Σωτήρης Γούλας: Το πρώτο 12μηνο – Μια βασική αδικία του εργασιακού νομοσχεδίου

Το κλασικό δίκαιο της απόλυσης στην ελληνική έννομη τάξη στηρίζεται ήδη από τον ν. 2112 του 1920 σε δύο βασικούς κανόνες: προειδοποίηση του απολυόμενου και καταβολή αποζημίωσης. Οι υπόλοιπες νόμιμες προϋποθέσεις είναι τυπικές, εκτός από τις περιπτώσεις ελαττωματικής άσκησης της καταγγελίας. Παραλλαγές αυτών των κανόνων ισχύουν παραδοσιακά και στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες.

Σκοπός της προειδοποίησης είναι να επιτρέψει στον εργαζόμενο να προετοιμαστεί για την προσεχή απώλεια της θέσης εργασίας του, να αναζητήσει νέα εργασία και να προσαρμόσει τον οικονομικό προγραμματισμό του. Συναφώς, η αποζημίωση διευκολύνει τον απολυόμενο να αντέξει οικονομικά στη μεταβατική περίοδο μέχρι την εύρεση νέας εργασίας (Α.Π. 741/1977, ΝοΒ 1978), χωρίς να εξαρτάται από επιδόματα για τη διαβίωσή του, ούτε να περιπέσει σε βιοτικό επίπεδο ασυμβίβαστο με την ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Επιπλέον, τα χρήματα της αποζημίωσης ισχυροποιούν τη διαπραγματευτική ικανότητα του απολυθέντος στην αναζήτηση νέας θέσης εργασίας, αφού χωρίς αυτά, η πίεση της οικονομικής ανάγκης θα τον ωθούσε να δεχθεί οποιαδήποτε εργασία, ακόμη και άσχετη με το επάγγελμά του, ακόμη και με επαχθείς όρους. Υπό αυτό το πρίσμα, η αποζημίωση θωρακίζει και την ελευθερία της εργασίας (Σ5§1).

Τα δικαιώματα αυτά έχουν κόστος για τον εργοδότη, όμως παραδοσιακά γίνονταν αποδεκτά ως θεμιτοί περιορισμοί της επιχειρηματικής ελευθερίας, ενόψει του υπέρτερου διακυβεύματος για τον εργαζόμενο. Άλλωστε, έλλειψη αποζημίωσης θα σήμαινε περισσότερους πολίτες εξαρτημένους από επιδόματα, δηλαδή μετακύλιση κόστους από τις επιχειρήσεις στα δημόσια ταμεία. Ο κοινός αυτός τόπος υποχώρησε με τον ν. 3899/2010, στο πλαίσιο μνημονιακών μέτρων για τη «φιλευθεροποίηση» των απολύσεων, οπότε τα παραπάνω δικαιώματα περιορίστηκαν σε μισθωτούς με σχέση εργασίας τουλάχιστον 12 μηνών. Το 12μηνο θεωρήθηκε και ορίστηκε  ως «δοκιμαστική περίοδος», στην οποία αποφεύγεται η επιβάρυνση του εργοδότη έως ότου κριθεί η καταλληλότητα του εργαζόμενου. Βέβαια, δεν τεκμηριώθηκε γιατί δεν αρκούν λιγότεροι μήνες, ενδεχομένως ακόμα και το προϊσχύον δίμηνο του ν. 2112/1920. Συνεπώς, η επιδίωξη μείωσης του κόστους των απολύσεων έδειχνε να είναι το βασικό κίνητρο του νομοθέτη.

Το νέο εργασιακό νομοσχέδιο προσαρμόζει μεν τη δοκιμαστική περίοδο στις απαιτήσεις του άρθρου 8§1 της Οδηγίας 2019/1152/Ε.Ε., περιορίζοντας τη στους 6 μήνες, αλλά χωρίς ανάλογη προσαρμογή στα δικαιώματα της αποζημίωσης και της προειδοποίησης. Ο λόγος που επικαλείται ο Υπουργός γι’ αυτό είναι η αποφυγή διατάραξης της ισορροπίας της αγοράς εργασίας μετά από 13 χρόνια ισχύος της ρύθμισης. Πρόκειται για επιχείρημα εξωτερικό ως προς το περιεχόμενο του κανόνα∙ για μια οποιαδήποτε πολυετή ρύθμιση μπορεί να ειπωθεί το ίδιο, ακόμη κι αν είναι για ουσιαστικούς λόγους άδικη. Δεν ισχυρίστηκε ο Υπουργός πως απουσιάζουν τους 12 πρώτους μήνες οι επιτακτικοί λόγοι εργατικοδικαιικής προστασίας που επιβάλλουν τη ρύθμιση μετά την περίοδο αυτή, ώστε να δικαιολογείται η εκ του νόμου άνιση μεταχείριση των εργαζόμενων. Δε θα μπορούσε άλλωστε, αφού κατά τεκμήριο οι μισθωτοί χωρίς εργασιακή σταθερότητα έχουν περιορισμένη δυνατότητα αποταμίευσης. Επομένως, εάν υπάρχει κάποια διαφορά, οι απολυόμενοι προ 12μηνου έχουν μεγαλύτερη, όχι μικρότερη ανάγκη προστασίας.

Καταληκτικά, υπενθυμίζουμε ότι η χώρα μας παραβιάζει με την επίμαχη ρύθμιση τον Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Χάρτη (βλ. την απόφαση της Επιτροπής επί Προσφυγής υπ’αρ. 65/2011) και ότι η προαναφερθείσα διάταξη της μεταφερόμενης Οδηγίας έχει παρόμοιο προστατευτικό σκοπό. Συγκεκριμένα, στη σκέψη (27) διευκρινίζεται πως το όριο διάρκειας της δοκιμαστικής περιόδου σκοπεί στην αποτροπή της παρατεταμένης εργασιακής ανασφάλειας. Έτσι, ο Έλληνας νομοθέτης έχει μια καλή ευκαιρία, με μια απλή τροπολογία, να διορθώσει μια αδικία του παρελθόντος, να προσαρμόσει το δίκαιό μας με διατάξεις υπερνομοθετικού δικαίου και να δείξει πως δεν καθοδηγείται μόνο από τον γνώμονα της μείωση κόστους για τις επιχειρήσεις. Το μόνο που χρειάζεται είναι πολιτική βούληση να πάρει τα εργασιακά δικαιώματα στα σοβαρά.

*Σωτήρης Γούλας, δικηγόρος

Ακολουθήστε το dikastiko.gr στο Google News και δείτε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

Διαβάστε όλες τις τελευταίες ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο στο dikastiko.gr