Πάνος Λαζαράτος: Διαφύλαξη του δημοκρατικού πολιτεύματος στις αυτοδιοικητικές και ευρωπαϊκές εκλογές

Με πρόσφατη τροποποίηση του άρθρου 32 π.δ. 26/2012, που εφαρμόζεται (ευθέως ή αναλογικά) σε όλες τις εκλογικές διαδικασίες, προστέθηκε η γνωστή διάταξη, σύμφωνα με την οποία δεν είναι επιτρεπτή η κάθοδος στις εκλογές συνδυασμού του οποίου ο ηγέτης είναι καταδικασμένος, μεταξύ άλλων, για διεύθυνση ή/και σύσταση εγκληματικής οργάνωσης. Η ρύθμιση αυτή εφαρμόστηκε για πρώτη φορά στις βουλευτικές εκλογές του 2023, με αποτέλεσμα τον αποκλεισμό του κόμματος «ΕΛΛΗΝΕΣ», κατόπιν των 8/2023 και 25/2023 αποφάσεων του Α΄ Τμήματος του Αρείου Πάγου, για τις εκλογές του Μαΐου και του Ιουνίου, αντίστοιχα.

Δεδομένου ότι τους προσεχείς μήνες αναμένεται η διεξαγωγή αρχικώς των αυτοδιοικητικών και στη συνέχεια των ευρωπαϊκών εκλογών, προκύπτει το ερώτημα περί του αν η διάταξη αυτή βρίσκει εφαρμογή και στις δυο αυτές κατηγορίες εκλογικών αναμετρήσεων ή αν εξαντλεί την κανονιστική της εμβέλεια μόνο στις βουλευτικές εκλογές.

Εκ πρώτης όψεως, η εφαρμογή της επίμαχης ρύθμισης περιορίζεται μόνον στις βουλευτικές εκλογές, δεδομένου ότι το γράμμα της αναφέρεται αποκλειστικά στις τελευταίες. Στην πραγματικότητα, όμως, το πεδίο εφαρμογής της ρύθμισης επεκτείνεται τόσο στις αυτοδιοικητικές, όσο και στις ευρωπαϊκές εκλογές. Η διεύρυνση αυτή επιτυγχάνεται μέσα από ένα πλέγμα παραπεμπτικών διατάξεων που καθιερώνονται τόσο στον ν. 4804/2021 (που διέπει τις αυτοδιοικητικές εκλογές) όσο και στον ν. 4255/2014 (που διέπει τις ευρωπαϊκές εκλογές).

Σε ό,τι αφορά τις αυτοδιοικητικές εκλογές, το άρθρο 15 παρ. 4 του ν. 4804/2021 παραπέμπει ρητά στο άρθρο 32 του π.δ. 26/2012, δηλαδή στη διάταξη επί τη βάσει της οποίας απετράπη η κάθοδος του συνδυασμού «ΕΛΛΗΝΕΣ» στις εθνικές εκλογές. Συγκεκριμένα, προκειμένου να καταστεί σύννομη η κάθοδος συνδυασμού στις αυτοδιοικητικές εκλογές απαιτείται η πλήρωση όλων των προϋποθέσεων στις οποίες αναφέρεται το άρθρο 32, μεταξύ των οποίων η μη καταδίκη του ηγέτη για το έγκλημα της σύστασης/διεύθυνσης εγκληματικής οργάνωσης και η εξυπηρέτηση του δημοκρατικού πολιτεύματος. Η δε ικανοποίηση των προϋποθέσεων αυτών εξετάζεται από το αρμόδιο Πολυμελές Πρωτοδικείο, σύμφωνα με το άρθρο 14 του ίδιου νόμου. Δεν καταλείπεται, επομένως, καμία αμφιβολία ως προς την εφαρμογή της κρίσιμης διάταξης στο πλαίσιο των αυτοδιοικητικών εκλογών.

Σε ό,τι αφορά τις ευρωπαϊκές εκλογές, τα ζητήματα που ανακύπτουν εμφανίζονται πιο περιπεπλεγμένα. Ειδικότερα, το άρθρο 3 παρ. 8 του ν. 4255/2014 προβλέπει διαδικασία ανακήρυξης των συνδυασμών αντίστοιχη με εκείνη που ισχύει και για τις εθνικές εκλογές, δηλαδή με την υποβολή σχετικής δήλωσης και κατόπιν, με την έκδοση απόφασης ανακήρυξης του Α΄ Τμήματος του Αρείου Πάγου. Για τη διαδικασία, δε, αυτή, ο νόμος παραπέμπει ρητά στη διάταξη του άρθρου 35 του π.δ. 26/2012. Η διάταξη αυτή παραπέμπει στο άρθρο 34, το οποίο με τη σειρά του παραπέμπει στην εφαρμογή του άρθρου 32, δηλαδή στην εφαρμογή της κρίσιμης διάταξης. Καταλήγουμε, λοιπόν, στο συμπέρασμα, ότι η επίμαχη ρύθμιση εφαρμόζεται και στις άλλες δυο κατηγορίες εκλογικών διαδικασιών, μέσω των σχετικών παραπεμπτικών διατάξεων. Ωστόσο, δεν είναι μόνον οι παραπεμπτικές αυτές διατάξεις που διασφαλίζουν τη διεύρυνση του εφαρμοστικού πεδίου της ρύθμισης. Η τελευταία διασφαλίζεται, πρωτίστως, μέσα από το ίδιο το πνεύμα της διάταξης, αλλά και μέσα από τη σύμφωνη με το άρθρο 29 του Συντάγματος ερμηνεία της. Ειδικότερα, μπορεί μεν το γράμμα της επίμαχης διάταξης να κάνει λόγο μόνο περί βουλευτικών εκλογών, ωστόσο θα ήταν απολύτως παράδοξο να αφήνει εκτός εφαρμογής τις αυτοδιοικητικές και τις ευρωπαϊκές εκλογές. Τέτοια άποψη θα ήταν αντίθετη προς τον σκοπό της επίμαχης ρύθμισης, που δεν είναι άλλος από την εξυπηρέτηση της ελεύθερης λειτουργίας του δημοκρατικού πολιτεύματος, κατά το άρθρο 29 του Συντάγματος, σε εκτέλεση του οποίου θεσπίστηκε. Κρίνεται, ωστόσο, αναγκαία, πρωτίστως για λόγους ασφάλειας δικαίου, η θέσπιση ειδικής και σαφούς ρύθμισης, προκειμένου να μην καταλείπεται κανένα περιθώριο αμφισβήτησης περί την εφαρμογή (ή μη) των επίμαχων εκλογικών περιορισμών, τόσο για τις αυτοδιοικητικές, όσο και για τις ευρωπαϊκές εκλογές.

*Πάνος Λαζαράτος, Καθηγητής Δημοσίου Δικαίου  

Ακολουθήστε το dikastiko.gr στο Google News και δείτε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

Διαβάστε όλες τις τελευταίες ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο στο dikastiko.gr