Αποκλείστηκε από περιουσία γιατί ήταν γυναίκα – Οι αρχές στηρίχθηκαν σε καταστατικό του 16ου αιώνα!

Σημαντική απώλεια περιουσίας υπέστη γυναίκα, απόγονος ιδρυτή φιλανθρωπικού ιδρύματος. Βάσει ενός καταστατικού που είχε συνταχθεί το 16ο αιώνα προβλεπόταν η διανομή του πλεονάζοντος των κερδών μόνο σε άρρενες απογόνους. Αποτέλεσμα η ίδια να μην μπορέσει ποτέ να εισπράξει μερίδιο των κερδών αυτών. Οι άμεσοι συγγενείς της, δηλαδή ο σύζυγος και τα τρία της παιδιά, προσέφυγαν στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ), το οποίο με την απόφασή του έκανε λόγο για διάκριση που βασιζόταν στις επιθυμίες του ατόμου που έκανε το αρχικό καταστατικό , οι οποίες είχαν προκύψει από κοινωνικούς προβληματισμούς και την άποψη για τις γυναίκες που επικρατούσε όταν το ίδρυμα ιδρύθηκε στις αρχές του 16ου αιώνα.

Οι προσφεύγοντες είναι οι κληρονόμοι της Necmiye Dimici (η οποία ήταν σύζυγος του Ahmet Dimici, ο οποίος στη διάρκεια εξέτασης της υπόθεσης απεβίωσε και μητέρα των τριών άλλων προσφευγόντων) των οποίων ο πατέρας της ήταν διαχειριστής του Ιδρύματος Örfioğlu (που ιδρύθηκε το 1536 στο Diyarbakır) μέχρι τον θάνατό του το 1982.

Το Ίδρυμα Örfioğlu έχει σήμερα επίσημη ιδιότητα σύμφωνα με το τουρκικό δίκαιο (vakıf) και ανήκει στην κατηγορία ιδρυμάτων «mülhak». Αυτό σημαίνει ότι διοικείται από τους απόγονους του ιδρυτή.

freepik

3,7 εκατομμύρια ευρώ μόνο σε άρρενες

Τα έσοδά του διατίθενται σε διάφορες φιλανθρωπικές δραστηριότητες και το πλεόνασμα καταβάλλεται στους «απόγονους του ιδρυτή» με βάση τον βαθμό συγγένειάς τους στην ευθεία γραμμή. Σύμφωνα με τους προσφεύγοντες, τα περιουσιακά στοιχεία του Ιδρύματος εκτιμήθηκαν, το 2015, σε περίπου 207 εκατ. ευρώ και τα ετήσια έσοδα ήταν περίπου 3,7 εκατ. ευρώ.

Ενώπιον του Δικαστηρίου, οι προσφεύγοντες παραπονέθηκαν ότι η Necmiye Dimici στερήθηκε εξαιτίας του φύλου της, των ποσών που κατέβαλε το Ίδρυμα στους απογόνους του ιδρυτή του. Τα εθνικά δικαστήρια αρνήθηκαν να αναγνωρίσoυν την Necmiye Dimici ως νόμιμο δικαιούχο του πλεονάζοντος εισοδήματος, στηρίζοντας τις αποφάσεις τους αποκλειστικά στις διατάξεις του καταστατικού, το οποίο χρονολογείται από τον 16ο αιώνα, βάσει του οποίου μόνο οι άρρενες απόγονοι δικαιούνταν να λαμβάνουν εισόδημα από το Ίδρυμα.

Το Δικαστήριο σημείωσε ότι η Necmiye Dimici δεν είχε δικαίωμα επί του πλεονάζοντος εισοδήματος του Ιδρύματος Örfioğlu, παρά το γεγονός ότι, δεδομένου ότι ήταν άμεσος απόγονος του ιδρυτή, ενώ θα είχε αυτό το δικαίωμα αν ήταν άντρας. Δεν υπήρχε λοιπόν καμία αμφιβολία ότι η εκλιπούσα – των οποίων οι προσφεύγοντες ήταν οι κληρονόμοι της – είχε υποστεί διαφορετική μεταχείριση λόγω φύλου.

