Πολυχρόνης Τσιρίδης: Θέματα απονομής της ποινικής δικαιοσύνης (Διαχρονικές παθογένειες)

“Σε ομιλία μου στην Εταιρία Δικαστικών Μελετών την 5-11-1998 είχα προβεί σε κάποιες επισημάνσεις ως προς ορισμένες παθογένειες που σχετίζονται με την απονομή της ποινικής δικαιοσύνης. Μετά από 24 χρόνια, οι παρατηρήσεις εκείνες διατηρούν στο ακέραιο την επικαιρότητά τους και γιαυτό τις παραθέτω αυτούσιες όπως τότε αναπτύχθηκαν:

ΜΕΣΑ ΜΑΖΙΚΗΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ

Η αυτόκλητη ανάμιξη των «Μedia» σε εκκρεμείς ποινικές υποθέσεις, με τη γνωστή τους τάση και διάθεση υποκατάστασης των θεσμικών οργάνων, εγκυμονεί σοβαρούς κινδύνους στο όλο οικοδόμημα της απονομής της ποινικής δικαιοσύνης.

Αποτελεί πλέον θλιβερή καθημερινότητα το πλήθος των παθογενών φαινομένων παραβίασης των νόμων, κυρίως από τα ηλεκτρονικά «Media», σε μια χωρίς φραγμούς προσπάθειά τους εντυπωσιασμού που υπαγορεύεται από το κυνήγι της ακροαματικότητας, τον ανταγωνισμό και την πρόκληση του ενδιαφέροντος ενός αδηφάγου τηλεοπτικού κοινού. Στην ημερήσια διάταξη είναι η βάναυση κακοποίηση του τεκμηρίου της αθωότητας, με τον προκαταβολικό στιγματισμό και διασυρμό κατηγορουμένων, πριν καν επιληφθεί της υποθέσεως ο φυσικός δικαστής.

Ρεπόρτερ κυνηγούν ανενόχλητοι τους κατηγορουμένους κατά την προσαγωγή τους, που απελπισμένα προσπαθούν να κρύψουν τα πρόσωπά τους. Έξω από τα ανακριτικά γραφεία και πριν από την επίσημη μυστική ανάκριση αρχίζει να εκτυλίσσεται μια εξωθεσμική τηλε-ανάκριση. Εφημερίδες και κανάλια δημοσιεύουν, πολλές φορές κατ’ αποκλειστικότητα, ολόκληρες μαρτυρικές καταθέσεις, απολογίες, έγγραφα της δικογραφίας, πορίσματα, προς δόξα της μυστικότητας της ανακρίσεως, με συνέπειες είτε να θίγονται δικαιώματα των κατηγορουμένων είτε να ευνοούνται ένοχοι, που πληροφορούνται στοιχεία της μυστικής ανακρίσεως και έτσι μπορούν αντιστοίχως να προφυλαχθούν.

Και όλα αυτά, με την ανοχή των αρμοδίων αρχών, που δεν φαίνεται να συγκινούνται μπροστά σε αυτόφωρα διαπραττόμενα εγκλήματα. Η απραξία των υπευθύνων έχει δημιουργήσει την εντύπωση ότι οι δραστηριότητες αυτές απολαμβάνουν μιας ιδιότυπης ασυλίας, εθιμικά επιβληθείσας. Αυτή η ανοχή όμως είναι εκείνη που εκτρέφει και συντηρεί τα παραπάνω φαινόμενα. Και εδώ, εκτιμώ ότι οι αρμόδιες εισαγγελικές και ανακριτικές αρχές να δραστηριοποιηθούν και να αποκαταστήσουν τη νομιμότητα.

