Σωκράτης Βρυσόπουλος: Συνεπιμέλεια ανηλίκου – Αλλαγές στις σχέσεις γονέων-τέκνων με τον νέο Ν.4800/2021

Μια κατάφωρη αδικία 40 ετών σε βάρος της πλειονότητας των παιδιών χωρισμένων γονέων αποκαταστάθηκε, κατά την αξιολόγηση του νέου Νόμου 4800/2021 από τους “Ενεργούς Μπαμπάδες”. Δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα της Κυβέρνησης ο Νόμος 4800/2021 “Μεταρρυθμίσεις αναφορικά με τις σχέσεις γονέων και τέκνων, άλλα ζητήματα οικογενειακού δικαίου και λοιπές επείγουσες διατάξεις”, όπου σύμφωνα με το άρθρο 1 ο νόμος αποσκοπεί στην εξυπηρέτηση του βέλτιστου συμφέροντος του τέκνου διά της ενεργού παρουσίας και των δύο γονέων κατά την ανατροφή του και την εκπλήρωση της ευθύνης τους έναντι αυτού. Οι διατάξεις του ερμηνεύονται και εφαρμόζονται σύμφωνα με τις διεθνείς συμβάσεις, που δεσμεύουν τη Χώρα, ιδίως με τη Διεθνή Σύμβαση για τα δικαιώματα του παιδιού, που κυρώθηκε με τον ν. 2101/1992 (Α’ 192) και τη Σύμβαση του Συμβουλίου της Ευρώπης για την πρόληψη και την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών και της ενδοοικογενειακής βίας (Σύμβαση Κωνσταντινούπολης), που κυρώθηκε με τον ν. 4531/2018 (Α’ 62), και δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι δικαιολογούν τη μη τήρηση των υποχρεώσεων που απορρέουν από αυτές.  

Αντικείμενο του νόμου η αναμόρφωση των σχέσεων γονέων και τέκνου μετά τη διακοπή της συμβίωσης, το διαζύγιο, την ακύρωση του γάμου ή τη λύση του συμφώνου συμβίωσης. Κατόπιν ανησυχητικά αυξανόμενων περιπτώσεων εσφαλμένων επιλογών γονέων που είχαν την επιμέλεια αλλά συστηματικά με τη στάση τους και με ενέργειές τους κατά την άσκηση της επιμέλειας, αποξένωναν το ανήλικο τέκνο από τον έτερο γονέα, η Πολιτεία-όπως και άλλες ευρωπαϊκές χώρες-προέβησαν στην ψήφιση του εν λόγω Νομοσχεδίου, ώστε να αναιρεθούν εσφαλμένες και άδικες δικαστικές αποφάσεις οι οποίες είχαν τρόπον τινά μεταβάλλει τον σκοπό της οικογένειας και της αρμονικής και υγιούς σχέσης και των δύο γονέων με τα ανήλικα τέκνα τους. Το ανεπαρκές προηγούμενο νομοθετικό καθεστώς και η ελλιπής ετεροβαρής νομολογία σε συνδυασμό με την μη αξιολόγηση επιστημονικών ερευνών αναφορικά με τις επιπτώσεις από την κακή άσκηση της γονικής μέριμνας, οδήγησε στην αναγκαιότητα μεταρρύθμισης του οικογενειακού δικαίου όσον αφορά τα θέματα σχέσεων γονέων-τέκνων.  

Οι κυριότερες μεταρρυθμίσεις είναι συνοπτικά οι ακόλουθες:

1) Συναινετικό Διαζύγιο: τροποποιείται το άρθρο 1441 ΑΚ, προβλέποντας την λύση του γάμου με έγγραφη συμφωνία ή κοινή ψηφιακή δήλωση. Προβλέπεται δηλαδή η δυνατότητα μέσω ειδικής πλατφόρμας που θα ανοίξει από τον Ιούλιο, η έκδοση του συναινετικού διαζυγίου με τους όρους που είχαν ήδη επέλθει μετά την τροποποίηση με τον Ν.4509/2017, με την χρήση τεχνολογιών πληροφορικής και επικοινωνιών στην έκδοση και ενημέρωση των σχετικών πιστοποιητικών.

