για τον οριακό έλεγχο της συνταγματικής νομιμότητας της ως άνω υπουργικής απόφασης έθεσα, ως συνήγορος οργανώσεων που άσκησαν αιτήσεις ακυρώσεως, ορισμένα πραγματικά και νομικά ζητήματα στην Ολ. του ΣτΕ για αξιολόγηση και κρίση, στη βάση των αρχών του κράτους δικαίου.

Πρώτο ζήτημα, πραγματικό, αλλά ταυτόχρονα και νομικό επί του παραδεκτού των αιτήσεών μας, σχετικά με το έννομο συμφέρον των αιτούντων. Δεύτερο, ορισμένα βασικά νομικά ζητήματα, τα οποία κατά τους βάσιμους ισχυρισμούς μας, θεμελιώνουν νομικά βάσιμα τις σκέψεις μας περί αντισυνταγματικότητας της προσβαλλόμενης πράξης.

Ζητήματα όπως:

• Έλλειψη εξουσιοδοτικού ερείσματος, της επίδικης υπουργικής απόφασης, λόγω αντίθεσης του εξουσιοδοτικού νόμου 4791/2021 στο άρθρο 22 παρ. 5 του Συντάγματος.
• Παράβαση του νόμου, λόγω αντίθεσης της προσβαλλόμενης και των διατάξεων του εξουσιοδοτικού νόμου που εξειδικεύει στις διατάξεις των άρθρων 1 παρ. 3, 26 παρ. 2, 94 παρ. 1 και 95 παρ. 1 περίπτωση α΄ και 103 παρ. 1 Σ.
• Παράβαση νόμου λόγω αντίθεσης με τις ρυθμίσεις της παρ. 2 του άρθρου 9 του ΓΚΠΔ και η περ. α) της παρ. 1 του άρθρου 22 του ν. 4624/2019.

Σχετικά με το έννομο συμφέρον, οι εργατικές και συνταξιουχικές οργανώσεις, στο πλαίσιο των καταστατικών διατάξεων, έχουν υποχρέωση να υπερασπίζονται και να προάγουν τα κοινωνικοασφαλιστικά δικαιώματα εργαζομένων και συνταξιούχων. Οι σκοποί αυτοί των οργανώσεων κατοχυρώνονται στο Σύνταγμα (αρ. 22 παρ. 5) και αποτελούν θεμελιώδεις υποχρεώσεις των οργανώσεων.

Το έννομο συμφέρον είναι δυστυχώς διαρκώς ενεργό, άμεσο, ενώπιον των αλλεπάλληλων αλλαγών του συστήματος και τις μεγάλες περικοπές των συντάξιμων αποδοχών της τελευταίας μνημονιακής περιόδου. Στην προκειμένη περίπτωση με τις προσβαλλόμενες διατάξεις, σε συνδυασμό με άλλες ρυθμίσεις που νομοθετήκαν, απειλούν και παραβιάζουν τον δημόσιο χαρακτήρα της κοινωνικής ασφάλισης (σύνταξη – επικούρηση).

Σ’ αυτή τη μεγάλη πραγματική εικόνα τους συστήματος, μέχρι χθες, οι ασφαλισμένοι γεύονταν τη χιονοστιβάδα των περικοπών, από 30 έως και 60% και σήμερα έρχονται αντιμέτωποι με νέες ρυθμίσεις, που δημιουργούν ρωγμές στον δημόσιο χαρακτήρα του συστήματος και δρομολογούν βήμα – βήμα εξελίξεις για «λιγότερη ή περισσότερη» ιδιωτικοποίησή του. Ενδεικτικά αναφέρουμε:

Το ενιαίο e – ΕΦΚΑ φαίνεται να αξιολογείται από τη Διοίκηση, δια στόματος υπουργού ως ένα «σαράβαλο» όχημα, όπως έχει δημόσια δηλώσει. Με τις προσβαλλόμενες απαξιώνεται και η ικανότητα, η επάρκεια του προσωπικού, που υπηρετεί το δημόσιο σύστημα. Με τις προσβαλλόμενες ρυθμίσεις ανοίγει την «μπουκαπόρτα» της ιδιωτικοποίησης του συστήματος. Προσλαμβάνει ιδιώτες για σύμπραξη στο έργο των δημοσίων υπαλλήλων. Με νέα νομοθετική ρύθμιση ορίζει και Διευθυντές, υποβαθμίζοντας τους νυν σε απλούς υπαλλήλους. Με τις ρυθμίσεις αυτές το δημόσιο σύστημα επιβεβαιώνει την ανικανότητά του στην έκδοση των συντάξεων. Δυστυχώς αυτή είναι η πραγματικότητα: 350 χιλιάδες συντάξεις, επανυπολογισμοί, διαδοχικές, παράλληλες κ.ά., λιμνάζουν στο e – ΕΦΚΑ με τεράστιο κοινωνικό κόστος για τους συνταξιούχους.

