Γερμανικές αποζημιώσεις: Ο Αντρέας, ο Μητσοτάκης και η σύνδεση με την πτώση του Τείχους

NEWSROOM 14.10.2018 | 09:01

DIKASTIKO.GR / ΑΡΘΡΑ / Γερμανικές αποζημιώσεις: Ο Αντρέας, ο Μητσοτάκης και η σύνδεση με την πτώση του Τείχους

Μια τυχαία συγκυρία και ορισμένες κομβικές ημερομηνίες με ξεχωριστή σημασία, συγκροτούν το χρονολογικό ξεφύλλισμα του πολιτικο-δικαστικού θρίλερ των Γερμανικών επανορθώσεων που βρίσκονται πλέον στην τελική ευθεία της διεκδίκησής τους.

Η επερώτηση του Ανδρέα, η απάντηση Μητσοτάκη και η πτώση του Τείχους μπροστά στα μάτια του Γ. Σταμούλη

Η επίσκεψη του Γερμανού Προέδρου, και η ευθεία απαίτηση από τον Έλληνα Πρόεδρο, Π. Παυλόπουλο , αποτελούν την κορύφωση μιας μακράς διαδικασίας η οποία ξεκίνησε από τον μοναχικό δικαστικό ανήφορο που ανέβηκε ο αείμνηστος ευπατρίδης της δικηγορίας, Νομάρχης Βοιωτίας και Ευρωβουλευτής του ΠΑΣΟΚ, Γιάννης Σταμούλης.

Λίγοι όμως γνωρίζουν πως γεννήθηκε η ιδέα της διεκδίκησης των Γερμανικών επανορθώσεων στον οξυδερκή Σταμούλη. Η αλήθεια είναι πως την οριακή ημερομηνία της 9ης Νοεμβρίου 1989 ο δικηγόρος , Ευρωβουλευτής εκλεγμένος με το ΠΑΣΟΚ, βρίσκεται συμπτωματικά στο Βερολίνο. Συνεδριάζει, στον δυτικό της τομέα η Νομική Επιτροπή του Ευρωκοινοβουλίου της οποία ήταν μέλος. Γίνεται μάρτυρας της στιγμής που τελειώνει ο Ψυχρός Πόλεμος. Η σκηνή τον συγκλονίζει και μάλιστα στο γραφείο του , ακόμα και σήμερα υπάρχουν κομμάτια από το Τείχος. Όπως ,λέγεται ο Σταμούλης τότε αποφάσισε προχωρήσει στην νομική διεκδίκηση των επανορθώσεων.

Η πρώτη ερώτηση από τον Αν.Παπανδρέου

Στις 27 Νοεμβρίου 1990 σε συζήτηση προ ημερησίας διατάξεως, με θέμα την εξωτερική και εσωτερική κατάσταση της Χώρας, ο Ανδρέας Παπανδρέου θέτει το θέμα των γερμανικών πολεμικών επανορθώσεων και του κατοχικού δανείου:

«Μιλώντας για την ΔΑΣΕ και για τον Χάρτη των Παρισίων μπαίνει ένα ερώτημα, όχι μόνο των αποζημιώσεων των γερμανικών που πολλές φορές έχουν θέσει, αλλά και για το περίφημο δάνειο της Τραπέζης Ελλάδος προς τους Γερμανούς, στις δυνάμεις κατοχής, για το οποίο με έστειλε η κυβέρνηση του Γεωργίου Παπανδρέου να διαπραγματευθώ με τον Έρχαρτ το 1965. Και η απάντηση που τότε είχα πάρει από τον Έρχαρτ, ήταν, ότι όταν υπογραφεί η ειρήνη, τότε θα πάρετε το δάνειο και τους τόκους. Νομίζω, πως έχουμε χρέος να το ζητήσουμε, όσο και αν δυσαρεστήσουμε τους συμμάχους και εταίρους».

