Σπ. Καρακίτσος: Επιθεώρηση και έλεγχος στις Φυλακές

Πάγιο αίτημα των εύορκων και ευσυνείδητων εργαζομένων στις Φυλακές ήταν και παραμένει ο ουσιαστικός και συνολικός εσωτερικός έλεγχος όλων των λειτουργιών στις Φυλακές, από τις αποφάσεις που λαμβάνονται από την κεντρική διοίκηση του εκάστοτε Υπουργείου μας, μέχρι και τον τελευταίο φύλακα της πιο απομακρυσμένης φυλακής.

Σε πολλές, αν όχι σε όλες τις Ευρωπαϊκές Χώρες, όλες οι λειτουργίες των Καταστημάτων Κράτησης ελέγχονται σε τακτική και σε έκτακτη βάση από ειδικά αυτόνομα σώματα ή υπηρεσίες επιθεώρησης και ελέγχου, ειδικά στελεχωμένες και εκπαιδευμένες από κατάλληλο προσωπικό, οι οποίες ερευνούν και επιθεωρούν όλες τις λειτουργίες μιας φυλακής.

Άλλωστε, σε όλες σχεδόν τις εκθέσεις και τα πορίσματα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής του Συμβουλίου της Ευρώπης για την πρόληψη των βασανιστηρίων και της κακομεταχείρισης των κρατουμένων (CPT) αναφέρεται ως απαραίτητη η λειτουργία μιας υπηρεσίας με αποκλειστικό σκοπό τον έλεγχο και την επιθεώρηση στις Φυλακές. Και αυτό γίνεται κατ’ εφαρμογή των Ευρωπαϊκών Σωφρονιστικών Κανόνων, οι οποίοι παρεμπιπτόντως έχουν υιοθετηθεί από την Ελληνική έννομη τάξη, αλλά δυστυχώς μόνο στα χαρτιά.

Πολλοί νομίζουν ότι η υπηρεσία μιας φυλακής απαρτίζεται μόνο από τους φύλακες. Λάθος. Η φυλακή είναι ένας δημόσιος “ζωντανός” οργανισμός, λειτουργεί 24 ώρες το 24ωρο, καθ’ όλη την διάρκεια του χρόνου και είναι μία βαθιά υποστελεχομένη και πολυκλαδική υπηρεσία, διαφόρων κλάδων και ειδικοτήτων.

Τα πιο συνηθισμένα οργανικά τμήματα είναι της διοίκησης (γραμματείας), του οικονομικού, του λογιστηρίου, της διαχείρισης, του γεωργικού για τις αγροτικές φυλακές, της φύλαξης, της εξωτερικής φρούρησης, αλλά και τα ιατρεία, το ειδικό επιστημονικό προσωπικό (κοινωνικοί λειτουργοί, ψυχολόγοι κτλ), οι τεχνικές ειδικότητες κοκ.

Συνεπώς, ένας ουσιαστικός ελεγκτικός μηχανισμός των Φυλακών πρέπει να ελέγχει όλα τα παραπάνω τμήματα, καθένα από τα οποία έχει διαφορετικό σκοπό, διαφορετικό υπηρεσιακό αντικείμενο και διαφορετικό τρόπο λειτουργίας.

Στην Χώρα μας, μετά από επίμονη προσπάθεια της Ομοσπονδίας μας συστάθηκε με τον Ν. 3090/2002 το Σώμα Επιθεώρησης και Ελέγχου Καταστημάτων Κράτησης, το οποίο προέβλεπε συγκεκριμένη διάρθρωση και είχε αποκλειστικό σκοπό τον έλεγχο και την έρευνα στις Φυλακές, υπαγόμενο δε, είτε στον εκάστοτε Υπουργό Δικαιοσύνης, είτε συνήθως στον εκάστοτε Γενικό Γραμματέα.

Δυστυχώς όμως, από το 2002 μέχρι σήμερα ελάχιστες πολιτικές ηγεσίες έκαναν κάποια ουσιαστική προσπάθεια να λειτουργήσει εν τοις πράγμασι αυτό το Σώμα, το οποίο συνήθως απαρτιζόταν από έναν συνταξιούχο Εισαγγελικό Λειτουργό, υποβοηθούμενος από 2-3 αποσπασμένους Αστυνομικούς, παραμένοντας πλήρως υποστελεχομένο.

Πρακτικά λοιπόν, η επιθεώρηση και ο έλεγχος στις Φυλακές παραμένει ένα μεγάλο ζητούμενο, ώστε να αντιμετωπιστούν η διαφθορά, οι δόλιες συμπεριφορές, η τυχόν κακοδιοίκηση, αλλά κυρίως να επιθεωρούνται τακτικά με μετρήσιμους στόχους και συγκεκριμένα κριτήρια, τόσο για την ομαλή και ασφαλή διαβίωση των κρατουμένων, όσο και για τους εργαζομένους.