Περαιτέρω, μια ακόμη όψη της προβληματικής που γεννά η χωρίς μέτρο έμμεση ανάμιξη των ΜΜΕ στην απονομή της δικαιοσύνης, είναι η επιδίωξη του επηρεασμού της λεγόμενης κοινής γνώμης δια της δημιουργίας εντυπώσεων. Μάλιστα, σε δίκες ειδικού ενδιαφέροντος, όπου πριν ή κατά τη δίκη καλλιεργείται από τα ΜΜΕ το κατάλληλο κλίμα, για να περάσει υποσυνείδητα και να υποβληθεί στο κοινό και, κατ’ επέκταση, στον δικαστή, μια δεδομένη εκτίμηση για τη δικαζόμενη υπόθεση, τότε ενδημεί το φαινόμενο του επηρεασμού του δικαστή, ιδίως του λαϊκού. Ο τελευταίος, που δεν έχει την εμπειρία αλλά και την κατάρτιση του τακτικού δικαστή, μοιραία δεν μπορεί να αντισταθεί στον καταιγισμό της ενορχηστρωμένης παρουσίασης μιας θέσης ή κρίσης από τον Τύπο, η οποία συνήθως απευθύνεται στο θυμικό του, με αποτέλεσμα να χειραγωγείται έμμεσα και τελικά υποκύπτει στο να υιοθετεί, αυτό που εμφανίζεται από τα ΜΜΕ ως εκφράζον την άποψη της «κοινής γνώμης», που τάχα αυτά αυθεντικά διερμηνεύουν.

Αρνητική παράμετρος αυτής της δημοσιότητας, πέραν του φόβου επηρεασμού της ουσιαστικής κρίσης του δικαστή, είναι ότι στις υποθέσεις που αποκτούν ευρεία δημοσιότητα, ο δικάζων υπολογίζει ότι είναι πιθανός και ενδεχόμενος ο έλεγχός του για την απόφασή του από τα «Media».

Ο φόβος μικρής μερίδας δικαστών από αυθαίρετες και ανεύθυνες, πολλές φορές, επικρίσεις είναι υπαρκτός και δεδομένος. Δεν είναι ασύνηθες το φαινόμενο, σε κάποιες υποθέσεις, μέρος των μέσων να επαινεί και άλλο να ψέγει τους κριτές για την ίδια απόφαση. Άλλες δε φορές, παρόμοιες υποθέσεις, π.χ. μια καταδίκη για κατοχή ναρκωτικών, το αυτό μέσο ενημέρωσης θα μπορούσε να την παρουσιάζει, τη μια φορά ότι οι δικαστές «χάιδεψαν» έμπορο ναρκωτικών, ενώ την άλλη ότι έστειλαν στη φυλακή έναν άτυχο χρήστη που προσπαθεί να αποθεραπευθεί. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτού του φόβου που υπάρχει σε ορισμένους δικαστές, κατά καιρούς και σε ειδικές περιπτώσεις, όταν μάλιστα μετά από δημοσιεύματα διενεργούνται και διάφοροι έλεγχοι, αποτελεί ο δισταγμός τους να εφαρμόσουν τον νόμο, όταν κρίνεται επιεικής για κάποιους κατηγορουμένους, με άμεση, ορατή και ανησυχητική συνέπεια να γεμίζουν οι φυλακές από υποδίκους και να μην αδειάζουν από κατάδικους, παρά τη συνδρομή των νομίμων προϋποθέσεων.

Αλυσιδωτή παρενέργεια αυτού του συνδρόμου, αποτελεί το φαινόμενο των συχνών νομοθετικών παρεμβάσεων, που με προβαλλόμενο άλλοθι την αποσυμφόρηση των φυλακών, εισάγουν πρόχειρες και συγκυριακές λύσεις, αμφίβολης νομιμότητας, αποτελεσματικότητας, αλλά και αναγκαιότητας.

Ενόψει αυτής της καταστάσεως, νομίζω ότι επιβάλλεται, τουλάχιστον στα τρία μεγάλα δικαστήρια της Χώρας, να λειτουργήσει Γραφείο Τύπου, το οποίο σε σοβαρές περιπτώσεις και όχι για ένα μεμονωμένο δημοσίευμα, θα μπορεί να εκδώσει ένα δελτίο τύπου, ώστε να ενημερώνεται το κοινό, όχι βέβαια για την ουσιαστική κρίση του δικαστηρίου σε συγκεκριμένη υπόθεση, αλλά για ορισμένα κρίσιμα περιστατικά ή νομικά ζητήματα που αγνοούνται ή αποκρύπτονται, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται εσφαλμένες εντυπώσεις και να παρερμηνεύονται δικαστικές αποφάσεις ή ενέργειες δικαστικών λειτουργών.