Δυστυχώς η σύμπραξη ιδιωτών με τις προσβαλλόμενες ρυθμίσεις αποτελούν μη κατάλληλο και πρόσφορο μέσο για την εξυπηρέτηση του δημοσίου συμφέροντος. Και πριν καν αρχίσουν να εφαρμόζονται οι διατάξεις αυτές, με νέες ρυθμίσεις ορίζουν διευθυντές – ιδιώτες πιστοποιημένους- στο δημόσιο σύστημα e – ΕΦΚΑ, καταργώντας κάθε αρχή συγκρότησης και λειτουργίας των δημοσίων υπηρεσιών. Στην πράξη απαξιώνουν, ως «ανίκανους» και «ανεπαρκείς» τους δημοσίους λειτουργούς στο e ΕΦΚΑ.

Μετακλητοί ιδιώτες θα αναλάβουν καθήκοντα δημοσίου υπαλλήλου και μάλιστα στην υψηλότερη δημοσιοϋπαλληλική ιεραρχία του Διευθυντή. Η πρόσφατη επίσης δημιουργία νέου Επικουρικού Ταμείου, καταργεί τη διαγενεακή αλληλεγγύη, και την τριμερή εκπροσώπηση στο Δ.Σ., αφού ελλείπει ο κοινωνικός έλεγχος, η διαφάνεια και η λογοδοσία, από τους ασφαλισμένους, δηλαδή αυτούς με τις εισφορές τους διαμορφώνουν το κεφάλαιο του νέου ταμείου.

Αυτή η νέα πραγματική και νομική εικόνα που διαμορφώνεται στο δημόσιο ασφαλιστικό σύστημα δημιουργεί αντικειμενικά βήματα ιδιωτικοποίησης του συστήματος, παραβιάζοντας έτσι θεμελιώδεις διατάξεις και αρχές που συγκροτούν τον δημόσιο χαρακτήρα του ασφαλιστικού δικαιώματος (αρχή της δικαιολογημένης εμπιστοσύνης, της ασφάλειας, της αναλογικότητας, της προσφορότητας των μέτρων κ.ά.)

Αναμφίβολα οι ασφαλισμένοι θέλουν και απαιτούν να εκδίδονται σύντομα οι συντάξεις και να αναβαθμιστεί η λειτουργία του e – ΕΦΚΑ για βελτίωση των παρεχόμενων υπηρεσιών. Εκφράζουν όμως την αντίθεσή τους σε ρυθμίσεις ιδιωτικοποίησης τους συστήματος. Δικαίως απαιτούν από την πολιτεία να λαμβάνει αποτελεσματικότερα και προσφορότερα μέτρα για τη λειτουργία του συστήματος. Να προσλάβει προσωπικό και να λύσει ουσιαστικά το πρόβλημα τόσο για την ταχύτερη έκδοση των συντάξεων, όσο και για την αναβάθμιση του συστήματος.

Στην προκειμένη περίπτωση, τόσο με τους πιστοποιημένους επαγγελματίες, όσο και με τον διορισμό ιδιωτών σε θέσεις διευθυντών στο σύστημα, είναι πρόσκαιρες και «μπαλωματικές» ρυθμίσεις. Δεν λύνουν το πρόβλημα (επίσπευση έκδοσης συντάξεων), αναβάθμιση των παρεχόμενων κοινωνικών και προνοιακών υπηρεσιών του e – ΕΦΚΑ, προς τους ασφαλισμένους. Παράλληλα, ο ορισμός Διευθυντών ιδιωτών στο σύστημα ακυρώνει το δημοσιοϋπαλληλικό κώδικα, και απαξιώνει το δημόσιο προσωπικό, θεωρώντας το «ανίκανο», αφού καταργούν θέσεις και ιεραρχία, υποβαθμίζοντας τους σημερινούς διευθυντές στο  e – ΕΦΚΑ, σε απλούς υπαλλήλους. Δικαίως οι ασφαλισμένοι και οι οργανώσεις τους (εν ενεργεία και συνταξιούχων) διαμαρτύρονται για τις ρυθμίσεις που αναφέραμε.