Πριν 7-8 χρόνια εκπονήθηκε στο τότε Υπουργείο Δικαιοσύνης, ειδικό πλήρες σχέδιο οργάνωσης, στελέχωσης και λειτουργίας ενός Σώματος Επιθεώρησης και Ελέγχου των Φυλακών, κατά τα Ευρωπαϊκά πρότυπα, κυρίως της Μεγάλης Βρετανίας (HM Inspectorate of Prisons), με πρόβλεψη για δύο παραρτήματα, ένα για την Βόρεια Ελλάδα και ένα για την κεντρική και νότια Ελλάδα. Οι έλεγχοι προβλεπόταν να είναι έκτακτοι και τακτικοί από ειδικά εξειδικευμένο προσωπικό, διαφορετικό για κάθε λειτουργία της φυλακής (οικονομικά, εκτέλεση των ποινών, άδειες κρατουμένων, μεταγωγές, ευεργετικός υπολογισμός ημερομισθίων, εσωτερική φύλαξη, φρούρηση κτλ), θα υπέβαλλε δε και θα δημοσιοποιούσε τα σχετικά πορίσματα και τις εκθέσεις, ενώ θα αποτελούσε και όργανο για την ορθή εφαρμογή της εκάστοτε πολιτικής για τις Φυλακές. Δυστυχώς για όλους μας, όχι μόνο δεν πρόλαβε να ευοδωθεί, αλλά έκτοτε καμία άλλη ουσιαστική προσπάθεια δεν έγινε, παρά μόνο προθέσεις και ευχολόγια.

Φυσικά, περιττό να αναφερθεί ότι κανένας μηχανισμός επιθεώρησης και ελέγχου των Φυλακών δεν πρόκειται να έχει ουσιαστική εφαρμογή ή οποιαδήποτε επιτυχία αν πρωτίστως δεν γίνει ακόμα περισσότερο κατανοητό σε εμάς τους ίδιους τους εργαζόμενους, ότι υπάρχει τεράστια διαφορά μεταξύ του συναδέλφου και του “συνυπηρετούντα” υπαλλήλου, σε όποια θέση και αν βρίσκεται, όποιο αξίωμα και αν κατέχει.

Και δυστυχώς σε αυτές τις δύο κατηγορίες εργαζομένων τα τελευταία χρόνια έχει δημιουργηθεί (όπως επανειλημμένα έχουμε καταγγείλει) και μία ακόμη κατηγορία υπαλλήλων, οι φοβισμένοι υπάλληλοι, αυτοί που ίσως κάνουν πράξη ένα παλιότερο ρητό μιας βαθιάς κακώς εννοούμενης υποκουλτούρας της φυλακής “βλέπε, άκου και μη μιλάς”. Αυτοί που πιθανόν ξέρουν, ίσως να βλέπουν, αλλά εν τέλει δεν ασχολούνται, γιατί μάλλον φοβούνται.

Συνεπώς, θεωρούμε επιτακτική ανάγκη τη σύσταση και λειτουργία ενός αποτελεσματικού και άκρως λειτουργικού μηχανισμού άμεσου ελέγχου και περιοδικής επιθεώρησης των φυλακών σε περιφερειακό και σε κεντρικό επίπεδο, κατά τα ευρωπαϊκά πρότυπα, πλήρως στελεχομένο, καταρτισμένο και άρτια εκπαιδευμένο, που θα μπορεί να ενεργεί προληπτικά και όχι μόνο κατασταλτικά, δηλαδή “κατόπιν εορτής”.

Διαφορετικά, όχι μόνο θα γιγαντωθούν ακόμα περισσότερο η διαφθορά και οι δόλιες συμπεριφορές, αλλά επιπροσθέτως ελλοχεύει ο κίνδυνος να παρουσιάζονται ως τιμητές, άλλοι τυχόν επίορκοι ή ακόμα χειρότερα εκτιμητές και ιεροεξεταστές άσχετοι ή επικίνδυνοι για τις φυλακές και τη λειτουργία τους άνθρωποι.

