Βασίλης Φαϊτάς: Λίγες σκέψεις για την αποξένωση με αφορμή την επέκταση της τηλεργασίας
Συναφής με την αποξενωμένη εργασία είναι η αποξενωμένη κατανάλωση. Άνθρωποι αφήνουν ανικανοποίητες στοιχειώδεις ανάγκες, προτιμώντας την αγορά αντικειμένων που του χρησιμεύουν μόνο για το γόητρο.
Τον τελευταίο χρόνο με αφορμή και πρόσχημα την πανδημία επεκτάθηκε η τηλεργασία, η οποία προπαγανδίστηκε από ΜΜΕ και διάφορους «ειδικούς» ως δήθεν πρόοδος και για τα δύο μέρη της εργασιακής σχέσης. Δεν είναι σκοπός του παρόντος η παράθεση ολοκληρωμένης επιχειρηματολογίας προς αντίκρουση της ωραιοποιημένης αυτής εικόνας της πραγματικότητας (π.χ. αδυναμία ελέγχου στο ωράριο εργασίας, δυσδιάκριτο του επαγγελματικού και του οικογενειακού χρόνου, αύξηση του κόστους για τον εργαζόμενο που θα χρειαστεί εξοπλισμό κλπ., δυσχέρειες ως προς το χαρακτηρισμό ενός ατυχήματος ως εργατικού κ.ά.). Σκοπός του παρόντος είναι, με αφορμή το γεγονός ότι μία από πιο δυσμενείς επιπτώσεις της τηλεργασίας είναι ότι ενισχύει την αποξένωση στην εργασία (σ.1), να προκαλέσει ένα γενικό προβληματισμό ως προς τις αιτίες του φαινομένου της αποξένωσης στη σημερινή εποχή.
Που βρίσκονται οι παράγοντες της αποξένωσης; Είναι (και) η αποξένωση μέσα στην ανθρώπινη φύση (και άρα δεν αναιρείται), όπως πιστεύουν εκείνοι που ακόμα δεν ανακάλυψαν ότι «τα πάντα ρει» ή πρόκειται για ιστορικό φαινόμενο που συνδέεται με ορισμένη ιστορική βαθμίδα της κοινωνικής εξέλιξης;
H αποξένωση (αλλοτρίωση) εμφανίζεται όταν το αποτέλεσμα μιας ανθρώπινης δραστηριότητας αντιστρατεύεται τον ίδιο τον άνθρωπο σαν αλλότριο. Αν ο άνθρωπος που εργάζεται είναι αποξενωμένος από το προϊόν της εργασίας του, τότε η εργασία του είναι ξένη. Τότε αυτός ο άνθρωπος δεν μπορεί να βρει τον εαυτό του μέσα στην εργασία του. Η ίδια η ζωή εμφανίζεται μόνο ως μέσο για τη ζωή. Αυτή είναι η μορφή αποξένωσης από την οποία πηγάζουν όλες οι αποξενώσεις.
Εργαζόμενος για την επιβίωση (η εργασία να λειτουργεί ως μέσο ζωής και όχι ως ανάγκη της ζωής), ο άνθρωπος καταλήγει δέσμιος της αποξένωσης. Δεν αναγνωρίζει τον εαυτό του. Η αποξένωση δεν περιορίζεται στην πλειοψηφία, σε όσους δηλαδή εργάζονται αποξενωμένοι από το προϊόν της εργασίας τους. Πλήττει το σύνολο της κοινωνίας. Αναπαράγεται σε όλα τα επίπεδα της κοινωνικής ζωής.
Συναφής με την αποξενωμένη εργασία είναι η αποξενωμένη κατανάλωση. Άνθρωποι αφήνουν ανικανοποίητες στοιχειώδεις ανάγκες, προτιμώντας την αγορά αντικειμένων που του χρησιμεύουν μόνο για το γόητρο. Ο άνθρωπος έτσι δεν είναι ο εαυτός του, ταυτίζεται με το νέο μοντέλο κινητού. Η κουλτούρα καταλήγει να έχει κυρίαρχο χαρακτηριστικό την αποξένωση.
