Μαγδαληνή Ρούμπου: Η νεοφυής έννοια της οργανωσιακής ηθικής παρενόχλησης στην εργασία

Η υπόθεση της γαλλικής εταιρείας France Telecom είναι εμβληματική λόγω του αριθμού των εργαζομένων, στους οποίους εφαρμόσθηκαν πρακτικές ηθικής παρενόχλησης, αλλά και λόγω του αριθμού των εργαζομένων που υπέστησαν βλάβη στην ψυχική τους υγεία εξ αιτίας των πρακτικών αυτών, με αποκορύφωμα τις περιπτώσεις αυτοκτονίας.

Προσφάτως, 30 Σεπτεμβρίου 2022, το Εφετείο του Παρισιού εξέδωσε μία ιστορικής σημασίας απόφαση, με την οποία επικυρώθηκε η πρωτόδικη απόφαση περί ενοχής των ανώτερων διοικητικών στελεχών της εταιρείας France-Télécom για τη χρήση μεθόδων ηθικής παρενόχλησης προς το σύνολο των εργαζομένων από το 2007 έως το 2010, για να εξυπηρετηθεί το σχέδιο αναδιάρθρωσης της εταιρείας στο πλαίσιο της ιδιωτικοποίησής της και να επιταχυνθούν οι αποχωρήσεις. Το σχέδιο αυτό αφορούσε στην κατάργηση 22.000 θέσεων εργασίας σε σύνολο 120.000 θέσεων και στην κινητικότητα 10.000 υπαλλήλων.

Η αρχή για να αποκαλυφθούν οι πρακτικές παρενόχλησης και τα αποτελέσματά τους στην εταιρεία έγινε τον Ιούλιο 2009, όταν ένας τεχνικός από την περιοχή της Μασσαλίας αυτοκτόνησε, έχοντας αφήσει ένα σημείωμα “για τη διοίκηση του τρόμου”, όπως ανέφερε χαρακτηριστικά. Συνεπεία αυτού αποκαλύφθηκαν πράξεις αυτοκτονίας και περιστατικά κατάθλιψης, που σχετίζονταν με τις συνθήκες εργασίας στην εταιρεία, όπως διαμορφώθηκαν εξαιτίας των μεθόδων διοίκησης του προσωπικού. Δύο μήνες μετά, το σωματείο εργαζομένων Sud PTT κατήγγειλε τη διοίκηση της εταιρείας για μεθόδους εξαιρετικής σκληρότητας και ακολούθησε σχετική έρευνα αλλά και η προσφυγή στη Δικαιοσύνη, η οποία εξέτασε 39 περιπτώσεις εργαζομένων, εκ των οποίων 19 αυτοκτονίες, 12 απόπειρες αυτοκτονίας και 8 καταθλιπτικά επεισόδια ή παραιτήσεις από την εργασία. 

Η πρωτόδικη απόφαση

Τον Δεκέμβριο 2019 (20.12.2019) το πρωτόδικο δικαστήριο (tribunal correctionnel de Paris, 31e chambre) καταδίκασε την εταιρεία και 7 ανώτερα στελέχη της είτε ως ηθικούς αυτουργούς είτε ως συναυτουργούς εισάγοντας τον όρο της “οργανωσιακής ηθικής παρενόχλησης” (harcèlement moral institutionnel), την οποία υπέστησαν οι εργαζόμενοι της επιχείρησης τα επίδικα έτη.  Συγκεκριμένα, τα τρία ανώτερα στελέχη της διοίκησης, ο Πρόεδρος και Διευθύνων Σύμβουλος, ο εκτελεστικός διευθυντής και ο διευθυντής ανθρώπινου δυναμικού καταδικάσθηκαν έκαστος σε 1 έτος φυλάκισης, εκ των οποίων οι 4 μήνες χωρίς αναστολή, και στην καταβολή 15.000 ευρώ αποζημίωση “για τον καταλυτικό ρόλο τους στην εφαρμογή μιας σκληροπυρηνικής πολιτικής μείωσης θέσεων”. Τέσσερα άλλα στελέχη της επιχείρησης καταδικάσθηκαν σε 4 μήνες φυλάκισης με αναστολή και 5.000 ευρώ αποζημίωσης για συμμετοχή σε ηθική παρενόχληση.