Η ερώτηση Φλωράκη και η απάντηση Μητσοτάκη

Λίγες μέρες αργότερα (12/12/90) θέτει νέα ερώτηση ο πρόεδρος του τότε ενωμένου ΣΥΝ, Χαρίλαος Φλωράκης και του απαντά ο τότε πρωθυπουργός Κων/νος Μητσποτάκης:

Χαρίλαος Φλωράκης: «Και θα ήθελα να διευκρινίσω ότι, εμείς την ερώτηση αυτή δεν την κάναμε για να κλείσουμε αυτό το μεγάλο θέμα. Αντίθετα, την κάναμε για να ανοίξουμε το θέμα αυτό των επανορθώσεων και της εξόφλησης των δανείων. Την κάνουμε ακόμα, γιατί η υπόθεση αυτή των πολεμικών επανορθώσεων παραμένει ερμητικά κλειστή εδώ και 40 χρόνια με διάφορες δικαιολογίες”.

Κωνσταντίνος Μητσοτάκης: “… Το θέμα έχει δύο πτυχές. Έχει τη νομική και την πολιτική πτυχή. Από πλευράς νομικής, δηλώνω κατηγορηματικά ότι οι απαιτήσεις που δημιουργήθηκαν από τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο εξακολουθούν να υπάρχουν σε κάθε περίπτωση, τουλάχιστον για όλες τις άλλες χώρες και για την Ελλάδα, η οποία δεν υπέγραψε τη συνθήκη “2+4”. Νομικά εξακολουθούμε να έχουμε το δικαίωμα αυτό.

Πολιτικά, τι συμβαίνει με τις γερμανικές επανορθώσεις: Ζήτησε, όπως ήταν φυσικό, η κυβέρνησή μας να ενημερωθεί τι γίνεται με τα υπόλοιπα κράτη. Και πρέπει να σας πω, ότι η κατάσταση είναι τελείως ασαφής ακόμα. Δεν θα αναφερθώ επωνύμως σε χώρες, γιατί οι πληροφορίες που πήραμε είναι εμπιστευτικές. Τις ζητήσαμε όχι για να τις δώσουμε στη δημοσιότητα».

27 Νοεμβρίου 1995

Τον Απρίλιο του 1995 ως εκλεγμένος Νομάρχης Βοιωτίας, ο Γ. Σταμούλης ενημερώνει τον πρωθυπουργό Ανδρέα Παπανδρέου για την πρόθεσή του να υποβάλλει αγωγή αποζημίωσης για τα θύματα του Διστόμου και παίρνει το “πράσινο φως”.

Τον Νοέμβριο του 1995 ο Ανδρέας Παπανδρέου εισάγεται στο Ωνάσειο. Στις 27 Νοεμβρίου (ακριβώς 6 χρόνια από την ερώτηση του Α. Παπανδρέου στη Βουλή) ο Σταμούλης υποβάλλει την αγωγή αποζημίωσης ως εκπρόσωπος 258 Διστομιτών – συγγενών θυμάτων και επιζησάντων- που έχουν δηλώσει ότι το επιθυμούν. .

3 Δεκεμβρίου 2007

Ακολουθεί γνωστή δικαστική διαδρομή με τον Σταμούλη να δίνει μόνος αυτή τη μάχη και τελικά χάρη στην εξαιρετικά υψηλή νομική του αντίληψη να τη διεθνοποιεί και να την κερδίζει, όπως περιγράφεται παρακάτω. Στις 3 Δεκεμβρίου 2007 πεθαίνει ο Σταμούλης, νικημένος από τον καρκίνο.