Σε μια εποχή που με τόση ευκολία αμφισβητούνται τα πάντα και υπάρχει διάχυτη καχυποψία για όλα, είναι άδικο να μένουν αρνητικές εντυπώσεις στο κοινό από επικρίσεις δικαστικών αποφάσεων ή ενεργειών δικαστικών λειτουργών, που οφείλονται πολλές φορές σε άγνοια της πραγματικότητας ή των νομικών θεμάτων που κρίθηκαν. Η αποκατάσταση της αλήθειας επιβάλλεται τόσο για τη δικαίωση των συγκεκριμένων λειτουργών, όταν αδίκως βάλλονται και δεν μπορούν ατομικά να αμυνθούν, όσο και για την εμπέδωση της εμπιστοσύνης των πολιτών στη δικαιοσύνη, η οποία κλονίζεται από ανεύθυνες ανακρίβειες πολλές φορές, χωρίς να αποκαθίσταται η αλήθεια.

Αν και φύσει αισιόδοξος, δεν μπορώ να κρύψω τις μελαγχολικές μου σκέψεις για το που μας οδηγεί η διείσδυση των ηλεκτρονικών, κυρίως, μέσων σε όλους τους χώρους της δημόσιας ζωής, αλλά ιδιαίτερα στον χώρο της δικαιοσύνης, όταν εκτρέπονται από τον ρόλο τους, που είναι μεν ύψιστος για τη λειτουργία των θεσμών, αλλά όταν στέκονται στο ύψος της αποστολής τους. Δυστυχώς όμως τα αρνητικά κρούσματα είναι καθημερινά και φοβούμαι ότι κανένα ραδιοτηλεοπτικό συμβούλιο ή κώδικας δεοντολογίας δε θα μπορέσει να τα αναχαιτίσει, αν δεν υπάρξουν μέτρα αυτοπροστασίας.

Σταθερά πλέον, δημιουργείται η αντίληψη σε μερίδα πολιτών ότι η καταγγελία και δημοσιοποίηση της υποθέσεώς τους στα «Media», είναι αποτελεσματικότερη από την προσφυγή τους στα αρμόδια πολιτειακά όργανα. Αν δε εκκρεμεί η υπόθεση στα δικαστήρια, πιστεύουν ότι τους εξυπηρετεί και η παράλληλη προβολή της δια των «Media», με σκοπό την άσκηση πιέσεως στους φυσικούς δικαστές.

Μεγάλη ευθύνη και βασική συμβολή στην ύπαρξη αυτών των παθολογικών φαινομένων, έχουν ασφαλώς και οι συνήγοροι, που προθύμως σπεύδουν στα τηλεοπτικά παράθυρα να συμμετάσχουν στις παρα-δίκες, νομιμοποιώντας έτσι την παραπάνω απαράδεκτη κατάσταση.

Πριν να είναι πολύ αργά, πρέπει να βρούμε λύση στο μεγάλο αυτό θέμα, ποιος επιτέλους θα μας προστατέψει από τους αυτόκλητους προστάτες της νομιμότητας και τιμητές των πάντων και ποιος θα αναχαιτίσει τους τηλε-δικαστές και τηλε-εισαγγελείς από τη φόρα που έχουν πάρει να υποκαταστήσουν και τη δικαστική λειτουργία.

* Του Πολυχρόνη Τσιρίδη, Δ.Ν. Δικηγόρου Πειραιώς, Πρoέδρου της Ολομέλειας των Πειθαρχικών Συμβουλίων του ΔΣΠ

Ακολουθήστε το dikastiko.gr στο Google News και δείτε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

Διαβάστε όλες τις τελευταίες ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο στο dikastiko.gr