Βασίλης Χειρδάρης: STOP από το Στρασβούργο στις παράλογες αποζημιώσεις κατά δημοσιογράφων!

Του Βασίλη Χειρδάρη*

Μία πολύ σημαντική πρόσφατη απόφαση του Δικαστηρίου του Στρασβούργου (απόφαση Tolmachev κατά Ρωσίας της 02.06.2020) για τις αποζημιώσεις που καταδικάζονται δημοσιογράφοι από τα εθνικά δικαστήρια, αλλάζει τα δεδομένα.

Το ΕΔΔΑ έκρινε ότι σε περίπτωση καταδίκης δημοσιογράφου σε καταβολή αποζημίωσης με δικαστική απόφαση πρέπει πρώτον το εθνικό δικαστήριο να λάβει υπόψιν του την οικονομική κατάσταση του δημοσιογράφου και δεύτερον να χρησιμοποιηθεί ως ποσό αναφοράς για το καθορισμό του ύψους της αποζημίωσης που θα επιδικαστεί ο θεσμοθετημένος ελάχιστος μηνιαίος μισθός!

Ένα χρήσιμο παράδειγμα με δύο λόγια εναρμόνισης της σημαντικής αυτής απόφασης με τις αποφάσεις των δικαστηρίων μας. Αν δημοσιογράφος καταδικαστεί από εθνικό δικαστήριο για συκοφαντική δυσφήμιση πολίτη το δικαστήριο πρέπει να επιδικάσει ως χρηματική ικανοποίηση για ηθική βλάβη τον κατώτερο εθνικό μισθό (σχεδόν 650 ευρώ) και όχι τα μεγάλα ποσά που συνήθως επιδικάζουν.

Στην ανωτέρω απόφαση ο προσφεύγων δημοσιογράφος, είχε επικρίνει δικαστές μέσω τριών άρθρων του για την συμπεριφορά τους και τους τρόπους που λειτουργούσαν. Για μία δικαστίνα έγραψε ότι έχοντας αντιδικία με ενοίκους της πολυκατοικίας της έχει ντροπιάσει τον εαυτό της σε ολόκληρη τη χώρα και ότι «είμαι πεπεισμένος ότι άτομα όπως η κα ….. δεν πρέπει να έχουν δικαστικές εξουσίες. Τις χρησιμοποιούν για το προσωπικό τους όφελος και αποτελούν ντροπή για τη δικαστική εξουσία». Για μια άλλη δικαστίνα σε άρθρο με τίτλο «Πως σχετίζεται η σκύλα με όλα αυτά;» ανέφερε ότι η πρώην δικαστίνα του Επαρχιακού Δικαστηρίου «.., που εντοπίστηκε να δωροδοκείται, αποτελεί καθιερωμένη πρακτική μεταξύ των δικαστών εδώ και πολύ καιρό …».

Οι θιγόμενοι δικαστές προσέφυγαν στα δικαστήρια εναντίον του αρθρογράφου. Τα εθνικά δικαστήρια διαπίστωσαν ότι τα άρθρα είχαν αμαυρώσει τη φήμη των εναγόντων δικαστών, κρίνοντας ότι ο δημοσιογράφος δεν είχε αποδείξει τα πραγματικά γεγονότα σε ορισμένα από τα άρθρα του. Οι αποφάσεις τόνισαν την αυξημένη «ευαισθησία» των δικαστών. Τα δικαστήρια καταδίκασαν τον προσφεύγοντα να καταβάλει περίπου 30.250 ευρώ συνολικά στους ενάγοντες.

