Θανάσης Μακρυγιάννης: “Η ενδοοικογενειακή βία είναι “παιχνίδι” ανωτερότητας και άσκησης εξουσίας”

“Η ενδοοικογενειακή βία είναι ένα φαινόμενο υπαρκτό και συνάμα λυπηρό γεγονός που οξύνεται εξαιτίας της οικονομικής και κοινωνικής κρίση που βιώνουμε. Και είναι ένα γεγονός λυπηρό, διότι αφήνει ανεξίτηλα σημάδια στο σώμα και την ψυχή των ανθρώπων που την υφίσταται, αλλά και γιατί αναπαράγεται πολλές φορές και από τα ίδια τα θύματά της .

Αποδέκτες της ενδοοικογενειακής βίας είναι συνήθως γυναίκες, οφείλουμε όμως να σημειώσουμε ότι έχουν σημειωθεί και περιστατικά βίας εναντίον και ανδρών. Επειδή όμως τα θύματα αυτού του φαινομένου είναι περισσότερο γυναίκες για τον λόγο αυτό γίνεται περισσότερο μνεία σε αυτές.

Η ενδοοικογενειακή βία είναι “παιχνίδι” ανωτερότητας και άσκησης εξουσίας. Ο θύτης επιβάλλει με κάθε τρόπο την ανωτερότητά του στο θύμα. Τις περισσότερες φορές εμφανίζεται μετανιωμένος, απολογείται και ζητάει συγγνώμη, αιτιολογώντας τη συμπεριφορά του σε παράγοντες όπως οικονομικές δυσκολίες, αλκοόλ, ναρκωτικά κτλ. Και ακριβώς εκείνη η στιγμή που φαινομενικά αλλάζει τότε είναι και η κρίσιμη στιγμή, διότι ο βίαιος χαρακτήρας του θα επιστρέψει ακόμα πιο δυναμικά.

Χαρακτηριστικά του άνδρα-θύτη ειναι:


-Η χαμηλή αυτοεκτίμηση.

-Οι παραδοσιακές αντιλήψεις, αφου πιστεύει στην υπεροχή των ανδρών και στον παραδοσιακό τους ρόλο μέσα στην οικογένεια.

-Η απώλεια ελέγχου των πράξεών του: Συνήθως δεν αντιλαμβάνεται τις συνέπειες των πράξεών του στο θύμα, επιρρίπτει όμως τις περισσότερες φορές ευθύνες στη σύζυγο/σύντροφό του και σε εξωγενείς παράγοντες: Για όλα, Φταίει η συμπεριφορά, το προκλητικό ντύσιμο της συζύγου, προβλήματα στη δουλειά ή οι οικονομικές δυσκολίες.

Και το ερώτημα που γεννιέται είναι, γιατί μία γυναίκα υπομένει αυτή τη συμπεριφορά και μένει αδρανής; Η απάντηση ερχεται από τα χαρακτηριστικα που συνθέτουν το προφίλ της γυναίκας- θύματος, τα οποία είναι:

-Οι παραδοσιακές αντιλήψεις, αφου πιστεύει στον παραδοσιακό ρόλο της γυναίκας μέσα στην οικογένεια.

-Η χαμηλή αυτοεκτίμηση, αφου αισθάνεται αδύναμη και ξεκρέμαστη χωρίς την παρουσία του συζύγου της, φοβάται να πάρει πρωτοβουλίες.

-Οι ενοχές, αφου νοιώθει ότι έχει και εκείνη μερίδιο ευθύνης για τη συμπεριφορά του συζύγου της και δικαολογεί την κατάσταση που βιώνει, πείθοντας τον εαυτό της ότι τα παιδιά χρειάζονται και τους δύο γονείς για να μεγαλώσουν σωστά , χωρίς να αποκτήσουν το στίγμα των χωρισμένων γονιών.

-Η ελλειψη υποστηρικτικού περιβάλλοντος: Είναι αλήθεια ότι, πολλές γυναίκες δε βρίσκουν στήριξη από την οικογένειά τους, έρχονται συχνά αντιμέτωπες με αντιλήψεις τύπου: κάνε υπομονή, δεν πρέπει να χαλάσεις την οικογένειά σου.

-Ο φόβος: Φοβάται το αγριότερο ξέσπασμα του συζύγου της και τις συνέπειες που θα μπορούσε αυτό να έχει.

-Η ντροπή: Δε θέλει να αποκαλύψει ότι είναι θύμα κακοποίησης , γιατί πιστεύει ότι θα θιγεί η αξιοπρέπειά της.

-Τα αισθήματα αγάπης: Πολλές γυναίκες παραδέχονται ότι είναι ακόμα ερωτευμένες με το σύζυγό τους και προσδοκούν ότι εκείνοι μπορεί να αλλάξουν συμπεριφορά και τότε θα τα ξεχάσουν αυτά και θα είναι ευτυχισμένες.

