Παναγιώτης Τουλουμτσής: Η συναίνεση του θύματος στο αδίκημα του βιασμού – Παραπλάνηση ως προς το πρόσωπο του ερωτικού συντρόφου στην περίπτωση διδύμων αδελφών

Τελείται το αδίκημα του βιασμού όταν η ερωτική σύντροφος ενός εκ των διδύμων αδελφών έρχεται σε ερωτική επαφή όχι με τον σύντροφό της αλλά με τον δίδυμο αδελφό του συντρόφου της, πράγμα που η ίδια αγνοεί; Είναι έγκυρη η συναίνεση που δίνει όταν αυτή είναι αποτέλεσμα πλάνης, καθόσον αντικειμενικά αγνοεί την πραγματικότητα ως προς το πρόσωπο με το οποίο συνευρίσκεται ερωτικά;

Τα παραπάνω ερωτήματα έρχονται να απαντηθούν μέσα από την αναζήτηση και την ερμηνεία αφενός του προστατευόμενου εννόμου αγαθού και αφετέρου της έννοιας της “συναίνεσης” και των στοιχείων που την συγκροτούν σύμφωνα με το άρθρο 336 του ποινικού κώδικα.

Στο άρθρο 336 ΠΚ προβλέπεται πως : 1. Όποιος με σωματική βία ή με απειλή σοβαρού και άμεσου κινδύνου ζωής ή σωματικής ακεραιότητας εξαναγκάζει άλλον σε επιχείρηση ή ανοχή γενετήσιας πράξης τιμωρείται με κάθειρξη τουλάχιστον δέκα ετών. 2. Γενετήσια πράξη είναι η συνουσία και οι ίσης βαρύτητας με αυτήν πράξεις. 3. Αν η πράξη της παραγράφου 1 έγινε από δύο ή περισσότερους δράστες που ενεργούσαν από κοινού ή είχε ως συνέπεια τον θάνατο του παθόντος, επιβάλλεται κάθειρξη ισόβια ή πρόσκαιρη τουλάχιστον δέκα ετών. 4. Όποιος, εκτός από την περίπτωση της παραγράφου 1, επιχειρεί γενετήσια πράξη χωρίς τη συναίνεση του παθόντος, τιμωρείται με κάθειρξη έως δέκα έτη.

Βασικό προστατευόμενο έννομο αγαθό του άρθρου 336 είναι αυτό της γενετήσιας ελευθερίας. Η γενετήσια(σεξουαλική) ελευθερία αποτελεί ειδικότερη έκφανση της προσωπικής ελευθερίας του ατόμου, δικαίωμα το οποίο κατοχυρώνεται Συνταγματικά. Ως προσωπική ελευθερία νοείται η δυνατότητα του ανθρώπου να ζει ανεπηρέαστα από εξωτερικές επιδράσεις και εξωτερικούς καταναγκασμούς. Δηλαδή οι πράξεις και οι παραλείψεις του να είναι αποτέλεσμα ελεύθερης επιλογής μέσω της οποίας αντανακλάται η γνησιότητα της βούλησης του. Η γενετήσια ελευθερία δηλώνει τον αυτοπροσδιορισμό και την αυτοδιάθεση του ατόμου στο πεδίο της ερωτικής ζωής και αφορά μεταξύ άλλων την επιλογή συντρόφου, την επιλογή της στιγμής, του τόπου και του τρόπου των ερωτικών πράξεων.

Η άσκηση όμως του εν λόγω δικαιώματος απαιτεί την συμμετοχή ενός δευτέρου προσώπου, η οποία σε κάθε περίπτωση πρέπει να έχει συναινετικό χαρακτήρα. Θα πρέπει δηλαδή και το δεύτερο πρόσωπο να επιθυμεί την οποιασδήποτε μορφής εμπλοκή του στην γενετήσια(σεξουαλική) πράξη. Σε περίπτωση παραβίασης της επιθυμίας του δευτέρου προσώπου να απέχει απο την γενετήσια πράξη, σημειώνεται παραβίαση της γενετήσιας ελευθερίας του προσώπου αυτού. Η συναίνεση του προσώπου σε γενετήσια πράξη συνεπως αποτελεί καθοριστικό στοιχείο, χωρίς την ύπαρξη της οποίας τελείται βιασμός ακόμα και αν δεν υπάρχει βία ή απειλή κλπ.

Η συναίνεση του παθόντος ως θεσμός του Ποινικού Δικαίου αίρει τον άδικο χαρακτήρα μιας πράξης, που προσβάλλει ορισμένο έννομο αγαθό, εφόσον η προσβολή του αγαθού αυτού γίνεται με την σύμφωνη γνώμη του φορέα του, που έχει την εξουσία να το διαθέσει στην συγκεκριμένη περίπτωση. Για να εφαρμοστεί όμως η συναίνεση του παθόντος ως λόγος άρσης του άδικου πρέπει να συντρέχουν ορισμένες προϋποθέσεις: 1) πρέπει να υπάρχει ικανότητα για συναίνεση (ο φορέας του εννόμου αγαθού πρέπει να είναι σε θέση να αντιληφθεί την σημασία και τις συνέπειες της συναίνεσης του την χρονική στιγμή κατά την οποία προβαίνει στην διάθεση του εννόμου αγαθού), 2) πρέπει η συναίνεση να ανταποκρίνεται στην αληθινή βούληση του συναινούντος( δεν πρέπει η συναίνεση να είναι προϊόν απάτης, πλάνης, βίας ή απειλής), 3) πρέπει η συναίνεση να υπάρχει αντικειμενικά κατά τον χρόνο της πράξεως, και τέλος 4) πρέπει η πράξη που προσβάλλει το έννομο αγαθό να μην είναι αντίθετη στα χρηστά ήθη.