Το Δικαστήριο του Στρασβούργου έκρινε ότι τα ζητήματα που αφορούν τη λειτουργία του συστήματος δικαιοσύνης εμπίπτουν στο δημόσιο συμφέρον και οι δικαστές οφείλουν να ανέχονται κριτική. Κατά το ΕΔΔΑ τα εθνικά δικαστήρια δεν έδωσαν ίση βαρύτητα στις θέσεις των διαδίκων αλλά έδωσαν μεγαλύτερος βάρος στη πλευρά των δικαστών, παραβλέποντας το γεγονός ότι ο προσφεύγων ήταν δημοσιογράφος. Η προστασία του δικαστή από την κριτική του Τύπου ανεξάρτητα από τη βασιμότητά της, τη συνάφεια ή την επιλογή λέξεων, δύσκολα μπορεί να θεωρηθεί ως μέτρο που προάγει το κράτος δικαίου. Τα εσωτερικά Δικαστήρια δεν έλαβαν υπόψη την ύπαρξη καλής πίστης εκ μέρους του προσφεύγοντος, τον στόχο που επιδίωξε στη δημοσίευση των άρθρων, την ύπαρξη ζητήματος δημοσίου συμφέροντος στα επίμαχα άρθρα ή τη συνάφεια των πληροφοριών σχετικά με τις φερόμενες ως διεφθαρμένες πρακτικές των δικαστών. Παραλείποντας οποιαδήποτε ανάλυση τέτοιων στοιχείων, τα εγχώρια δικαστήρια απέτυχαν να λάβουν υπόψη την ουσιώδη λειτουργία που εκπληρώνει ο Τύπος σε μια δημοκρατική κοινωνία.

Τα εθνικά δικαστήρια δεν προέβησαν σε εξισορρόπηση μεταξύ του δικαιώματος των δικαστών για τη φήμη και της δημοσιογραφικής ελευθερίας της έκφρασης και απλώς έκριναν ότι οι επίμαχες αναφορές είχαν αμαυρώσει τη φήμη και την αξιοπρέπεια των εναγόντων, χωρίς να παραθέσουν αιτιολογία για την υποστήριξη τέτοιων ευρημάτων.

Το ΕΔΔΑ επισήμανε ότι στις εθνικές αποφάσεις δεν δόθηκε προσοχή στο ζήτημα της αναλογικότητας της επιδικασθείσας αποζημίωσης και δεν αναφέρθηκε το μηνιαίο εισόδημα και η οικονομική κατάσταση του προσφεύγοντος. Έτσι θεώρησε σκόπιμο, για τα ποσά αποζημίωσης που επιδικάστηκαν να χρησιμοποιηθεί ως ποσό αναφοράς ο θεσμοθετημένος ελάχιστος μηνιαίος μισθός.

Το Στρασβούργο διαπίστωσε παραβίαση του δικαιώματος ελευθερίας της έκφρασης (άρθρο 10 της ΕΣΔΑ) και επιδίκασε ποσό 27.450 ευρώ στον προσφεύγοντα για αποζημίωση και ηθική βλάβη.

Είναι γεγονός ότι είναι ενδιαφέρουσα και χρήσιμη η απόφαση αυτή για την ελευθερία έκφρασης των δημοσιογράφων, την κριτική των δικαστών και για την επιδίκαση χρηματικών ικανοποιήσεων λόγω ηθικής βλάβης.

Το Στρασβούργο εντάσσει την κριτική σε δικαστές στα πλαίσια λειτουργίας του κράτους δικαίου. Κατά το ΕΔΔΑ οι δικαστές είναι ex officio δημόσια πρόσωπα και διαδραματίζουν κεντρικό ρόλο σε μια δημοκρατική κοινωνία, επιδεχόμενοι ως δημόσια πρόσωπα μέχρι και σκληρή κριτική.

Η απόφαση αυτή του ΕΔΔΑ βάζει φρένο στις μεγάλες και παράλογες αποζημιώσεις που πολλά εθνικά δικαστήρια επιδικάζουν χωρίς να λαμβάνουν υπόψη τα πραγματικά εισοδήματα του καταδικασθέντος, ευθυγραμμιζόμενη με τη θεμελιώδη αρχή της αναλογικότητας και τοποθετώντας για πρώτη φορά ως οδηγό έναν χαμηλό πήχη, τον κατώτατο μηνιαίο μισθό της εκάστοτε χώρας.

Απόφαση που διαμορφώνει μια νέα εξισορροπημένη πραγματικότητα που δίνει στο δημοσιογράφο τη δυνατότητα να ασκεί κριτική χωρίς να φοβάται και τον προσβαλλόμενο να αποκαθίσταται χωρίς να κερδοφορεί. Είναι μια απόφαση υποστηρικτική της δημοκρατίας, ενός θεσμού που δεν έχει ανάγκη την οικονομική εκδίκηση!

*Ποινικολόγος

Ακολουθήστε το dikastiko.gr στο Google News και δείτε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

Διαβάστε όλες τις τελευταίες ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο στο dikastiko.gr