Η κακοποίηση ξεκινά πάντα από πιο ήπια περιστατικά μέχρι να φτάσει στην πιο “καταστροφική” φάση της, όταν η γυναίκα πια έχει πειστεί ότι δεν μπορεί να ξεφύγει από το περιβάλλον κακοποίησης και όλο αυτό που υφίσταται.

Συχνά ακολουθούν από την πλευρα του συζυγου εκδηλώσεις μεταμέλειας του.

Τα παιδιά που έχουν γίνει μάρτυρες βίαιης συμπεριφοράς και κακοποίησης, και σαν αυτόπτες μάρτυρες αλλά και σα θύματα και τα ίδια, εμφανίζουν πολλές φορές ψυχοσωματικά συμπτώματα όπως απόσυρση από τον κοινωνικό περίγυρο, φοβίες, εφιάλτες και νυχτερινή ενούρηση, και πολλές φορές υπάρχει κίνδυνος να επαναληφθεί και από τα ίδια η βίαιη συμπεριφορά και στην πορεία της ενήλικης ζωής τους. Το ακόμα πιο λυπηρό είναι ότι και οι ίδιες οι γυναίκες μπορεί να κακοποιήσουν και οι ίδιες τα παιδιά τους, αναπαράγοντας τη βία.

Πρέπει να επισημανθεί ότι η βία δεν πρόκειται να κατευναστεί με τη σιωπή, η σιωπή μπορεί μόνο να ενθαρρύνει. Η βία σε κάθε έκφανσή της – από την ενδοοικογενειακή, μέχρι τη βία απέναντι στον αδύναμο- εκφράζει μόνο τη δειλία εκείνου που την πράττει. Κάθε γυναίκα και κάθε άνθρωπος που βιώνει την κακοποίηση , πρέπει να βρίσκει τη δύναμη και να αναζητά τρόπους διαφυγής- και υπάρχουν τρόποι με την καταγγελία της κακοποιητικής συμπεριφοράς, με την προσφυγή σε δομές φιλοξενίας και σε συμβουλευτικά κέντρα.
Η βία – κάθε μορφή της – οφείλει να κόβεται από τη ρίζα για να μη διαιωνίζεται και έτσι να αναπαράγεται. Και όπως έλεγε και ο αξέχαστος Μάνος Χατζιδάκις: Όποιος δε φοβάται το πρόσωπο του τέρατος, έχει αρχίσει να του μοιάζει.

Το τελευταίο τραγικό συμβάν, που συντάραξε ολόκληρο το πανελλήνιο, στη λίστα των περιστατικών ενδοοικογενειακής βίας στην πιο ακραία τους μορφή, είναι η τραγωδία με τα τρία νεκρά αδέρφια στη Πάτρα, τα οποία έφυγαν από τη ζωή σε διάστημα τριών χρόνων. Κατηγορούμενη της αδιανόητης αυτής υπόθεσης, που έχει συγκλονίσει τόσο τον εγχώριο όσο και τον διεθνή Τύπο, είναι η ίδια τους η μητέρα,  μια σύγχρονη «Μήδεια» όπως χαρακτηρίστηκε από πολλούς- η οποία κατηγορήθηκε και καταδικάστηκε ότι αφαίρεσε τη ζωή του μεγαλύτερου παιδιού της οικογένειας.

Όσο μακραίνει στην Ελλάδα η λίστα των θυμάτων-παιδιών ενδοοικογενειακής βίας, άλλο τόσο αυξάνονται και τα ποσοστά γυναικών και αντρών που χάνουν τη ζωή τους λόγω κάποιας κακοποιητικής συμπεριφοράς εντός του οικογενειακού περιβάλλοντος, ιδίως μετά την εμφάνιση της πανδημίας του κορωνοϊού, γεγονός που προβληματίζει την κοινωνία στο σύνολό της.

Ξεκινώντας από τη λίστα με τις δολοφονημένες γυναίκες των τελευταίων δύο ετών, θα λέγαμε πως είναι μακρά. Αντίστοιχα, σημαντική είναι και η λίστα των θυμάτων ενδοοικογενειακής βίας και κακοποίησης εντός της οικογένειας, με θύματα άντρες, που αναμφίβολα έχει καταστρεπτικές συνέπειες. Η βία κατά των ανδρών δεν είναι πάντοτε εύκολο να αναγνωριστεί, ωστόσο μπορεί να λάβει ποικίλες μορφές, συμπεριλαμβανομένης της συναισθηματικής, σωματικής και σεξουαλικής κακοποίησης, αλλά και των απειλών.

Σχετικά με τον τρόπο τέλεσης των αδικημάτων προηγείται σαφώς η σωματική βλάβη (49%), ακολουθούν η απειλή (44%), η παράνομη βία (6%), η προσβολή γενετήσιας αξιοπρέπειας (1%) και η κατάχρηση σε ασέλγεια (λιγότερο από 1%). Οι δράστες στην πλειονότητά τους είναι 35 έως 60 ετών, ενώ στην ίδια ηλικιακή ομάδα ανήκουν και τα θύματα.