Η σημειολογία των αριθμών συνεχίζεται. Δυο χρόνια μετά, στις 3 Δεκεμβρίου του 2009 ο τότε υπουργός Δικαιοσύνης Χ. Καστανίδης απαντώντας στη Βουλή, σε επερώτηση του Αδ. Γεωργιάδη, δηλώνει ότι η Ελλάδα μελετά την πιθανότητα να παρέμβει στην -ενώπιον του Δικαστηρίου της Χάγης- δίκη. Ο δρόμος έχει πλέον ανοίξει…

Το ακριβές χρονολόγιο

9.11.1989 Πτώση του Τείχους του Βερολίνου

Ο Γιάννης Σταμούλης, Ευρωβουλευτής εκλεγμένος με το ΠΑΣΟΚ, βρίσκεται στη γερμανική πόλη συνεδριάζει, στον δυτικό της τομέα η Νομική Επιτροπή του Ευρωκοινοβουλίου της οποία ήταν είναι μέλος. Γίνεται μάρτυρας της στιγμής που τελειώνει ο Ψυχρός Πόλεμος

12.9.1990 Συνθήκη 2+4

Υπογράφεται στη Μόσχα

Δύο Γερμανίες: Δυτική Γερμανία + Αναολική Γερμανία

Τέσσερεις Συμμαχικές χώρες: ΗΠΑ + Ηνωμένο Βασίλειο + Γαλλία + ΕΣΣΔ

3.10.1990 Ενοποίηση των δύο Γερμανιών Η Λαοκρατική Δημοκρατία της Γερμανίας προσχωρεί στην Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας. Δημιουργείται ένα και ενιαίο γερμανικό κράτος
27.11.1990 Συζήτηση προ ημερησίας διατάξεως, Ο Ανδρέας Παπανδρέου θέτει το θέμα των γερμανικών πολεμικών επανορθώσεων και του κατοχικού δανείου σε συζήτηση, με θέμα την ενημέρωση της Εθνικής Αντιπροσωπείας από τον Π/Θ Κων/νο Μητσοτάκη, για την εξωτερική και εσωτερική κατάσταση της Χώρας,
12.12.1990 Ερώτηση στην Ωρα του Πρωθυπουργού του Χαρίλαου Φλωράκη προς Κων/νο Μητσοτάκη, με θέμα τις ελληνικές απαιτήσεις-επανορθώσεις, μετά την ενοποίηση της Γερμανίας
Φεβ 1995 Γερμανόφωνοι γέροντες επισκέπτονται προσκυνηματικά το Δίστομο. Ο Σταμούλης δηλώνει ότι «η Γερμανία οφείλει έμπρακτη συγγνώμη στο Δίστομο για τις θηριωδίες που διέπραξαν τα στρατεύματα του Γ’ Ραϊχ»
Μαρτ 1995 Συντάσσεται αγωγή αποζημίωσης για την ψυχική οδύνη και την ηθική βλάβη -επιζησάντων και συγγενών των θυμάτων- από τα γεγονότα της Σφαγής του Διστόμου. Ενάγουσα είναι η Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Βοιωτίας ως γενικός εκπρόσωπος των εναγόντων.
Απρ 1995 Ενημερώνεται ο Π/Θ Ανδρέας Παπανδρέου για τη νομική ιδέα και σύνταξη της αγωγή κατά της Γερμανίας.
15.5.1995 Με την απόφαση 42/1995 του Νομαρχιακού Συμβουλίου Βοιωτίας εγκρίνεται η πρόταση Σταμούλη να καταθέσει, η Νομαρχία, αγωγή κατά της Ο.Δ.Γ., ως εκπρόσωπος 258 Διστομιτών – συγγενών θυμάτων και επιζησάντων- που έχουν δηλώσει ότι το επιθυμούν.
14.11.1995 Επιδίδεται ρηματική διακοίνωση της Ελληνικής Δημοκρατίας προς το Γερμανικό ΥπΕξ, επιμελεία του Γεώργιου-Αλέξανδρου Μαγκάκη (Αναπλ. ΥπΕξ)
27.11.1995 Κατατίθεται και επιδίδεται η αγωγή 5 ακριβώς χρόνια από την πρώτη αναφορά στην Ελληνική Βουλή (Ο Ανδρέας Παπανδρέου έχει εισαχθεί λίγες μέρες πριν στο Ωνάσειο)
12.12.1996 Συζήτηση της αγωγής για τη Σφαγή του Διστόμου, ενώπιον του Πολυμελούς Πρωτοδικείου Λιβαδειάς (Προεδρεύων: Αθανάσιος Γκαγκάνης, Πρόεδρος Πρωτοδικών)
30.10.1997 Δημοσιεύεται η υπ’ αριθ. 137/1997 απόφαση του ΠολΠρωτ.Λιβαδειάς με την οποία επιδικάζεται ερήμην σε βάρος της Γερμανίας το ποσό των 7.890.000.000.00 δρχ (23.272.193,69 €)

