Μάνος Φωτάκης : Η ελευθερία του συνέρχεσθαι υπό συνθήκες πανδημίας

Αναφορικά με την συνταγματικότητα ή μη της υπ’ αριθμ. 1029/8/18 Απόφασης του Αρχηγού Ελληνικής Αστυνομίας που δημοσιεύθηκε στο ΦΕΚ 5046/Β/14-11-2020, δυνάμει της οποίας απαγορεύονται όλες οι δημόσιες υπαίθριες συναθροίσεις στο σύνολο της Επικράτειας (άρθρο 11 του Συντάγματος και ν. 4703/2020, Α’131) στις οποίες συμμετέχουν τέσσερα (4) ή περισσότερα άτομα και επαπειλούνται κυρώσεις τούτη ελήφθη σε εφαρμογή του Ν.. 4703/2020 για τις Δημόσιες υπαίθριες συναθροίσεις και άλλες διατάξεις (ΦΕΚ Α 131/10.7.2020) .

Όπως αναφέρεται στην αιτιολογική έκθεση του Νόμου αυτού, σκοπός είναι η διασφάλιση της άσκησης του δικαιώματος του συνέρχεσθαι δημοσίως σε υπαίθριο χώρο, σύμφωνα με το άρθρο 11 του Συντάγματος και το άρθρο 11 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ), κατά τρόπον ώστε να μην εκτίθεται σε σοβαρό κίνδυνο η δημόσια ασφάλεια και να μην διαταράσσεται υπέρμετρα η κοινωνικοοικονομική ζωή ορισμένης περιοχής.

Ειδικότερα το μεν άρθρο 11 του Συντάγματος προβλέπει δυνατότητα απαγόρευσης συναθροίσεως με αιτιολογημένη απόφαση της αστυνομικής αρχής, γενικά, αν εξαιτίας της συνάθροισης επίκειται σοβαρός κίνδυνος για τη δημόσια ασφάλεια.

Το δε άρθρο 11 της ΕΣΔΑ περί Ελευθερίας του συνέρχεσθαι και συνεταιρίζεσθαι προβλέπει ρητά ότι; « η άσκησις των δικαιωμάτων εις την ελευθερίαν του συνέρχεσθαι ειρηνικώς και εις την ελευθερίαν συναιτερισμού δεν επιτρέπεται να υπαχθή εις ετέρους περιορισμούς πέραν των υπό του νόμου προβλεπομένων και αποτελούντων αναγκαία μέτρα εν δημοκρατική κοινωνία, δια την εθνικήν ασφάλειαν, την δημοσίαν ασφάλειαν, την προάσπισιν της τάξεως και πρόληψιν του εγκλήματος, την προστασίαν της υγείας και της ηθικής, ή την προστασίαν των δικαιωμάτων και ελευθεριών των τρίτων.

Το παρόν άρθρον δεν απαγορεύει την επιβολήν νομίμων περιορισμών εις την άσκησιν των δικαιωμάτων τούτων υπό μελών των ενόπλων δυνάμεων, της αστυνομίας ή των διοικητικών υπηρεσιών του Κράτους.»

Με την υπερνομοθετικής και υπερσυνταγματικής ισχύος πρόβλεψη και της υγείας ως συστατικού στοιχείου των επιτρεπόμενων ορίων του περιορισμού που ανέχεται για το προστατευόμενο δικαίωμα που περιορίζεται έως και πλήττεται ολοκληρωτικά , γίνεται σαφές ότι εφόσον αυτό το προστατευόμενο έννομο αγαθό (της ελευθερίας του συνέρχεσθαί) αντιπαρατεθεί με την αναγκαιότητα προστασίας της υγείας , η τελευταία προφανώς υπερτερεί.

Πολλώ δε μάλλον υπό συνθήκες πανδημίας, ήτοι σε παγκόσμια κλίμακα επαπειλούμενης της υγείας για το σύνολο σχεδόν του πληθυσμού. Με τον τρόπο αυτό επεκτείνεται η έννοια της δημόσιας ασφάλειας για την οποία και το αρθρο 11 του Συντάγματος ομιλεί.

Εν προκειμένω, η μόνη αντισυνταγματικότητα που μπορεί να εντοπίσει ο ψύχραιμος νομικός αναγνώστης της Απόφασης του Αρχηγού ΕΛΑΣ είναι αυτή της παράλειψης επίδειξης, αν όχι επισύναψης της από την από 4.11.2020 γνώμης της Εθνικής Επιτροπής Προστασίας Δημόσιας Υγείας έναντι του κορωνοϊού COVID-19, αλλά η απλή επίκλησή της , καθόσον αυτή αποτελεί προϋπόθεση που θέτει ο Συνταγματικός Νομοθέτης.

