Μαργαρίτα Στενιώτη: Χρειαζόμαστε πραγματικά ανεξάρτητα δικαστικά συστήματα, επιβάλλεται διασφάλιση της ανεξαρτησίας της Δικαιοσύνης

Κύριε Πρόεδρε της Διεθνούς Ένωσης  Δικαστών 

Κύριε Πρόεδρε της Ευρωπαϊκής Ένωσης Δικαστών

Κυρίες και Κύριοι συνάδελφοι 

Είναι μεγάλη τιμή για τη Χώρα μας και για την Ένωση Δικαστών και Εισαγγελέων να φιλοξενούν τη σύνοδο της  Ευρωπαϊκής Ένωσης Δικαστών (EUROPEAN ASSOCIATION OF JUDGES).  

Είναι τιμή μας που εκπρόσωποι από εθνικές ενώσεις Δικαστών από 42 χώρες, σχεδόν απ’ όλες τις ευρωπαϊκές χώρες είναι μαζί μας.  

Αγαπητές και αγαπητοί Συνάδελφοι σας καλωσορίζουμε στη χώρα μας.

Κυρίες και Κύριοι 

Όλες οι Ευρωπαϊκές χώρες και όχι μόνο αυτές της Ευρωπαϊκής Ένωσης στηρίζονται σε ένα σύνολο κοινών αξιών και αυτές είναι οι  αξίες του σεβασμού της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, της ελευθερίας, της δημοκρατίας, της ισότητας, του σεβασμού των ανθρώπινων δικαιωμάτων και του Κράτους Δικαίου. 

Η αρχή του Κράτους Δικαίου αποτελεί το θεμέλιο των κοινωνιών μας. Μία καλά θεμελιωμένη αρχή, σαφώς προσδιορισμένη στον σκληρό πυρήνα της. Ο πυρήνας αυτός, παρά τις διαφορετικές εθνικές ταυτότητες και διαφορετικά νομικά συστήματα και τις διαφορετικές παραδόσεις είναι ο ίδιος σε όλα τα ευρωπαϊκά κράτη. Στο κράτος δικαίου όλες οι δημόσιες εξουσίες ασκούνται πάντα μέσα στους περιορισμούς που θέτει το Δίκαιο, σε συμφωνία με τις αξίες της δημοκρατίας και των ατομικών δικαιωμάτων και υπό τον έλεγχο ανεξάρτητων και αμερόληπτων δικαστηρίων. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή το έτος 2019 σε έγγραφό της αναφέρει: «Καμιά δημοκρατία δεν μπορεί να ακμάσει χωρίς ανεξάρτητα δικαστήρια, που εγγυώνται την προστασία των ατομικών δικαιωμάτων και των πολιτικών ελευθεριών ούτε χωρίς ενεργή κοινωνία των πολιτών και ελεύθερα μέσα ενημέρωσης, που εγγυώνται τον πλουραλισμό». 

Η αρχή του Κράτους Δικαίου, όμως,  τα τελευταία χρόνια δοκιμάσθηκε λόγω των διαδοχικών ή και παράλληλων κρίσεων, που σημειώθηκαν σε πολλά ευρωπαϊκά κράτη. Η δημοσιονομική, η μεταναστευτική, η υγειονομική και η ενεργειακή κρίση, ο πόλεμος στην Ουκρανία διαμόρφωσαν μία νέα κοινωνική και οικονομική πραγματικότητα, με ιδιαίτερες συνέπειες στην έννομη τάξη. Οι κρίσεις αυτές είχαν σαν συνέπεια την υποχώρηση των αρχών του Κράτους Δικαίου και παράλληλα τη συρρίκνωση του κοινωνικού κράτους, σε τέτοιο σημείο ώστε να απειλείται η κοινωνική συνοχή. Κυρίως στις χώρες της Μεσογείου καταγράφηκε υποβάθμιση του δικαιώματος στην εργασία, του δικαιώματος στην κοινωνική ασφάλιση, του δικαιώματος στην υγεία. Πολλοί μίλησαν για υποβάθμιση των  δικαιοκρατικών εγγυήσεων που έφθανε μέχρι την πλήρη συρρίκνωση του δικαιώματος στην ανάπτυξη της προσωπικότητας των πολιτών και την προσβολή της αξίας του ανθρώπου, η προστασία της οποίας αποτελεί πρωταρχική υποχρέωση κάθε Πολιτείας. 