Σίγουρα πολύ σύντομα στο ΣτΕ θα κληθεί να κρίνει επίσης την αντισυνταγματικότητα του διορισμού ιδιωτών – διευθυντών στο e –ΕΦΚΑ. Είναι προφανές ότι η Διοίκηση παραβιάζοντας τις συνταγματικές αρχές ασφάλειας, εμπιστοσύνης, αναλογικότητας και πορσφορότητας των μέτρων δεν εξέτασε εναλλακτικά, πιο πρόσφορα – κατάλληλα μέτρα για να εξυπηρετήσει το δημόσιο συμφέρον και τα κοινωνικά – ασφαλιστικά δικαιώματα των ασφαλισμένων.

Με την πρόσκαιρη διαδικασία ένταξης ιδιωτών στο δημόσιο ασφαλιστικό σύστημα δημιουργούνται περισσότερα προβλήματα, παρά λύνονται. Το δημόσιο συμφέρον (με βάση την αρχή της αναλογικότητας, της προσφορότητας, της εμπιστοσύνης και της ασφάλειας) θα εξυπηρετηθεί αναμφίβολα, αποτελεσματικότερα με την πρόσληψη μόνιμου και έμπειρου προσωπικού.

Σημειωτέον ότι, ενώ εργάζονταν ορισμένου χρόνου προσωπικό στο e-ΕΦΚΑ έμπειρο και εξειδικευμένο, που γνώριζε το αντικείμενο έκδοσης συντάξεων (600 και πλέον ατόμων) απολύθηκε εδώ και δύο χρόνια, για να προσληφθεί μη εκπαιδευμένο προσωπικό, με περισσότερο κόστος για το δημόσιο και χωρίς εξειδίκευση και εμπειρία.

Σχετικά με τα νομικά ζητήματα που συνοπτικά αναπτύξαμε διεξοδικά στην αίτηση ακύρωσης και συνοπτικά επί ακροατηρίω, βάσιμα ισχυρισθήκαμε ότι η προσβαλλόμενη απόφαση του Υπουργού πρέπει να κηρυχθεί άκυρη, ως αντισυνταγματική για τους παρακάτω λόγους.

Έλλειψη εξουσιοδοτικού ερείσματος, λόγω αντίθεσης του εξουσιοδοτικού νόμου 4798/2021 στο άρθρο 22 παρ. 5 του Συντάγματος. Ήδη με τη σημαντική απόφαση ΣτΕ (Ολ.) 5024/1987 το Δικαστήριό Σας, θεώρησε ότι ο δημόσιος χαρακτήρας της κοινωνικής ασφάλισης ανήκει στον πυρήνα της συνταγματικής εγγύησης και ότι, επομένως, βάσει του αρ. 22 παρ. 4 (ήδη 5) Συντάγματος η υποχρεωτική κοινωνική ασφάλιση, κύρια και επικουρική, έχει εξαιρεθεί από την ιδιωτική πρωτοβουλία (ΣτΕ (Ολ.) 5024/1987, πρβλ. ΑΕΔ 5/2002, ΣτΕ 3969/2003, 3096-3101/2001, ΑΠ 520/2004. Προηγήθηκαν οι ΣτΕ 148/87 (παραπεμπτική), ΣτΕ 1532/87, 139/87 και ακολούθησε η ΑΕΔ 87/1997). Η νομολογία αυτή επιβεβαιώθηκε πρόσφατα (ΣτΕ 1880/2019 & 1888/2019, και επανακρίθηκε ότι ο «σκοπός της κοινωνικής ασφαλίσεως, δηλαδή η διασφάλιση στους εργαζόμενους, όταν αναιρείται η ικανότητά τους να εργάζονται, ικανοποιητικού επιπέδου διαβιώσεως εγγύς εκείνου που είχαν κατά τον εργασιακό τους βίο, ανάγεται σε δημόσιο σκοπό και δικαιολογεί την καθιέρωση από τον κοινό νομοθέτη της κοινωνικής ασφαλίσεως ως υποχρεωτικής, με περαιτέρω συνέπεια, την ανάθεση αυτής αποκλειστικώς στο Κράτος ή σε νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου, ως εγγύηση προς όσους υποχρεωτικώς ασφαλίζονται». Η ratio της συνταγματικής αυτής εγγύησης είναι η ανάγκη προστασίας των ασφαλισμένων από τους επιχειρηματικούς κινδύνους που, μοιραία, απορρέουν όταν στην κοινωνική ασφάλιση υπεισέρχονται ιδιώτες.