Σε ορισμένα όμως εγκλήματα η συναίνεση του παθόντος έχει ως συνέπεια, όχι απλά την άρση του άδικου χαρακτήρα της πράξης, αλλά την μη πραγμάτωση της αντικειμενικής υπόστασης του εγκλήματος, προϋπόθεση της οποίας είναι να τελεσθεί η πράξη σε αντίθεση με την θέληση του παθόντος. Αυτό συμβαίνει σε όλα τα εγκλήματα στα οποία είτε σύμφωνα με ρητή πρόβλεψη είτε μέσω ερμηνείας, συνάγεται ότι για την στοιχειοθέτηση τους απαιτείται η πράξη να έλαβε χώρα ενάντια ή χωρίς την βούληση του παθόντος. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτών των εγκλημάτων είναι ο Βιασμός σύμφωνα με το άρθρο 336 ΠΚ. Έτσι στα εγκλήματα αυτής της κατηγορίας έχει επικρατήσει ο όρος “συγκατάθεση”. Συνεπώς η συναίνεση του παθόντος αίρει τον άδικο χαρακτήρα της πράξης , ενώ η συγκατάθεση ταυτίζεται με την μη πραγμάτωση της αντικειμενικής υπόστασης, την μη ύπαρξη δηλαδή αρχικά άδικης πράξης.

Ως προς τις προϋποθέσεις της “συγκατάθεσης” υποστηρίζονται δύο διαφορετικές απόψεις.

Σύμφωνα με την πρώτη άποψη η εννοιολογική σύνδεση της ” συγκατάθεσης” με την “συναίνεση” και η ανάλογη προς αυτήν λειτουργία της στο χώρο του άδικου καθιστά επιβεβλημένη την αντιμετώπιση της με τα ίδια κριτήρια και τις ίδιες προϋποθέσεις που ισχύουν στην “συναίνεση”. Πρέπει δηλαδή η διάθεση του εννόμου αγαθού από τον φορέα του να είναι προϊόν της γνήσιας( και άρα απηλλαγμένης από σφάλματα) βούλησης του.

Σύμφωνα με την δεύτερη άποψη η συγκατάθεση αποτελεί πραγματική κατάσταση συμφωνίας σε ορισμένη πράξη (αποτελεί πραγματικό γεγονός σε αντίθεση με την συναίνεση που έχει νομικό χαρακτήρα). Η πραγματική αυτή κατάσταση απαιτείται να ανταποκρίνεται στην αντίστοιχη ψυχική στάση του φορέα του εννόμου αγαθού. Αυτή είναι και η μοναδική προϋπόθεση για την εγκυρότητα της συγκατάθεσης. Δεν απαιτείται, δηλαδή, η συγκατάθεση να δηλώνεται ρητά προς τα έξω (προς τον δράστη ή προς τρίτο). Δεν απαιτείται, επίσης, για την εγκυρότητα της συγκατάθεσης η γενική ικανότητα του φορέα να διαθέτει το έννομο αγαθό. Αυτό συνεπάγεται ότι έγκυρη είναι η συγκατάθεση ακόμη και ενός προσώπου που βρίσκεται σε κατάσταση μέθης, ή σε πλάνη κλπ.

Συνεπώς σύμφωνα με όσα αναπτύχθηκαν ανωτέρω στην περίπτωση της ερωτικής πράξης μεταξύ του θύματος και του διδύμου αδελφού του συντρόφου της, ο οποίος παρουσιάζεται ως ο πραγματικός της σύντροφος, ενώ δεν είναι, δημιουργώντας έτσι πλάνη στο θύμα, σύμφωνα με τους υποστηρικτές της πρώτης θεωρίας διαπράττει το έγκλημα του βιασμού (άρθρο 336 παρ.4) διότι η συγκατάθεση του θύματος και γενικότερα η διάθεση του δικαιώματος της γενετήσιας(σεξουαλικής) ελευθερίας του (κατ’ ανάλογη εφαρμογή των προϋποθέσεων της συναίνεσης) δεν ανταποκρίνεται αντικειμενικά στην συνειδητή και ελεύθερη βούληση του καθώς είναι προϊόν πλάνης. Η συγκατάθεση του θύματος δεν παρέχεται με πλήρη συναίσθηση της κατάστασης, αντιλαμβανόμενο ορθά την επικείμενη εξέλιξη και τις συνέπειες της πράξης. Θεωρεί πως προβαίνει σε ερωτική πράξη με τον σύντροφό της ενώ στην πραγματικότητα έρχεται σε ερωτική επαφή με άλλον άνθρωπο (ασχέτως αν είναι εξωτερικά όμοιοι, καθόσον ο άνθρωπος δεν αποτελείται μόνο από τα εξωτερικά χαρακτηριστικά του αλλά είναι μια ψυχοσωματική ένωση).

Σύμφωνα με τους υποστηρικτές της δεύτερης άποψης, επειδή η συγκατάθεση είναι πραγματική κατάσταση συμφωνίας σε ορισμένη πράξη και αρκεί μόνο η ψυχική στάση του φορέα τού εννόμου αγαθού ασχέτως αν το θύμα έχει ελαττωματική βούληση λόγω πλάνης, δεν τελείται το αδίκημα του βιασμού.

* Ο Πάνος Τουλουμτσής είναι Αστυνομικός – νομικός

Ακολουθήστε το dikastiko.gr στο Google News και δείτε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

Διαβάστε όλες τις τελευταίες ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο στο dikastiko.gr