4.5.2000 Δημοσιεύεται η υπ’ αριθ. 11/2000 απόφαση, από την Ολομέλεια του Αρείου Πάγου, με την οποία απορρίπτεται αναίρεση της Γερμανίας κατά της 137/1997 ΠΠρΛιβαδειάς. (Προεδρεύων: Στέφανος Ματθίας).

ΣΗΜ. Με αυτήν, η απόφαση του Διστόμου (137/1997) καθίσταται αμετάκλητα τελεσίδικη.

Ιουν. 2000 Επιχειρείται κατάσχεση των περιουσιακών στοιχείων της Ο.Δ.Γερμανίας στην Ελλάδα (Γκαίτε, Αρχαιολογικής Σχολής της Γερμανίας).

ΣΗΜ. Οι Γερμανοί εναντιώνονται στην εκτέλεση της αποφάσεως επικαλούμενοι τη διάταξη 923 του Κ.Πολ.Δ. (άδεια Υπουργού) και ο Αρειος Πάγος αποφαίνεται, επί ανακοπών της Γερμανίας, ότι η άδεια του Υπουργού ήταν νόμιμη και απαραίτητη (ΟλΑΠ 36 και 37/2002).

6.5.2002 Το Ανώτατο Ειδικό Δικαστήριο, επ’ ευκαιρία άλλης υποθέσεως και όχι του Διστόμου εκδίδει την υπ’ αριθ. 6/2002 απόφασή του με την οποία αναγνωρίζει, την εποχή εκείνη στη Γερμανία, το προνόμιο της ετεροδικίας.

ΣΗΜ Η απόφαση αυτή του ΑΕΔ, ουδόλως επηρεάζει την 137/1997 ΠΠρΛιβαδειάς, διότι είναι πολύ μεταγενέστερη και δεν την καταλαμβάνει

Μαρτ 2004 επιχειρείται η εκτέλεση της 137/1997 Πολ Πρ Λιβαδειάς στην Ιταλία, ζητώντας την κήρυξη της εκτελεστότητας εκεί (καν.Ε.Ε. 44/2000). Διερευνητικά στην αρχή μόνον για την εκτέλεση της δικαστικής δαπάνης του ΑΠ και για το σύνολο της επιδικασθείσας απαίτησης στη συνέχεια
Ιουν 2004 Ζητείται η συντηρητική κατάσχεση σημαντικού ακινήτου στη λίμνη του Como (Villa Vigoni)
3.12.2007 Πεθαίνει στην Αθήνα ο Γιάννης Σταμούλης χτυπημένος από καρκίνο
Ιαν 2008 Αναγνωρίζεται η εκτελεστότητα των ελληνικών δικαστικών αποφάσεων στην Ιταλία
Μαρτ 2008 Συμφωνείται, σε κυβερνητικό επίπεδο, μεταξύ Γερμανίας και Ιταλίας η προσφυγή στη Χάγη προκειμένου να επιλυθεί το ζήτημα της ισχύος ή μη του προνομίου της ετεροδικίας (δικαιοδοτική ασυλία)
Δεκ 2008 Κατατίθεται η προσφυγή της Γερμανίας κατά της Ιταλίας
3.12.2009 Επερώτηση του Αδ. Γεωργιάδη Ο Υπουργός Δικαιοσύνης Χ. Καστανίδης απαντώντας στη Βουλή, , δηλώνει ότι η Ελλάδα μελετά την πιθανότητα να παρέμβει στην ανοιγείσα, ενώπιον του ΔΔΧάγης, δίκη
14.1.2010 Ασκείται παρέμβαση της Ελλάδος στη Δίκη ως μη διάδικος. Η απόφαση αυτή, ελήφθη από Π/Θ Γιώργο Παπανδρέου, μετά από μεγάλη αντιπαράθεση μεταξύ Υπ Δικ και Υπ Εξ.
Μαϊ 2011 Τελεσιδικεί αμετάκλητα στην Ιταλία η απαίτηση των Διστομιτών με τηη αναγνώριση της εκτελεστότητας του συνόλου της (απόφαση 137/97 Λιβαδειάς)
Ιουλ 2011 Κρίνεται παραδεκτή η παρέμβαση της Ελληνικής Δημοκρατίας