Ας αναρωτηθούμε αν η κοινωνία που γεννήθηκε από τις μεγάλες αστικές Επαναστάσεις οδήγησε την πλειοψηφία αυτών που εργάζονται να επιβεβαιώνουν τον εαυτό τους στην εργασία ή, αντίθετα, τους οδήγησε στην αποξένωση από το προϊόν της εργασίας τους. Αν η αποξένωση αυτή έχει ήδη αναπαραχθεί σε όλα τα επίπεδα της κοινωνικής ζωής, αν έχει κυριαρχήσει στην τέχνη, στην ευρύτερη κουλτούρα μας, στη λογική μας. Ας αναρωτηθούμε, συναφώς, αν η ελευθερία που υποσχέθηκε η κοινωνία αυτή πραγματώθηκε. Η απάντηση που θα δώσει ο καθένας στα παραπάνω ερωτήματα του δίνει τη δυνατότητα να απαντήσει αν ο αλλοτριωμένος άνθρωπος είναι ιστορικό φαινόμενο, αν είναι μια στιγμή της ιστορικής εξέλιξης ή αν ήταν πάντα έτσι.
Ίσως το νόημα της ζωής να είναι το να υπηρετεί κανείς την κοινωνική ζωή. Κάτι που προϋποθέτει η εργασία να γίνει όχι μόνο μέσο ζωής, αλλά και ανάγκη της ζωής. Να βρει ο άνθρωπος τον εαυτό του μέσα στην εργασία του. Ίσως δηλαδή η ευτυχία να κρύβεται στην νίκη κατά της αποξένωσης. Ίσως τελικά να είναι πολύ σοφή μια ρήση του Τσε Γκεβάρα: «Η τελική και η πιο σημαντική επαναστατική φιλοδοξία είναι η απελευθέρωση του ανθρώπου από την αποξένωσή του»
Σημείωση 1. Ο τηλε-εργαζόμενος, καλούμενος να εργάζεται μόνος του, δεν μπορεί στον ένα ή τον άλλο βαθμό να αποφύγει συγκεκριμένες βλάβες στη σωματική/ψυχική του υγεία. Το δυσμενές αυτό αποτέλεσμα ενισχύεται, δεδομένου του κοινωνικού χαρακτήρα της εργασίας και της παραγωγής στη σημερινή εποχή, όπου έχει βαθύνει και βαθαίνει όλο και περισσότερο ο κοινωνικός καταμερισμός της εργασίας (περισσότεροι ή και χιλιάδες εργαζόμενοι στην ίδια επιχείρηση/στον ίδιο φορέα όπου ο καθένας εκπληρώνει μόνο μια μερική παραγωγική πράξη).
Βασίλης Φαϊτάς, Εφέτης Δ.Δ., μέλος του Δ.Σ. της Ένωσης Διοικητικών Δικαστών
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
Σφοδρά πυρά των δικηγόρων για το νέο εργασιακό νομοσχέδιο: «Ετεροβαρές εις βάρος του εργαζομένου το σχέδιο νόμου» Έρχονται τα “ψηφιακά γραφεία” του Δημοσίου – Τι προβλέπει το νομοσχέδιο για την τηλεργασία των δημοσίων υπαλλήλων Κατατέθηκε στη Βουλή το εργασιακό νομοσχέδιο – Δείτε αναλυτικά τι προβλέπει – ΒΙΝΤΕΟ Βουλή: Κατατίθεται σήμερα το νέο εργασιακό νομοσχέδιο – Χατζηδάκης: Εγγύηση για 8ωρο και υπερωρίες η ψηφιακή κάρτα εργασίας – BINTEO Νομοσχέδιο για την προστασία της εργασίας: Τα μέτρα για την ισότητα και την οικογένειαΑκολουθήστε το dikastiko.gr στο Google News και δείτε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
Διαβάστε όλες τις τελευταίες ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο στο dikastiko.gr