2) Βέλτιστο συμφέρον τέκνου κατά την άσκηση της γονικής μέριμνας: τροποποιείται το άρθρο 1511 ΑΚ, με επίκεντρο το βέλτιστο συμφέρον του τέκνου όσον αφορά την άσκηση-ανάθεση της γονικής μέριμνας. Η ανάθεση και η άσκηση της γονικής μέριμνας, πλέον λαμβάνει υπόψη την ουσιαστική συμμετοχή και των δύο γονέων στην ανατροφή και φροντίδα του τέκνου, στην αποτροπή διάρρηξης των σχέσεων του με έκαστο εξ αυτών. Το Δικαστήριο πλέον αξιολογεί παραμέτρους όπως: η ικανότητα και πρόθεση εκάστου εκ των γονέων να σεβαστεί τα δικαιώματα του άλλου, η συμπεριφορά κάθε γονέα το προηγούμενο διάστημα και η συμμόρφωση με τις νόμιμες υποχρεώσεις του, δικαστικές αποφάσεις και εισαγγελικές διατάξεις, προγενέστερες μεταξύ γονέων συμφωνίες. Η δικαστική απόφαση επιπλέον πρέπει να σέβεται την ισότητα μεταξύ των γονέων άνευ διακρίσεων, όπως φύλου, σεξουαλικού προσανατολισμού, φυλής, γλώσσας, θρησκείας, πολιτικών ή άλλων πεποιθήσεων, ιθαγένειας, εθνικής ή κοινωνικής προέλευσης ή περιουσίας. Ακόμη συνεκτιμάται ανάλογα την ωριμότητα του τέκνου και η δική του γνώμη. Για οιαδήποτε διαφωνία κατά την άσκηση της γονικής μέριμνας, αποφασίζει το δικαστήριο. Ακόμη πλέον η γονική μέριμνα ασκείται από κοινού και εξίσου. Ο τρόπος άσκησης της γονικής μέριμνας μπορεί να συμφωνηθεί μεταξύ των γονέων και με έγγραφη συμφωνία διάρκειας τουλάχιστο 2 ετών, σε περίπτωση δε διαφωνιών, προβλέπεται η διαμεσολάβηση και εν τέλει η δικαστική προσφυγή.

3) Συνέπειες κακής άσκησης της γονικής μέριμνας: τίθεται υπό δικαστική διερεύνηση, κατόπιν αιτήσεως ενός εκ των γονέων, ο βαθμός και η ποιότητα καταχρηστικής άσκησης της γονικής μέριμνας από τον γονέα στον οποίον ανατέθηκε. Οι περιπτώσεις που θεωρούνται “κακή άσκηση της γονικής μέριμνας” είναι:

α) η υπαίτια μη συμμόρφωση προς αποφάσεις και διατάξεις δικαστικών και εισαγγελικών αρχών ή εγγράφων συμφωνιών μεταξύ των γονέων, που αφορούν το τέκνο,

β) η διατάραξη της συναισθηματικής σχέσης του τέκνου με τον άλλο γονέα και την οικογένειά του και η με κάθε τρόπο πρόκληση διάρρηξης των σχέσεών του με αυτούς,

γ) η υπαίτια παράβαση των όρων της συμφωνίας των γονέων ή της δικαστικής απόφασης για την επικοινωνία του τέκνου με τον έτερο γονέα και η με κάθε τρόπο παρεμπόδιση της επικοινωνίας,

δ) η κακή άσκηση και η υπαίτια παράλειψη της άσκησης του δικαιώματος επικοινωνίας από τον έτερο γονέα,

ε) η αδικαιολόγητη άρνηση του γονέα να καταβάλλει διατροφή που επιδικάστηκε στο τέκνο δικαστικώς ή κατόπιν συμφωνίας των γονέων,

στ) η καταδίκη του γονέα με οριστική δικαστική απόφαση, για ενδοοικογενειακή βία ή για εγκλήματα κατά της γενετήσιας ελευθερίας ή για εγκλήματα οικονομικής εκμετάλλευσης της γενετήσιας ζωής.