Ζητείται η συντηρητική κατάσχεση εις χείρας τρίτου, μιας απαίτηση της Deutsche Bahn για τη διασυνοριακή χρήση των σιδηροδρομικών υποδομών (25.000.000 €)

16.9.2011 συζητείται η υπόθεση ενώπιον ΔΔΧάγης
3.2.2012 Δημοσιεύεται η απόφαση της Χάγης κατά πλειοψηφία κρίνει ότι η απόλυτη εφαρμογή του κανόνα της δικαιοδοτικής ασυλίας δεν κάμπτεται διότι δεν υπάρχει επαρκείς επαρκώς διαμορφωμένη εθνική ή διεθνής opinio juris προς την κατεύθυνση της σχετικοποίησης της εφαρμογής της
Ιαν 2013 η Ιταλία νομοθετεί αναγνωρίζοντας έκτακτο ένδικο βοήθημα για την εκ νέου δικαστική κρίση των υποθέσεων που επιδικάζουν αποζημιώσεις για τη διευκόλυνση της εφαρμογής της αποφάσεως της Χάγης,
2013-2014 Εισάγεται και συζητείται σε διάφορα δικαστήρια το έκτακτο ένδικο βοήθημα που νομοθετήθηκε
27.2.2014 (ΙΓ’ Κοινοβουλευτική Περίοδος) Συνιστάται Διακομματική Κοινοβουλευτική Επιτροπή «Για τη διεκδίκηση των Γερμανικών αποζημιώσεων» της οποίας λήγουν οι εργασίες, χωρίς να καταλήξει σε Εκθεση λόγω προκήρυξης βουλευτικών εκλογών τον Ιαν 2015.
Μαρ 2014 Επίσκεψη του Ομοσπονδιακού Προέδρου Γ. Γκάουκ στους Λιγκιάδες Ιωαννίνων, από τους πολύ σημαντικούς Μαρτυρικούς Τόπους της Ηπείρου και δίνει ένα σήμα «συμφιλίωσης» σήμα. Προφέρει, ως επίσημος εκπρόσωπος της Γερμανίας, την περίφημη «Συγγνώμη» που τόσα χρόνια ζητούσαμε και ποτέ δεν είχαμε ακούσει εδώ στην Ελλάδα
Σεπ 2014 Επίσημη επίσκεψη του Προέδρου της Δημοκρατίας, Κ. Παπούλια στο Βερολίνο. Στην επίσκεψη αυτή συμφωνούνται κατ’ αρχήν και μεταξύ άλλων, τα εξής:

1. Υπογράφεται Διακήρυξη Προθέσεων για τη δημιουργία «Ελληνογερμανικού Ταμείου Νεολαίας». Από τη μεριά της Γερμανίας παρουσιάστηκε ως μια προσπάθεια «να ξεπεραστούν προκαταλήψεις και να οικοδομηθούν σχέσεις εμπιστοσύνης με τους νέους πολίτες». Δεν προβλέπεται η άμεση προσφορά θέσεων εργασίας μέσω αυτού του φορέα

2. Ανακοινώνεται μονομερώς από τον Πρόεδρο Γ. Γκάουκ το «Ελληνογερμανικό Ταμείο για το Μέλλον» με το οποίο η Γερμανία έχει δεσμεύσει στον προϋπολογισμό της 1.000.000 ευρώ για κάθε ένα από τα επόμενα πέντε χρόνια, από το οποίο θα χρηματοδοτήθούν, προγράμματα που μπορούν να υποβάλλουν οι Μαρτυρικοί Δήμοι κυρίως για την «επεξεργασία της κοινής μνήμης».