Παράβαση διατάξεων περί έκδοσης διοικητικών πράξεων

Παράβαση νόμου, λόγω αντίθεσης της προσβαλλομένης και των διατάξεων του εξουσιοδοτικού νόμου που εξειδικεύει στις διατάξεις των άρθρων 1 παρ. 3, 26 παρ. 2, 94 παρ. 1 και 95 παρ. 1 περιπτ. α’ και 103 παρ. 1 Συντ. Από το συνδυασμό των διατάξεων των άρθρων 1 παρ. 3, 26 παρ. 2, 94 παρ. 1 και 95 παρ. 1 περιπτ. α’ και 103 παρ. 1 Συντ. αλλά και από τη συνταγματικής περιωπής αρχή της νομιμότητας, συνάγεται ότι οι διοικητικές πράξεις μπορεί να εκδοθούν μόνον από όργανα νπδδ που απολαμβάνουν των σχετικών εγγυήσεων αμεροληψίας που προβλέπει το Σύνταγμα. Λόγω των αρχών αυτών, έχει κριθεί ότι ακόμη και όταν είναι δυνατή η ανάθεση προπαρασκευαστικού έργου σε ιδιώτες, σε τομείς αρμοδιότητας που δεν ανάγονται στον πυρήνα της κρατικής εξουσίας (βλ. ΣτΕ 15/2015 Ολομ., 2192/2014, 1879/2012, 3521/2011, 891/2008, 1934/1998 Ολομ. κ.ά.) η ανάθεση έργου σε ιδιώτες δεν μπορεί να λειτουργεί ως νόμιμο υποκατάστατο της διοικητικής δράσης (ΣτΕ επτ. 320/2020).

Παράβαση επεξεργασίας προσωπικών δεδομένων

Παράβαση νόμου λόγω αντίθεσης με τις ρυθμίσεις της παρ. 2 του άρθρου 9 του ΓΚΠΔ και η περ. α) της παρ. 1 του άρθρου 22 του ν. 4624/2019 (Α’ 137). Βάσει των διατάξεων του άρθρου 255 παρ. 6 γ του νόμου: Η επεξεργασία των προσωπικών δεδομένων από τους πιστοποιημένους επαγγελματίες διέπεται από σύμβαση που καταρτίζεται μεταξύ του e-ΕΦΚΑ και του Πιστοποιημένου Επαγγελματία, σύμφωνα με την παρ. 3 του άρθρου 28 του ΓΚΠΔ με την οποία αποδέχονται εγγράφως και την πολιτική προστασίας προσωπικών δεδομένων του e-ΕΦΚΑ. Κατά την επεξεργασία των δεδομένων λαμβάνονται τα απαραίτητα τεχνικά και οργανωτικά μέτρα για την ασφάλεια αυτών και τα οποία αναφέρονται αναλυτικά στη σύμβαση που θα συναφθεί.

Η ως άνω γενική αρμοδιότητα ανάθεσης επεξεργασίας προσωπικών δεδομένων των ασφαλισμένων από ιδιώτες που δεν αποτελούν όργανο του φορέα που έχει τη σχετική αρμοδιότητα (του e-ΕΦΚΑ) παραβιάζει τις προϋποθέσεις των παρ. 2 του άρθρου 9 του ΓΚΠΔ και η περ. α) της παρ. 1 του άρθρου 22 του ν. 4624/2019 (Α’ 137) και, για αυτό το λόγο, η προσβαλλομένη πρέπει να ακυρωθεί.

Η κρίση του ακυρωτικού, οφείλει σωρευτικά να αξιολογήσει τις νομοθετικές παρεμβάσεις, που δρομολογούν βήμα – βήμα την ιδιωτικοποίηση του δημόσιου χαρακτήρα του κοινωνικοασφαλιστικού συστήματος (Σύμπραξη ιδιωτών πιστοποιημένων. Διορισμός ιδιωτών μετακλητών Διευθυντών. Νέο επικουρικό ταμείο, χωρίς συμμετοχή και έλεγχο στο Δ.Σ. από μέρους των μερών – εργοδοτών, εργαζομένων – που εισρέουν στη διαμόρφωση του κεφαλαίου του νέου ταμείου).