Με τον ν. 5090/2024[, επήλθαν – μεταξύ άλλων – σημαντικές τροποποιήσεις στον ν. 3500/2006, για την αντιμετώπισή της ενδοοικογενειακής βίας. Σύμφωνα με το άρθρο 2 του νόμου, η αναδιαμόρφωση των ως άνω διατάξεων, αποσκοπούσε (μεταξύ άλλων) στην προσαρμογή αυτών στις παρούσες κοινωνικές συνθήκες και στη δικαιοπολιτική ανάγκη προστασίας του θεσμού της οικογένειας, της ανηλικότητας και των θυμάτων και τη διεύρυνση της διαδικασίας της ποινικής διαμεσολάβησης. Οι κυριότερες τροποποιήσεις, οι οποίες τέθηκαν σε ισχύ από 01.05.2024, είναι οι εξής:

Στην έννοια της ενδοοικογενειακής βίας, υπάγεται και η τέλεση αξιόποινης πράξης σε βάρος προσώπου που δέχεται τις υπηρεσίες φορέα παροχής κοινωνικής μέριμνας και στον οποίο ο δράστης εργάζεται.

Ως θύμα ενδοοικογενειακής βίας, νοείται πλέον και το μέλος, στην οικογένεια του οποίου, τελέσθηκαν τα αδικήματα των άρθρων 336 ΠΚ (βιασμός) και 338 ΠΚ (κατάχρηση ανίκανου προς αντίσταση σε γενετήσια πράξη).

Σε περίπτωση άσκησης σωματικής ή ψυχολογικής βίας σε βάρος ανηλίκου, το Δικαστήριο δύναται να διατάξει κάθε πρόσφορο μέτρο, ιδίως να αφαιρέσει από τον ένα γονέα την άσκηση της γονικής μέριμνας ολικά ή μερικά και να την αναθέσει αποκλειστικά στον άλλο ή να αναθέσει την πραγματική φροντίδα του τέκνου ή ακόμη, και την επιμέλειά του ολικά ή μερικά σε τρίτον ή και να διορίσει επίτροπο.

Σε περίπτωση τέλεσης ενδοοικογενειακής σωματικής βλάβης ενώπιον ανηλίκου μέλους της οικογένειας, ο δράστης τιμωρείται με ποινή φυλάκισης τουλάχιστον δύο (2) ετών και αν η πράξη αυτή είναι πρόσφορη να προκαλέσει στο θύμα, κίνδυνο για τη ζωή του ή βαριά σωματική βλάβη, τιμωρείται με ποινή φυλάκισης τουλάχιστον τριών (3) ετών.

Αυξήθηκε το όριο της ποινής (τουλάχιστον έξι μηνών), στην περίπτωση τέλεσης ενδοοικογενειακής προσβολής της γενετήσιας αξιοπρέπειας, είτε σε βάρος είτε ενώπιον ανηλίκου.

Αναφορικά με τη δυνατότητα προσφυγής στη ποινική διαμεσολάβηση, προβλέπονται μια σειρά από ρυθμίσεις, οι οποίες όμως είναι υπό τροποποίηση από το ΥΔΑΔ, οποτε δεν θα αναφερθώ αναλυτικά.

Μια σειρά νέων μέτρων για την αντιμετώπιση της ενδοοικογενειακής βίας, με στόχο την προστασία των θυμάτων και με την αυστηρότερη αντιμετώπιση των δραστών, εξήγγειλε ο υπουργός Δικαιοσύνης, Γιώργος Φλωρίδης.

Ο νέος οδικός χάρτης περιλαμβάνει 13 νέες διατάξεις, που σύντομα θα κατατεθούν προς ψήφιση στη Βουλή. Φυσικά ως δικηγορικό σώμα θα τοποθετηθούμε αναλυτικά στον κατάλληλο χρόνο, προσωπικά βεβαια δεν πιστευω ότι μια περαιτέρω αυστηροποιηση των ποινών, θα επιφέρει αποτελέσματα, αυτό όμως που μπορεί να εχει αποτέλεσμα θα ηταν η συνεχής ενημέρωση και παιδεία των πολιτών και η πρόληψη.

*Πρόεδρος Δικηγορικού Συλλόγου Λαμίας

**Ομιλία στην Διημερίδα που διοργάνωσε ο Δικηγορικός Σύλλογος Λαμίας για την “ενδοοικογενειακή βία”, υπό την αιγίδα του Υπουργείου Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας.

Ακολουθήστε το dikastiko.gr στο Google News και δείτε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

Διαβάστε όλες τις τελευταίες ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο στο dikastiko.gr