22.10.2014 Η υπ ‘αριθ.238/2014 απόφαση το Συνταγματικό Δικαστήριο (Ρώμη) κρίνει αντισυνταγματική την εφαρμογή της ετεροδικίας στην Ιταλία. Επί προδικαστικού ερωτήματος που διατυπώνει το Εφετείο Φλωρεντίας, με την απόφαση της Corte Constitutionale κρίνεται αντισυνταγματική η νομοθέτηση έκτακτου ενδίκου βοηθήματος, με το επιχείρημα ότι η απόλυτη εφαρμογή του κανόνα της δικαιοδοτικής ασυλίας (ετεροδικία) και η εξ αποτελέσματος στέρηση του φυσικού δικαστή αντίκειται τόσο στο Ιταλικό Σύνταγμα, όσο και την ΕΣΔΑ
2015-2016 συνεχίζονται στην Ιταλία οι διάφορες δίκες περί την εκτέλεση
10.3.2015 (ΙΣΤ’ Κοινοβουλευτική Περίοδος) Συνιστάται και πάλι η Διακομματική Κοινοβουλευτική Επιτροπή. Με ομόφωνη απόφαση της Ολομέλειας του Ελληνικού Κοινοβουλίου συνιστάται εκ νέου η Διακομματική Επιτροπή «Για τη διεκδίκηση των Γερμανικών οφειλών» Οι εργασίες της λήγουν, χωρίς να καταλήξει σε Εκθεση λόγω προκήρυξης βουλευτικών εκλογών τον Σεπ 2015.
18.11.2015 (ΙΖ’ Κοινοβουλευτική Περίοδος) Με ομόφωνη απόφαση της Ολομέλειας του Ελληνικού Κοινοβουλίου αποφασίζεται η επανασύσταση της Διακομματικής Κοινοβουλευτική Επιτροπή «Για τη διεκδίκηση των Γερμανικών οφειλών».
28.7.2016 Κατατίθεται στην Ολομέλεια της Βουλής η Έκθεση της Διακομματικής Κοινοβουλευτικής Επιτροπής «Για τη διεκδίκηση των Γερμανικών οφειλών».
ΑΥΓ 2016 κατ’ εφαρμογή της απόφασης του Συνταγματικού Δικαστηρίου, με δύο αποφάσεις το Εφετείο Φλωρεντίας απορρίπτει τις «ανακοπές» της Γερμανίας για την κατάσχεση εις χείρας τρίτου (Deutsche Bahn) της απαίτησης των Διστομιτών
26.7.2017 Υπογράφεται στο Βερολίνου η Σύμβαση μεταξύ ελληνικού Υπ. Παιδείας και γερμανικού Υπ. Νεότητας, για την ίδρυση του Ελληνογερμανικού Ιδρύματος Νεολαίας
13.9.2018 Ψηφίζεται από την Ελληνική Βουλή η ίδρυση του Ελληνογερμανικού Ιδρύματος Νεολαίας (Ν. 4561/2018, ΦΕΚ 167/Α/2018)
11-12.10.2018 Επίσκεψη του Γερμανού Προέδρου της Δημοκρατίας Φρανκ Βαλτερ Σταϊνμαγιερ στην Αθήνα. Επισκέπτεται το Στρατόπεδο Χαϊδαρίου.Αναγορεύεται επίτιμος δημότης Καλαμάτας.