Τέλος, καλό είναι, όσοι δημοσιογραφικά ασχολούνται με αυτό το σοβαρότατο θέμα, να διαβάζουν και να φροντίζουν να έχουν καλύτερη πληροφόρηση για τις αναδυόμενες ή υπό διερεύνηση υποθέσεις διαφθοράς, ατασθαλιών ή κακοδιαχείρισης στις Φυλακές. Προς τούτο, χρήσιμα είναι τα εξής:

1) Οι εργαζόμενοι στις Φυλακές υπάγονται και ελέγχονται πειθαρχικά με τον τρόπο, τη διαδικασία και γενικά όσα προβλέπονται στον Υπαλληλικό Κώδικα (ν.3528/2007, Α΄ 26 ) και στο Πειθαρχικό Δίκαιο Δημοσίων Υπαλλήλων (Ν. 4057/2012 & Ν. 4325/2015 ), όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει.

2) Τα Πρωτοβάθμια Πειθαρχικά Συμβούλια έχουν από το 2012, 5/μελή σύνθεση, εκ των οποίων Πρόεδρος είναι δικαστής, ένα μέλος Δ/ντής διαφορετικού Υπουργείου από τον φορέα που υπάγεται ο πειθαρχικά ελεγχόμενος υπάλληλος, ένα μέλος δικαστικός πληρεξούσιος από το ΝΣΚ και δύο αιρετοί εκπρόσωποι των εργαζομένων.

3) Ο ένας από τους δύο ανωτέρω αιρετούς εκπροσώπους των εργαζομένων, στα άνω των (35) ετών υπηρεσίας του έχει ψηφίσει υπέρ της απόλυσης, περί των (30) υπαλλήλων, και δυστυχώς νομίζω ότι στα μισά από αυτά έχει μειοψηφήσει!

4) Στο τέως Σώμα Επιθεωρητών, Ελεγκτών Δημόσιας Διοίκησης (ΣΕΕΔΔ) και με τον Ν. 4152/2013 λειτουργεί τουλάχιστον από το 2016 ειδική ηλεκτρονική πλατφόρμα – σύστημα με τίτλο “Πρόοδος Υποθέσεων Πειθαρχικών Συμβουλίων” για την καταχώρηση δεδομένων προόδου υποθέσεων ενώπιον όλων των Πειθαρχικών Συμβουλίων.

5) Εκτός των ανωτέρω πειθαρχικών διαδικασιών, ένας σωφρονιστικός υπάλληλος εξυπακούεται ότι θα βρεθεί και ποινικά ελεγχόμενος και πολύ πιθανόν κατηγορούμενος στα ποινικά δικαστήρια για οτιδήποτε συμβεί κατά τη διάρκεια της βάρδιας του, ακόμα και αν δεν μπορεί να κάνει τίποτα για αυτό ή ακόμα και αν η ίδια η πολιτεία δεν έχει φροντίσει να τον εξοπλίσει ή να τον προστατέψει. Από συμπλοκή και αλληλομαχαιρώματα μεταξύ ομάδων κρατουμένων, στάση και εξέγερση κρατουμένων, απόδραση, μέχρι και εισβολή ενόπλων.

6) Επίσης, ένας Διευθυντής μιας Φυλακής είναι υπεύθυνος για ότι συμβεί μέσα ή και έξω από την Φυλακή και υπογράφει ή θεωρεί τα πάντα. Και όταν λέμε τα πάντα, εννοούμε τα πάντα.

7) Εξυπακούεται ότι κάθε φορά που συμβαίνει κάτι άσχημο στις Φυλακές η πιο συνηθισμένη τακτική είναι η μετακύληση ευθυνών στον τελευταίο τροχό της αμάξης, δηλαδή τον απλό υπάλληλο, ενώ σε αρκετές δε περιπτώσεις έχουμε ως Ομοσπονδία καταγγείλει τα “ξηλώματα” υπηρεσιακών στελεχών, όπως σε Δ/ντες και Αρχιφύλακες.

Συμπερασματικά λοιπόν, θεωρούμε κατά την άποψή μας άμεσο τον σχεδιασμό και επιτακτική τη λειτουργία ενός σύγχρονου και εξειδικευμένου ελεγκτικού μηχανισμού όλων των λειτουργιών στις Φυλακές.

Όπως επίσης, παραμένει διαρκές το αίτημά μας για αξιοκρατία και διαφάνεια στην επιλογή όλων ανεξαιρέτως των προϊσταμένων στις Φυλακές (υπαρχιφύλακες, Αρχιφύλακες, Τμηματάρχες, Διευθυντές), καθώς “κρίσεις” στις Φυλακές έχουν να πραγματοποιηθούν από το 2009 και αυτό, συν τοις άλλοις, μας εκθέτει ανεπανόρθωτα ως Χώρα.

*Πρόεδρος Δ.Σ. Ομοσπονδίας Σωφρονιστικών Υπαλλήλων Ελλάδος (ΟΣΥΕ)

Ακολουθήστε το dikastiko.gr στο Google News και δείτε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

Διαβάστε όλες τις τελευταίες ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο στο dikastiko.gr