 Πέραν της υγειονομικής διάστασής της, η πανδημία Covid-19 έφερε στο προσκήνιο εξαιρετικά κρίσιμα ζητήματα για τη δημοκρατία στην Ευρώπη. Οι κυβερνήσεις, για να αναχαιτίσουν την εξάπλωση της νόσου, συγκέντρωσαν στα χέρια τους την άσκηση της νομοθετικής εξουσίας και έλαβαν μέτρα που επέφεραν σοβαρά πλήγματα στο σύστημα των ελευθεριών και των δικαιωμάτων. Το δίκαιο έπαυσε να έχει την πρωτοκαθεδρία στη ρύθμιση της κοινωνικοπολιτικής ζωής και οι κανόνες που ρυθμίζουν τη συμβίωση των πολιτών  εκπορεύονταν  από την αυθεντία των ειδικών.  

Ωστόσο,  διαπιστώνουμε, ότι το Κράτος Δικαίου, παρά την υποχώρησή του, εν τέλει διατηρεί την εγγυητική λειτουργία του, εφόσον μετατρέπεται σε  κράτος πρόληψης και αναπτύσσει πολιτικές, με τις οποίες διαφυλάσσονται τα αγαθά των πολιτών και κυρίως των ευάλωτων. Διαπιστώνουμε ότι τα περισσότερα ευρωπαϊκά κράτη έχουν ανθεκτικούς δικαιοκρατικούς θεσμούς.

Υπάρχουν, όμως, χώρες, που δοκιμάζονται ακόμη, όπως η Ουγγαρία και η Πολωνία, στις οποίες η Ανεξαρτησία της Δικαιοσύνης ουσιαστικά καταργήθηκε και υπάρχει ανάγκη επανόδου στην πλήρη προστασία των δημοκρατικών θεσμών, του δημοκρατικού αξιακού συστήματος και του Κράτους Δικαίου, που  υποχώρησαν με δεδομένο ότι ο σεβασμός του Κράτους Δικαίου συνδέεται άρρηκτα με τον σεβασμό της Δημοκρατίας και των θεμελιωδών δικαιωμάτων. 

Στο σημείο αυτό να αναφέρουμε τον τεράστιο ρόλο που διαδραματίζει η Ευρωπαϊκή Ένωση Δικαστών στην ανάδειξη του προβλήματος αλλά και στην  ανάδειξη της σημασίας η Δικαιοσύνη να απονέμεται από Ανεξάρτητα Δικαστήρια.

Στην γείτονα χώρα μας, στην Τουρκία εκατοντάδες είναι οι Δικαστές, οι Εισαγγελείς, οι Δικηγόροι που βρίσκονται στη φυλακή και πολλοί άλλοι αγωνίζονται για την επιβίωσή τους. Η αλληλεγγύη που επιδεικνύει τόσο EAJ όσο και η IAJ στους συλληφθέντες είναι μεγάλη.  Ο Murat Arslan, ο Πρόεδρος  της Ένωσης Δικαστών  Yarsav, μέλους της Διεθνούς και της Ευρωπαϊκής Ένωσης Δικαστών, έγινε το σύμβολο του αγώνα για ανεξαρτησία της Δικαιοσύνης στην Τουρκία. Τα λόγια του: «Το τίμημα που πληρώνουμε απλώς αυξάνει την πίστη μας ότι το κράτος δικαίου και η δημοκρατία τις επόμενες ημέρες θα εσωτερικευτούν και ανεβάζει το μαχητικό μας πνεύμα» αποδεικνύουν το μέγεθος του αγώνα που κάνουν για επάνοδο στην Δημοκρατία.  Τέσσερις  Ευρωπαϊκές Ενώσεις Δικαστών, μεταξύ των οποίων και  η Ευρωπαϊκή Ένωση Δικαστών (EAJ),  η Ένωση Ευρωπαίων Διοικητικών Δικαστών (AEAJ), η Ένωση Judges for Judges (J4J) και τους «Magistrats Européens pour la Démocratie et les Libertés» (MEDEL) ένωσαν τις δυνάμεις τους στη προσπάθεια για μια Ανεξάρτητη Δικαιοσύνη στην Τουρκία.

Στην Ουκρανία, ο συνεχιζόμενος πόλεμος, η έλλειψη σεβασμού του διεθνούς δικαίου, πλην των άλλων δεινών, περιόρισε την παρεχόμενη δικαστική προστασία και λέω περιόρισε γιατί η απονομή Δικαίου δεν σταματά ποτέ, απλά απονέμεται κάτω από τα συντρίμμια.   

Κυρίες και κύριοι, 

το Δίκαιο χαρακτηρίζεται από δυναμική και συνδέεται με τις γενικότερες πολιτικές, κοινωνικές, οικονομικές και ιδεολογικές μεταβολές.

