Μαργαρίτα Στενιώτη: Δικαιοσύνη γένους θηλυκού

Με αφορμή την παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας στις 8 Μαρτίου, παρουσιάζει ενδιαφέρον η παράθεση κάποιων στοιχείων για τη θέση των γυναικών στην Ελληνική Δικαιοσύνη, με δεδομένο ότι η Δικαιοσύνη στη χώρα μας είναι γένους θηλυκού πλέον. Ωστόσο, πριν μερικά χρόνια η κατάσταση ήταν εντελώς διαφορετική. Το έτος 1955, η Ολομέλεια του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους στην με αριθμό 275/1955 γνωμοδότησή του ανέφερε «αι γυναίκες ως εκ της βιολογικοφυσιολογικής συνθέσεως αυτών, συγκρινόμεναι προς τους άνδρας, υπόκεινται εις μεγαλυτέραν ευσυγκνησίαν, υφίστανται την επίδρασιν των συναισθηματικών παραγόντων περισσότερον, έχουν ρυθμιστικήν ικανότητα μικροτέραν και ένστικτον αγωνιστικόν ολιγώτερον εξελιγμένον, είναι μικροτέρας σωματικής αντοχής και ευκολώτερον ενδίδουν εις παρακλήσεις» και συνέχιζε «υπάρχουν δημόσια λειτουργήματα, των οποίων το περιεχόμενον είναι ασυμβίβαστον με τις ως άνω εκτιθέμενας  ιδιότητας των γυναικών», ενώ κατέληγε «προκειμένου περί του λειτουργήματος του δικαστού, υπό τον περιορισμόν, ότι αι γυναίκες δεν θα συγκροτούν κατά πλειοψηφίαν το Δικαστήριον, δύνανται να ασκούν το λειτούργημα, διότι με τον ως άνω περιορισμόν εξουδετερούται πάσα περίπτωσις επιδράσεως των μειονεκτημάτων του φύλου εν τη απονομή της δικαιοσύνης. Τουναντίον η εξ ολοκλήρου ή κατά πλειοψηφία συγκρότησις του Δικαστηρίου υπό γυναικών, πρέπει να αποκλείεται, ως εξερχόμενη των ορίων των μνημονευθεισών ιδιοτήτων των γυναικών». Οι νομικοί σύμβουλοι του κράτους πρόσθεταν δε «εξαίρεσις είναι δυνατόν να σημειωθεί στα δικαστήρια των ανηλίκων, η συγκρότησις των οποίων δύναται να γίνει εξ ολοκλήρου υπό γυναικών εκ του λόγου ότι προκειμένου περί διωκόμενων ανηλίκων, αι γυναίκες πεπροικισμέναι και υπό του προνομίου των αρετών της μητρότητος ανταποκρίνονται κατά τας χαρακτηριστικάς αυτών ιδιότητας προς τα αξιώσεις της ειδικής ταύτης δικαστικής λειτουργίας». Από το 1955 σημειώθηκαν πολλές αλλαγές. Πρώτη γυναίκα δικαστής διορίζεται στο Συμβούλιο της Επικρατείας η Πηνελόπη Αθανασοπούλου, το έτος 1958, και δεύτερη, στα πολιτικά – ποινικά Δικαστήρια, το έτος 1959, η Άννα Αθανασιάδου, που αποχώρησαν από την υπηρεσία η πρώτη με το βαθμό του Συμβούλου και η δεύτερη με το βαθμό του Αρεοπαγίτη. Η πρώτη γυναίκα εισήχθη στο εισαγγελικό σώμα, μόλις, το έτος 1975. Ενώ, πρόσφατα το έτος 2011 επελέγη για πρώτη φορά γυναίκα Πρόεδρος του Αρείου Πάγου η κ. Ρένα Ασημακοπούλου και πολύ πρόσφατα, για πρώτη φορά, επελέγησαν γυναίκες Πρόεδροι του Συμβουλίου της Επικρατείας και του Ελεγκτικού Συνεδρίου η κ. Αικατερίνη Σακελλαροπούλου (νυν Πρόεδρος της Δημοκρατίας) και η κ. Ανδρονίκη Θεοτοκάτου, αντίστοιχα.  Τα τελευταία χρόνια η συντριπτική πλειοψηφία των Δικαστικών Λειτουργών είναι γυναίκες. Συγκεκριμένα, με βάση στοιχεία, που αντλήθηκαν από τα Δικαστήρια, το προηγούμενο δικαστικό έτος, 2018 – 2019: στο Συμβούλιο της Επικρατείας από τους 168 υπηρετούντες Δικαστές 108 ήταν γυναίκες και 60 άνδρες, ποσοστό γυναικών δηλαδή 64%, στο Ελεγκτικό Συνέδριο από τους 134 υπηρετούντες Δικαστές, 89 ήταν γυναίκες και 45 άνδρες, ποσοστό γυναικών δηλαδή 66%, στα Διοικητικά Δικαστήρια ποσοστό 68% ήταν γυναίκες και στην πολιτική – ποινική Δικαιοσύνη το ποσοστό των γυναικών αγγίζει το 72%. Συγκεκριμένα, εκ των 3.283 υπηρετούντων Δικαστών οι γυναίκες ήταν 2.340 και οι άνδρες μόνο 943. Επτά γυναίκες ήταν Αντιπρόεδροι του Αρείου Πάγου και τρεις μόνο άνδρες, ενώ στους Ειρηνοδίκες από τους 913 μόνο 179 ήταν άνδρες, δηλαδή το ποσοστό των γυναικών ανερχόταν σε 80,3%. Να σημειωθεί δε, ότι το ανωτέρω ποσοστό 72% των γυναικών αυξήθηκε ακόμη περισσότερο, δεδομένου ότι στην Εθνική Σχολή Δικαστών το έτος 2019 εισήχθησαν 39 Δικαστές εκ των οποίων μόνο 8 ήταν άνδρες και 25 Εισαγγελείς εκ των οποίων μόνο 4 ήταν άνδρες.

