Μαρία Ντούμα: Ζητήματα επιμέλειας και ο παιδοκεντρικός νόμος

Ο νόμος 4800/2021, με έναρξη ισχύος από 16/9/2021, είναι κατεξοχήν παιδοκεντρικός νόμος.

Σε όλες τις ρυθμίσεις  του προέβλεψε ως πρώτο μέλημα την εξασφάλιση του βέλτιστου συμφέροντος του ανηλίκου τέκνου και δευτερευόντως την ικανοποίηση των όποιων αναγκών και δικαιωμάτων των γονέων.

Με το άρθρο 1519 του Α.Κ., όπως ισχύει μετά την αντικατάστασή του από τον ως άνω νόμο, ρυθμίσθηκε η υποχρεωτικότητα της από κοινού ρύθμισης πέντε σημαντικών ζητημάτων της επιμέλειας του ανηλίκου που είναι το θρήσκευμά του, το όνομά του, η υγεία του , η εκπαίδευσή του και ο τόπος διαμονής του, ακόμη και  αν έχει γίνει προηγούμενη ανάθεση αποκλειστικής επιμέλειας στον ένα γονέα, με απόφαση η συναινετικά.

Για τον τόπο διαμονής του προβλέπει ότι τυχόν μεταβολή του τόπου διαμονής του τέκνου , η οποία επιδρά ουσιωδώς στο δικαίωμα επικοινωνίας του γονέα με τον οποίο δεν διαμένει το τέκνο, απαιτεί προηγούμενη έγγραφη συμφωνία  των γονέων η προηγούμενη δικαστική απόφαση. Η διάταξη αφήνει την δικαστική ρύθμιση στην διακριτική ευχέρεια του δικαστηρίου με την επί λέξει ρύθμιση ότι: Το δικαστήριο μπορεί να διατάξει κάθε πρόσφορο μέτρο.

Η διακριτική όμως αυτή ευχέρεια είναι προφανές από την ερμηνεία του νόμου ότι πρέπει να ικανοποιεί πρωτίστως το συμφέρον του ανήλικου τέκνου και δευτερευόντως αυτό των γονέων.

Καλείται πολλές φορές , επί διαφωνίας των γονέων, το δικαστήριο να εκτιμήσει αν πρέπει να δεχθεί  το αίτημα ενός γονέα για αλλαγή του τόπου διαμονής του τέκνου, όταν η αλλαγή αυτή συνεπάγεται μετακόμιση σε άλλη πόλη ή στην αλλοδαπή του γονέα, με τον οποίο διαμένει το τέκνο.

Θα πρέπει το δικαστήριο στις περιπτώσεις αυτές να σταθμίσει τις ανάγκες των γονέων και το συμφέρον του τέκνου και να αποφασίσει θέτοντας και στην περίπτωση αυτή υπεράνω όλων το συμφέρον του ανηλίκου.

Μπορεί πράγματι για την επαγγελματική και οικονομική ανέλιξη  του αιτουμένου την μεταβολή γονέα να είναι απαραίτητη η μετακόμισή του σε άλλη πόλη η χώρα.

Η μεταβολή όμως τόπου κατοικίας από τον γονέα με τον οποίο διαμένει το ανήλικο τέκνο συνεπάγεται, πάντοτε σχεδόν, συρρίκνωση ή διακοπή  της φυσικής επικοινωνίας του με τον άλλο γονέα του.

Η ως άνω διάταξη είναι ατελής ως προς την ρύθμιση του τόπου διαμονής , εφόσον δεν υπάρχει συμφωνία των γονέων, διότι προβλέπει ότι  «το δικαστήριο μπορεί να διατάξει κάθε πρόσφορο μέτρο»για τις περιπτώσεις αυτές  χωρίς όμως να θέτει σαφή όρια στην διακριτική ευχέρεια του δικαστή.

Αν δεν ισχύει η γενική αρχή της εξασφάλισης του βέλτιστου συμφέροντος του τέκνου  και στην περίπτωση αυτή τότε πράγματι ο δικαστής μπορεί να προτεραιοποιήσει τις ανάγκες [πχ επαγγελματικές, οικονομικές κλπ] του γονέα.

Αν όμως ισχύει τότε σε κάθε περίπτωση και με οποιοδήποτε γονικό κόστος πρέπει να τεθεί  σε προτεραιότητα η εξασφάλιση της φυσικήςσυχνής  παρουσίας και των δύο γονέων στην ανατροφή του και να αποφασίζει   απαγόρευση μεταβολής  τόπου διαμονής του σε κάθε περίπτωση που αυτή  δυσχεραίνει/διακόπτει την ισχύουσα  φυσική επικοινωνία του τέκνου με τον γονέα του.

Ωστόσο, προβληματική είναι λύση που έδωσε ο Άρειος Πάγος στο θέμα αυτό  με την 157/2022 απόφασή του.

Δέχεται ότι προέχει η επαγγελματική και οικονομική ανέλιξη της μητέρας στην αλλοδαπή,  όπου μετέβη χωρίς καν να ειδοποιήσει τον πατέρα, από την συχνή  φυσική επαφή που είχεεως τότε  το τέκνο  με τον πατέρα του, διότι  το τέκνο θα έχει  μελλοντικά/μακροπρόθεσμα  αντανακλαστικά βιοτικά οφέλη  από την οικονομική και επαγγελματική  άνοδο  της μητέρας.