Το δικαστήριο έκρινε ότι η οργανωσιακή ηθική παρενόχληση συνίσταται στην “πολιτική της επιχείρησης προς το σύνολο του προσωπικού που οδήγησε σε συμπεριφορές που υπερέβησαν τα όρια του διευθυντικού δικαιώματος και με την επαναληπτικότητά τους κατέληξαν σε μία υποβάθμιση των συνθηκών εργασίας συλλογικά” και στη δημιουργία ενός “αγχογόνου περιβάλλοντος”, απέδωσε δε την ευθύνη στα διοικητικά στελέχη της επιχείρησης για την εφαρμογή της πολιτικής αυτής.

Η εταιρεία Orange SA (πρώην France-Télécom) δεν προσέβαλε την απόφαση, ακολούθησε δε διαδικασία αποζημίωσης των εργαζομένων εκείνης της περιόδου (σχηματίσθηκαν περίπου 1.800 φάκελοι). Για την ιστορία, ούτε ο πρώην διευθυντής ανθρώπινου δυναμικού προσέβαλε την απόφαση.

Η εφετειακή απόφαση

Το Εφετείο του Παρισιού με την από 30.09.2022 απόφασή του [(Cour d’appel de Paris, chambre des appels correctionnels (Pôle 2 – Ch. 13)], επικύρωσε την πρωτόδικη απόφαση ως προς την ενοχή του Προέδρου αλλά και του Εκτελεστικού Διευθυντή της εταιρείας, οι οποίοι καταδικάσθηκαν σε 1 έτος φυλάκισης με πλήρη αναστολή (ενώ στην πρωτόδικη απόφαση η αναστολή ήταν μερική, όπως προαναφέρθηκε) και σε 15.000 ευρώ αποζημίωση. Επίσης, κρίθηκαν ένοχα δύο πρώην στελέχη σε 6 και 4 μήνες φυλάκιση με αναστολή και απηλλάγησαν 2 άλλα στελέχη. 

Με την πολυσέλιδη απόφασή του (341 σελίδες) το Εφετείο επικύρωσε την έννοια της “οργανωσιακής ηθικής παρενόχλησης” και επιβεβαίωσε την υπαιτιότητα των διοικητικών στελεχών για τον σχεδιασμό και την υλοποίηση πολιτικών που υποβάθμιζαν τις συνθήκες εργασίας των υπαλλήλων.

Κρίθηκε επίσης ότι για την εφαρμογή της απόφασης μείωσης των θέσεων σε πολύ σφιχτές προθεσμίες, εφαρμόσθηκαν μέθοδοι από τις διευθύνσεις διαχείρισης ανθρώπινου δυναμικού, που ενείχαν “συνεχείς προτροπές για αποχώρηση, αναγκαστικές γεωγραφικές μετακινήσεις, υπερφόρτωση εργασίας, πίεση για υπεραπόδοση, συνεχή και παρεμβατικό έλεγχο, ανάθεση απαξιωτικών καθηκόντων, απουσία υποστήριξης από το ανθρώπινο δυναμικό, ανύπαρκτες επιμορφώσεις, μεθόδους εκφοβισμού και απειλών, μείωση αμοιβών”. Η υποβάθμιση αυτή των συνθηκών εργασίας συνδέθηκε με αύξηση του στρες, εντάσεις στην εργασία, αποτυχία των συστημάτων πρόληψης των ψυχοκοινωνικών κινδύνων, καταθλιπτικά επεισόδια αλλά και απόπειρες αυτοκτονίας και περιστατικά αυτοκτονίας.

Τόσο η πρωτόδικη απόφαση, που έκανε την αρχή, αλλά κυρίως η πρόσφατη εφετειακή απόφαση, που την επικύρωσε, είναι ιστορικές αποφάσεις, καθώς υιοθέτησαν τον όρο “οργανωσιακή ηθική παρενόχληση” και θεμελίωσαν την ευθύνη της διοίκησης για μεθόδους παρενοχλητικές στο σύνολο του προσωπικού της επιχείρησης. 

* Μαγδαληνή Σ. Ρούμπου, Νομικός – Επιθεώρηση Εργασίας Ανεξάρτητη Αρχή

Ακολουθήστε το dikastiko.gr στο Google News και δείτε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

Διαβάστε όλες τις τελευταίες ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο στο dikastiko.gr