Είναι σαφές ότι με αυτή την παράλειψη δύναται κατά τον παρεμπίπτον έλεγχο Δικαστηρίου της ουσίας που ήθελε αποφανθεί επί της συνταγματικότητας ή όχι της ως άνω απαγόρευσης να αποβεί καθοριστική στα πλαίσια των προϋποθέσεων που η Συνταγματική Διάταξη επιτάσσει , αλλά και της έλλειψης αιτιολογίας της γενικής απαγόρευσης και των εξειδικεύσεων που αυτή περιέχει με περιορισμό συναθροίσεων έως 4 προσώπων

Σε καμία περίπτωση όμως δεν μπορεί να αποτελέσει επαρκές ψήγμα για την θεμελίωση της επικαλούμενης παραβίασης του Συντάγματος σε επίπεδο μάλιστα γνωμοδότησης ή έκφρασης νομικής άποψης ενός επιστημονικού συλλόγου που επέλεξε να πάρει θέση αν και ουδέποτε το ζήτημα του ετέθη.

Από την άλλη η δημόσια έκφραση της γνώμης αυτής από το θεσμικώς ανώτατο και πολυπληθέστερο δικαστικό συνδικαλιστικό όργανο ελλοχεύει κίνδυνο δημιουργίας εσφαλμένων εντυπώσεων για το σύνολο ή την πλειοψηφία των Δικαστών οι οποίοι φέρονται να συμφωνούν, αν και ουδόλως ερωτήθηκαν τουλάχιστον από όσους τους εκπροσωπούν.

Η δεσμευτικότητα απόψεων ευτυχώς εξαντλείται στην χρησιμοποίηση των περιεχόμενων επιχειρημάτων από παραβάτες της απαγόρευσης και επίκλησης από αυτούς του κύρους με το οποίο περιβάλλονται, προκειμένου να υπερασπιστούν την παραβατική τους συμπεριφορά, αλλά ακριβώς αυτό το κύρος των Δικαστών οφείλουμε να προστατεύσουμε από οποιονδήποτε το απειλεί είτε εκουσίως είτε ακουσίως .

Εμβαθύνοντας περαιτέρω, σημειώνουμε ότι στον στενό πυρήνα του βαλλόμενου δικαιώματος της ελευθερίας του συνέρχεσθαι βρίσκεται η συνάθροιση . Στο άρθρο 2 του ως άνω νόμου (εδαφ. 3) δίδεται ο ορισμός της Κινούμενης συνάθροισης ή «πορείας» και οριζόμενης ως η πεζή ή εποχούμενη δημόσια υπαίθρια συνάθροιση, η οποία πραγματοποιείται με μετακίνηση των συμμετεχόντων ή μέρους των συμμετεχόντων σε συγκεκριμένη οδική διαδρομή.

Επομένως , η μετακίνηση αποτελεί αναγκαία προϋπόθεση για την άσκηση του δικαιώματος .

Με τα ληφθέντα μέτρα επιδημιολογικού συναγερμού της 7ης Νοεμβρίου 2020 (ΦΕΚ 4899/Β/6-11-2020) σχετική Κοινή Υπουργική Απόφαση Δ1α/Γ.Π.οικ.: 71342, προβλέφθηκε και εφαρμόζεται ο περιορισμός της κυκλοφορίας μετά την 9η βραδινή ώρα και οι περαιτέρω περιορισμοί και καταστρατηγήσεις ατομικών δικαιωμάτων , προκειμένου να αποφευχθεί κατά κύριο λόγο ο συγχρωτισμός των πολιτών και η περαιτέρω διασπορά του θανατηφόρου ιού .

Εντός αυτού του πλαισίου η κινείται και η απαγόρευση του Αρχηγού ΕΛΑΣ.