Επί λέξει η απόφαση δέχεται ότι:

«…η εφεσίβλητη χωρίς καμία προσυνεννόηση με τον εκκαλούντα πατέρα του ανηλίκου τέκνου τους, ούτε προηγηθείσα ενέργεια εκ μέρους της περί μεταρρύθμισης του τρόπου άσκησης του δικαιώματος επικοινωνίας του εκκαλούντος πατέρα με το ανήλικο τέκνο τους, ενόψει των νέων συνθηκών που δημιουργούνταν με την επικείμενη εγκατάστασή της στο εξωτερικό, εντελώς ξαφνικά στις 04.08.2018, (και ενώ, λίγες ημέρες πριν, στις 23.07.2018, είχε προηγηθεί η λύση του γάμου τους συναινετικά) λίγη ώρα πριν την προγραμματισμένη παράδοση του ανήλικου τέκνου στον εκκαλούντα, επικοινώνησε με αυτόν τηλεφωνικά και τον ενημέρωσε ότι έχει αναχωρήσει στην … με το ανήλικο τέκνο τους και ότι δεν πρόκειται να επιστρέψει στην Ελλάδα με αυτό… Από κανένα στοιχείο όμως δεν προέκυψε, ότι πρόθεση και σκοπός της εφεσίβλητης, με τη μετάβασή της στην … με το τέκνο τους, κατά τον ως άνω, ομολογουμένως “δόλιο” τρόπο… ήταν να ματαιώσει το δικαίωμα της επικοινωνίας του εκκαλούντος με αυτό. Αντίθετα αποδείχθηκε ότι πρόθεσή της ήταν να βελτιώσει την οικονομική της κατάσταση, ώστε να διασφαλίσει ένα σταθερό και άνετο περιβάλλον διαβίωσης και εκπαίδευσης για το τέκνο της. Από τη στάθμιση δε των δυσμενών επιπτώσεων που πράγματι μπορεί να επιφέρει η διακοπή της τόσο συχνής επικοινωνίας του τέκνου τους με τον εκκαλούντα, σε σχέση με το καλύτερο επίπεδο διαβίωσης και μόρφωσης που θα του παρέχεται μακροπρόθεσμα στην …, η εφεσίβλητη έκλινε υπέρ του δεύτερου, ως του πλέον ενδεδειγμένου για το συμφέρον της θυγατέρας της…».

Η  απόφαση με την παραδοχή της αυτή θεωρεί επιτρεπτή  την αλλαγή του τόπου διαμονής -και μάλιστα στην αλλοδαπή-  κάνοντας δεκτό, ως αιτιολογία,  τον ισχυρισμό της μητέρας ότι το συμφέρον της ανήλικης θυγατέρας τους ήταν να θυσιάσει/διακόψει  την τηρούμενη εως τότε συχνή φυσική επικοινωνία με τον πατέρα της, για να εξασφαλίσει μακροπρόθεσμα «καλύτερο επίπεδο διαβίωσης και μόρφωσης»!!

Παραβλέπει όμως κατά την άποψή μου ο Άρειος Πάγος το γεγονός ότι το ανήλικο τέκνο  δεν έχει τον ορθολογισμό των ενηλίκων και όλα τα βιώνει μόνο συναισθηματικά, με  αποτέλεσμα  να βιώνει ακόμη και  ως εγκατάλειψη και απόρριψη την διακοπή της επικοινωνίας με τον γονέα, που δεν διαμένει μαζί του.

Επομένως γεννάται το ερώτημα η ψυχολογική βλάβη του παιδιού είναι ήσσονος σημασίας εν όψει της αναμενόμενης οικονομικής ευμάρειας?

Η  απόφαση θα έπρεπε να σταθμίσει ως βέλτιστο  συμφέρον για το ανήλικο την ψυχική ισορροπία του,  που εξασφαλίζεται κυρίως με την φυχική και συχνή παρουσία και του πατέρα  στην ανατροφή του, η οποία παρουσία  δεν αναπληρώνεται με   την τυχόν  μακροπρόθεσμη-μελλοντική οικονομική άνοδο του βιοτικού και μορφωτικού του επιπέδου, η οποία άνοδος θα επέλθει αντανακλαστικά λόγω της επαγγελματικής/οικονομικής ανέλιξης της μητέρας.

Ο κίνδυνος δημιουργίας ψυχικού τραύματος από την στέρηση του ενός γονέα βλάπτει περισσότερο το συμφέρον του ανηλίκου από τον κίνδυνο μη εξασφάλισης μελλοντικώς υψηλού βιοτικού και μορφωτικού επιπέδου, αν η μητέρα δεν έφευγε στην αλλοδαπή.

Επομένως, σε καμία περίπτωση το συμφέρον του παιδιού δεν είναι να διακοπεί/συρρικνωθεί η συχνή παρουσία του πατέρα του στην ζωή του, λόγω της πιθανολογούμενης μελλοντικής ανόδου του βιοτικού και μορφωτικού επιπέδου του.

Εξ άλλου η παραδοχή ότι στην αλλοδαπή εξασφαλίζεται πιο καλόμορφωτικό επίπεδο ενέχει και γενική υποτίμηση της εκπαίδευσης στην Ελλάδα.

*Μαρία Ντούμα, Δικηγόρος, συγγραφέας

Ακολουθήστε το dikastiko.gr στο Google News και δείτε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

Διαβάστε όλες τις τελευταίες ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο στο dikastiko.gr