Το έτος 2016 το Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών διενήργησε μία ποιοτική έρευνα για την επαγγελματική και οικογενειακή ζωή των γυναικών Δικαστών, στα πλαίσια διενέργειας μίας ευρύτερης έρευνας για τις γυναίκες στα νομικά επαγγέλματα την εποχή της κρίσης. Τα συμπεράσματα αυτής της έρευνας, που έγινε υπό την επίβλεψη της εγκληματολόγου – ερευνήτριας του ΕΚΚΕ κ. Έμμυς Φρονίμου, αναδεικνύουν τον καθημερινό αγώνα των γυναικών Δικαστικών Λειτουργών να εξισορροπήσουν την άσκηση του ιδιαίτερα απαιτητικού λειτουργήματός τους, που δεν υπόκειται σε ωράριο, και της οικογενειακής τους ζωής, εξισορρόπηση, η οποία επιτυγχάνεται λόγω της υπερπροσπάθειας, της εργατικότητας, του σωστού προγραμματισμού και της αυτοθυσίας αυτών. Ιδιαίτερο δε ενδιαφέρον παρουσιάζει η έρευνα, κατά το μέρος της, που απαντά στο ερώτημα, εάν το γεγονός ότι η Δικαιοσύνη τείνει να γίνει αποκλειστικά γένους θηλυκού επιδρά στον τρόπο απονομής της. Η απάντηση είναι σαφής. Οι γυναίκες Δικαστικοί Λειτουργοί αποδεικνύουν καθημερινά, ότι «εκ της βιολογικοφυσιολογικής συνθέσεως τους» και συγκρινόμενες με τους άνδρες συναδέλφους τους,  ούτε υφίστανται την επίδραση των συναισθηματικών παραγόντων περισσότερο, ούτε έχουν ρυθμιστική ικανότητα μικρότερη, ούτε ένστικτο αγωνιστικό λιγότερο εξελιγμένο, ούτε είναι μικρότερης σωματικής αντοχής, ούτε ευκολότερα ενδίδουν σε παρακλήσεις, όπως ανέφερε η παραπάνω γνωμοδότηση. Οι προκαταλήψεις και τα στερεότυπα ξεπεράσθηκαν και οι γυναίκες Δικαστικοί Λειτουργοί προβαίνοντας σε συμφιλίωση της επαγγελματικής και της οικογενειακής ζωής τους και κατανοώντας ότι η συμφιλίωση αυτή είναι πολλά παραπάνω από απλές τεχνικές διαχείρισης χρόνου ασκούν ευσυνείδητα τα καθήκοντα τους, στα οποία δίνουν προτεραιότητα, σύμφωνα με την παραπάνω έρευνα του ΕΚΚΕ και τα οποία (καθήκοντα), σύμφωνα με την ίδια έρευνα, δεν τις μεταβάλλουν σε «δυσπρόσιτες γυναίκες με ψυχρό ορθολογισμό και τιμωρητικό πνεύμα» αλλά σε «δραστήριες γυναίκες, σκληρά εργαζόμενες αλλά ταυτόχρονα ευαισθητοποιημένες, με βαθιά ενσυναίσθηση για τους ανθρώπους που καλούνται να κρίνουν από την έδρα και ιδιαίτερα για τους ανήλικους παραβάτες».