Από τις επιμέρους ρυθμίσεις της προσβαλλόμενης υπόθεσης ρητά ορίζεται στην παρ. 1 ε, ότι «Μετά την άπρακτη παρέλευση τα προθεσμίας (3^ο ημερών) από την υποβολή σχεδίου απόφασης (των πιστοποιημένων ιδιωτών) το σχέδιο θεωρείται εγκεκριμένο και επέχει θέση πράξης. Απονομής σύνταξης, η οποία αναρτάται στην προσωπική θυρίδα του πολίτη στην Ενιαία Ψηφιακή Πύλη της Δημόσιας Διοίκησης (ΕΨΠ –gov.gr).

Με οποιαδήποτε ερμηνεία και αν επιλέξει το Δικαστήριό σας, είναι προφανές, ότι οι πιστοποιημένοι ιδιώτες, δεν συμπράττουν απλά στην έκδοση συντάξεων, αλλά εκδίδουν διοικητικές πράξεις παραβιάζοντας θεμελιώδεις συνταγματικές διατάξεις, όπως αναφέρθηκε ανωτέρω.

Βάσιμα ισχυριζόμαστε ότι το ακυρωτικό τόσο για λόγους ουσίας, όσο και τύπου, οφείλει να ακυρώσει τουλάχιστο τη διάταξη αυτή, που ουδόλως συμβάλλει στην εξυπηρέτηση του δημοσίου συμφέροντος, το οποίο επικαλείται το δημόσιο. Τουναντίον δημιουργούνται μεγάλα συνταγματικά προβλήματα, θεσμοθετώντας ρυθμίσεις όπου οι ιδιώτες θα εκδίδουν διοικητικές πράξεις.

Λαμβάνοντας δε υπόψη ότι ο έλεγχος επί των σχεδίων πράξεων συνταξιοδότησης από πιστοποιημένους ιδιώτες είναι δειγματοληπτικός, περί του 5%, οι συντάξεις που θα εκδίδονται σε ποσοστά 25% θα εκδίδονται με διοικητικές πράξεις ιδιωτών.

Ειδικότερα, όπως αναλυτικά έχουμε αναφερθεί στην αίτηση ακύρωσης: «Οι βεβαιώσεις που εκδίδουν και τα σχέδια αποφάσεων που εκπονούν οι ιδιώτες επαγγελματίες παράγουν, σύμφωνα με τη ρητή διάταξη του άρθρου 255 παρ. 1 περιπτ. Δ΄ «πλήρη απόδειξη ως προς τα στοιχεία που εμπεριέχονται σε αυτές. Περαιτέρω, τα ανωτέρω σχέδια απονομής συντάξεων επέχουν θέση πράξης απονομής σύνταξης εάν παρέλθει προθεσμία 30 ημερών από την υποβολή τους και οι αρμόδιες Υπηρεσίες του e – ΕΦΚΑ δεν έχουν εκδώσει την πράξη απονομής. Τοιουτοτρόπως, αναγνωρίζεται η δυνατότητα υποκατάστασης της ασφαλιστικής διοικήσεως από ιδιώτες επαγγελματίες κατά την ενάσκηση αμιγούς διοικητικής φύσεως αρμοδιότητας (έκδοση πράξεων απονομής σύνταξης, προσυνταξιοδοτικές και συνταξιοδοτικές). Η ανάθεση των ως άνω αρμοδιοτήτων της ασφαλιστικής διοικήσεως σε ιδιώτες, που επιχειρείται με την προσβαλλομένη απόφαση, δεν αφορά μόνο τον υπολογισμό των συνταξιοδοτικών παροχών και τον χρόνο ασφάλισης των υποχρεωτικώς ασφαλισμένων, αλλά, πρωτίστως, αφορά την έκδοση αποφάσεων απονομής σύνταξης όπως συμβαίνει στην περίπτωση της διατάξεως του άρθρου 255 παρ. 1 περίπτ. ε΄ εδ. γ΄ του ν. 4798/2021, καθώς και προσυνταξιοδοτικών βεβαιώσεων του άρθρου 47 του ν. 2676/1999, σύμφωνα με τους ορισμούς των άρθρων 255 παρ. 1 περιπτ. β΄ και 257 του ίδιου νόμου.

* Λουκάς Αποστολίδης, δικηγόρος

Ακολουθήστε το dikastiko.gr στο Google News και δείτε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

Διαβάστε όλες τις τελευταίες ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο στο dikastiko.gr