Οι συνέπειες των παραπάνω περιπτώσεων, εφόσον αποδειχθούν, μπορεί να οδηγήσουν στην μερική ή ολική απώλεια της γονικής μέριμνας ή επιμέλειας από τον υπαίτιο γονέα, αναθέτοντας την στον έτερο γονέα ή διατάσσοντας όποιο πρόσφορο μέτρο προς το συμφέρον του τέκνου ή σε περιπτώσεις κακής άσκησης και από τους δύο γονείς, την ανάθεση της φροντίδας του σε τρίτο ή διορίζοντας επίτροπο. Σε εξαιρετικά επείγουσες περιπτώσεις, ο εισαγγελέας είναι αρμόδιος να διατάξει κάθε πρόσφορο μέτρο για την προστασία του τέκνου. 

4) Επιμέλεια του τέκνου: προστίθεται στο άρθρο 1518 ΑΚ, νέο εδάφιο που προβλέπει ότι κάθε γονέας υποχρεούται να διαφυλάσσει και να ενισχύει τη σχέση του τέκνου με τον άλλο γονέα, τους αδελφούς του, καθώς και με την οικογένεια του άλλου γονέα, ιδίως όταν οι γονείς δεν ζουν μαζί ή ο άλλος γονέας έχει αποβιώσει. Το νέο άρθρο 12 του νέου Νόμου που αντικαθιστά το άρθρο 1519 ΑΚ, είναι το πλέον πιο σημαντικό: όταν η επιμέλεια ασκείται από τον έναν γονέα οι αποφάσεις για θέματα όπως: ονοματοδοσία του τέκνου, θρήσκευμα, ζητήματα υγείας, εκπαίδευση, λαμβάνονται από τους δύο γονείς από κοινού. Για τη μεταβολή του τόπου κατοικίας του τέκνου που επιδρά ουσιωδώς στο δικαίωμα επικοινωνίας του έτερου γονέα, απαιτείται προηγούμενη έγγραφη συμφωνία των γονέων ή προηγούμενη δικαστική απόφαση. Ο έτερος γονέας έχει δικαίωμα πληροφόρησης για θέματα που αφορούν το πρόσωπο και την περιουσία του τέκνου.

5) Δικαίωμα επικοινωνίας με το τέκνο: Αντικαθίσταται το άρθρο 1520 ΑΚ, ενισχυμένο ως προς το δικαίωμα επικοινωνίας του γονέα που δεν διαμένει με το τέκνο του. Δηλαδή ο γονέας που διαμένει με το τέκνο οφείλει να διευκολύνει και να προωθεί την επικοινωνία του τέκνου με τον άλλο γονέα σε τακτή χρονική βάση. Ο χρόνος φυσικής παρουσίας του έτερου γονέα με το τέκνο του, τεκμαίρεται στο 1/3 του συνολικού χρόνου. Αποκλεισμός ή περιορισμός της επικοινωνίας είναι δυνατός μόνο για εξαιρετικά σοβαρούς λόγους, ιδίως αν ο γονέας που δεν διαμένει με το τέκνο κριθεί ακατάλληλος να ασκεί το δικαίωμα επικοινωνίας. Για την διαπίστωση της ακαταλληλότητας, το δικαστήριο μπορεί να διατάξει κάθε πρόσφορο μέσο. Όταν συντρέχει κακή ή καταχρηστική άσκηση του δικαιώματος επικοινωνίας, καθένας εκ των γονέων μπορεί να ζητήσει την μεταρρύθμιση της επικοινωνίας δικαστικώς.

Τονίζεται ότι οι νέες διατάξεις εφαρμόζονται και στις εκκρεμείς υποθέσεις όπου δεν υπάρχει αμετάκλητη δικαστική απόφαση.

Η ισχύς του Νόμου, πλην συγκεκριμένων εξαιρέσεων των άρθρων 4, 16, 17, 20, 21, 22 και του Κεφαλαίου Ζ’, η ισχύς των οποίων αρχίζει από τη δημοσίευση του την 21.5.2021, αρχίζει από την 16/9/2021. 

Του Σωκράτη Βρυσόπουλου, δικηγόρου Πειραιά

Ακολουθήστε το dikastiko.gr στο Google News και δείτε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

Διαβάστε όλες τις τελευταίες ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο στο dikastiko.gr