Οι νομικοί θεσμοί εξελίσσονται, προσαρμοζόμενοι στο διαρκώς, μεταβαλλόμενο, κοινωνικό γίγνεσθαι, τη ραγδαίως εξελισσόμενη πραγματικότητα της τεχνολογικής αναβάθμισης, της συσσωρευμένης και γρήγορα μεταδιδόμενης πληροφορίας, της παγκοσμιοποίησης και της ολοένα αυξανόμενης διαπολιτισμικής επαφής, με συνέπεια να διαμορφώνεται μία νέα νομική πραγματικότητα και να εμπλουτίζεται η έννομη τάξη.

 Στην χώρα μας μπορεί να είμαστε ακόμη στην εποχή της ψηφιοποίησης της Δικαιοσύνης,  άλλες χώρες όμως έχουν περάσει στην εποχή της Τεχνητής Νοημοσύνης στη Δικαιοσύνη και των ορίων που πρέπει να τεθούν προς διαφύλαξη των ατομικών δικαιωμάτων. Νέα ζητήματα ανακύπτουν, αφορούν όλους και χρειάζονται αντιμετώπιση: σχέση μέσων ενημέρωσης και Δικαιοσύνης, fake news και Δικαιοσύνη, μέσα κοινωνικής δικτύωσης και Δικαιοσύνη.     

Οι προκλήσεις  που αντιμετωπίζουμε στη σύγχρονη εποχή της παγκοσμιοποίησης  για την ουσιαστικοποίηση της Δημοκρατίας, τη διαφύλαξη των ελευθεριών και την επιδίωξη της κοινωνικής ειρήνης είναι μεγάλες και βέβαια σχετίζονται με τη Δικαιοσύνη και δη με την αποτελεσματική δικαστική προστασία και τη διαφύλαξη του ουσιαστικού περιεχομένου του δικαστικού έργου.

Αγαπητοί συνάδελφοι, μπορεί να μας χωρίζουν σύνορα αλλά μας ενώνουν οι ίδιες αξίες, μας ενώνουν οι ίδιες ανησυχίες για τα θέματα της Δικαιοσύνης 

Μία Δικαιοσύνη που είναι Δικαιοσύνη για τους πολίτες, που δεν ταυτίζεται με καμία  οικονομικοκοινωνική ελίτ, που δεν λειτουργεί ως μηχανισμός επιλεκτικής έννομης προστασίας ιδιαίτερων κατηγοριών πολιτών αλλά λειτουργεί για όλους τους πολίτες.

Προς προστασία των πολιτών χρειαζόμαστε πραγματικά ανεξάρτητα δικαστικά συστήματα, επιβάλλεται η διασφάλιση της ανεξαρτησίας της δικαιοσύνης, που αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο κάθε δημοκρατικής και ελεύθερης κοινωνίας. 

Ο Steven Levitsky και ο Daniel Ziblatt αναφέρουν στο βιβλίο τους «How Democracies Die» «ότι το δημοκρατικό σύστημα ανατρέπεται από τα αυταρχικά καθεστώτα εκ των έσω και ένα από τα πρώτα βήματα είναι η επίθεση κατά των ανεξάρτητων Δικαστηρίων» και συνεχίζουν «το τραγικό παράδοξο της  οδού προς τον αυταρχισμό είναι ότι οι δολοφόνοι της δημοκρατίας χρησιμοποιούν τους ίδιους τους θεσμούς της δημοκρατίας, σταδιακά, διακριτικά, ακόμη και νόμιμα, για να τη σκοτώσουν». 

Όσο μακριά κι αν βρισκόμαστε, είμαστε συνάδελφοι, μοιραζόμαστε τις ίδιες αξίες και αρχές. 

Έχουμε τον ίδιο σκοπό. Τη διαφύλαξη της Ανεξαρτησίας της Δικαιοσύνης.

Για κράτη που δεν υφίσταται Ανεξαρτησία πρέπει να ενώσουμε τις φωνές μας και να γίνουμε η ισχυρή φωνή αυτών των Δικαστών που δεν μπορούν να μιλήσουν, γιατί ζουν και αγωνίζονται σε ανελεύθερα καθεστώτα. 

Κυρίες και Κύριοι

 Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας.

Εύχομαι καλές και εποικοδομητικές εργασίες στη συνέλευση της Ευρωπαϊκής  Ένωσης Δικαστών.

Σας καλωσορίζω και πάλι στη χώρα μας, να έχετε μία ευχάριστη διαμονή. 

* Μαργαρίτα Στενιώτη, Πρόεδρος της Ένωσης Δικαστών Εισαγγελέων

** Ομιλία στην εναρκτήρια εκδήλωση της Συνόδου της Ευρωπαϊκής Ένωσης Δικαστών      

Ακολουθήστε το dikastiko.gr στο Google News και δείτε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

Διαβάστε όλες τις τελευταίες ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο στο dikastiko.gr