Σε κάθε περίπτωση η εν λόγω Απόφαση, παρότι επικαλείται ότι εκδόθηκε κατ’ εφαρμογή του κυρωθέντος από την Βουλή ν. 4703/2020 , στην πραγματικότητα φαίνεται να υπηρετεί και να εμπνέεται περισσότερο από τα οριζόμενα και τις προβλέψεις του άρθρου 68 παρ. 2 της ΠΝΠ 20.3.2020 (ΠΝΠ ΦΕΚ Α 68 2020) η οποία κυρώθηκε βάσει του άρθρου 44 παρ. 1 Σ με το άρθρο 1 Ν. 4683/2020 και κατέστη τυπικός νόμος , όπου ορίζεται επί λέξει ότι : «2. Για επιτακτικούς λόγους αντιμετώπισης σοβαρού κινδύνου δημόσιας υγείας που συνίστανται στη μείωση του κινδύνου διασποράς του κορωνοϊού COVID-19, είναι δυνατόν, με απόφαση του Αρχηγού της Ελληνικής Αστυνομίας μετά από γνώμη της Εθνικής Επιτροπής προστασίας της Δημόσιας Υγείας έναντι του κορωνοϊού COVID-19, να επιβάλλεται, για το απολύτως αναγκαίο χρονικό διάστημα, σε όλη την Επικράτεια ή σε ορισμένη μόνο περιοχή, απαγόρευση δημόσιων υπαίθριων συναθροίσεων, στις οποίες συμμετέχει ένας ελάχιστος αριθμός ατόμων. Με την ίδια απόφαση μπορούν να προβλέπονται διοικητικά πρόστιμα σε περίπτωση παραβίασης της διάταξης του προηγούμενου εδαφίου, υπό την επιφύλαξη της εφαρμογής άλλων κυρώσεων που προκύπτουν από την κείμενη νομοθεσία» .

Όσο για την αρχή της αναλογικότητας, δυστυχώς οι αμείλικτοι αριθμοί των νεκρών (71 νεκροί στις 15 Νοέμβρη , 59 στις 16 ενώ συνολικά, από την αρχή της πανδημίας, 1.165 καταγεγραμμένα θύματα του ιού στην Ελλάδα) και δεδομένης της εμπειρίας των παρελθόντων ετών για τον τρόπο εορτασμού της επετείου της 17 Νοεμβρίου 1973, καθιστούν το περιοριστικό της ελευθερίας μέτρο μη υπερβαίνων τα αναγκαία όρια για την επίτευξη του στόχου της προστασίας της δημόσιας υγείας, για την οποία έχει εκ του Συντάγματος (αρθρ.21) η πολιτεία υποχρέωση να μεριμνά.

Τέλος, σημειώνουμε ότι η Δικαστική εξουσία ελέγχει τις άλλες δύο εξουσίες (εκτελεστική και νομοθετική) και δεν εμπλέκεται περαιτέρω στο έργο τους. Δεν προεξοφλεί την ορθότητα ή το σφάλμα τους και δεν επιχειρεί αυτή να διαμορφώσει την πολιτική επικαιρότητα , αλλά επεμβαίνει μόνο όταν της ζητηθεί ή κρίνεται απαραίτητο από τις συνθήκες.

Οφείλει να επιδεικνύει αυτοσυγκράτηση, όταν εκφέρει άποψη για ζητήματα που άπτονται των καταστατικών σκοπών της και της επιστήμης που υπηρετεί . Διατυπώνει τις απόψεις της κατά κανόνα δια των αποφάσεων των λειτουργών της και δη εξατομικευμένα για κάθε υπόθεση που άγεται ενώπιον της, μη δεσμεύοντας μάλιστα κάθε απόφαση τις επόμενες , έστω και εάν αυτές είναι συναφείς ή ακόμη και όμοιες.

Η Ένωση Δικαστών και Εισαγγελέων εκ του θεσμικού της ρόλου μπορεί να συμμετέχει στην όποια επιστημονική συζήτηση , και να εκφράζεται δια του Συμβουλίου της , το οποίο πρέπει να ακούγεται με όσο το δυνατόν μεγαλύτερη καταγραφή όλων των απόψεων μιας και η εκπροσώπηση βάσει καταστατικού επέρχεται με την επιλογή προσώπων (καθόσον ενιαίο το ψηφοδέλτιο κατά τις αρχαιρεσίες ) κι όχι συνδυασμών ή ομάδων με συγκεκριμένη ατζέντα και ιδεολογικό προσανατολισμό .

Και τούτο διότι έτσι εξασφαλίζεται μεγαλύτερη αμεσότητα στην εκπροσώπηση και αποτυπώνεται έξωθεν η πραγματική βούληση του Δικαστικού Σώματος εκπεφρασμένου δια των πλειοψηφιών , όπως διαμορφώνεται ανά περίπτωση και όχι με την επικράτηση της άποψης ολίγων ή και ενός που ηγείται υποστηριχθέντος άπαξ από τη πλειοψηφία που τον εξέλεξε .

Ο Μάνος Φωτάκης είναι Ειρηνοδίκης Αθηνών Μέλος του ΔΣ της Ένωσης Δικαστών και Εισαγγελέων Ελλάδος

Ακολουθήστε το dikastiko.gr στο Google News και δείτε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

Διαβάστε όλες τις τελευταίες ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο στο dikastiko.gr