Freepik

ΕΔΔΑ: Οι κρατικές αρχές έπρεπε να τιμωρούν διακριτικές πρακτικές

Το ΕΔΔΑ σημείωσε περαιτέρω ότι η άρνηση των εθνικών δικαστηρίων να επιβεβαιώσουν την Necmiye Dimici ως νόμιμη δικαιούχο τους πλεονάσματος εισοδήματος λόγω του φύλου της προέρχονταν από τις διατάξεις του καταστατικού. Σημείωσε επίσης ότι η διάκριση την οποία είχε υποστεί δεν βασίζονταν σε καμία άλλη αιτιολόγηση εκτός από τις επιθυμίες του ατόμου που έκανε το αρχικό καταστατικό, οι οποίες είχαν προκύψει από κοινωνικούς προβληματισμούς και την άποψη για τις γυναίκες που επικρατούσε όταν το ίδρυμα ιδρύθηκε στις αρχές του 16ου αιώνα.

Επιδιώκοντας να δικαιολογήσει την προσέγγιση των εθνικών δικαστηρίων, η Κυβέρνηση υποστήριξε ότι, αναφορικά με μια διαφορά που έπρεπε να εξεταστεί ως διαφορά ιδιωτικού δικαίου, οι επιθυμίες του ιδρυτή ήταν εκείνες που έπρεπε να επικρατήσουν, για λόγους ελευθερίας των συμβάσεων και των προνομίων που συνδέονται με τα δικαιώματα περιουσίας και του συνεταιρίζεσθαι.

Ήταν σαφές ότι το να ακολουθήσει κανείς αυτή τη λογική θα ισοδυναμούσε στην άρνηση ύπαρξης θετικών υποχρεώσεων που απαιτούν από τα κράτη να αποτρέπουν, να θέτουν τέλος και να τιμωρούν διακριτικές πρακτικές. Το γεγονός ότι η διαφορά αφορούσε σχέση μεταξύ ιδιωτών δεν ήταν από μόνη της τέτοια ώστε να απαλλάσσει το Δημόσιο από τις υποχρεώσεις του να λάβει ορισμένα απαραίτητα μέτρα με σκοπό την πρόληψη και την τιμωρία των διακρίσεων μεταξύ ιδιωτών, και ειδικότερα τη καθιέρωση αποτελεσματικής δικαστικής προστασίας κατά των διακρίσεων.

Freepik

ΕΔΔΑ: Καταπέλτης για τα εθνικά δικαστήρια

Σύμφωνα με την απόφαση του ΕΔΔΑ τα εθνικά δικαστήρια απλώς είχαν καθορίσει και στη συνέχεια εφάρμοσαν τις επιθυμίες του ιδρυτή όπως εκφράζονται στο καταστατικό του ιδρύματος, χωρίς να επιδιώκεται η εξέτασή τους υπό το πρίσμα των κανόνων της δημόσιας τάξης. Έτσι, φάνηκε να μην έχουν κάνει καμία προσπάθεια να αξιολογήσουν εάν οι επιθυμίες του ιδρυτή ήταν συμβατές με τη Σύμβαση, το Σύνταγμα ή τη νομοθεσία, αν και οι σχετικές διατάξεις έθεταν σαφώς ένα ζήτημα βάσει της αρχής της μη διάκρισης και της αρχής της ισότητας μεταξύ ανδρών και γυναικών.

Ούτε τα εθνικά δικαστήρια ούτε η κυβέρνηση είχαν επικαλεστεί έστω ένα επιχείρημα που θα μπορούσε να δικαιολογήσει μια κατάσταση όπου οι μεροληπτικές επιθυμίες ενός ατόμου που κάνει χρήση των προνομίων που απορρέουν από το δικαίωμα ιδιοκτησίας θα μπορούσαν να απολαμβάνουν μεγαλύτερης προστασίας από την αρχή της μη διάκρισης και να υπερισχύσουν έναντι όχι μόνο του Συντάγματος αλλά και μίας από τις αρχές στις οποίες βασίστηκε η Σύμβαση.

freepik

Ξεπερασμένες αντιλήψεις

Όσον αφορά το επιχείρημα ότι οι επιθυμίες του ιδρυτή ήταν σύμφωνες με την ισχύουσα νομοθεσία τη στιγμή που εκφράστηκαν, το Δικαστήριο έκρινε ότι αυτό δεν μπορούσε να θεωρηθεί καθοριστικό για την παρούσα υπόθεση. Πράγματι, η νομιμότητα μιας πρακτικής κατά τον χρόνο υιοθέτησής της δεν μπορούσε από μόνη της να εγγυάται οποιαδήποτε εγκυρότητα ή διαχρονικότητα σε σύγκριση με τα τρέχοντα πρότυπα δημόσιας τάξης και της ΕΣΔΑ.

Περαιτέρω, ο Νόμος για την έναρξη ισχύος του Αστικού Κώδικα ήταν συνεπής με αυτή την προσέγγιση. Αυτό ίσχυε ιδιαίτερα όταν, όπως στην παρούσα περίπτωση, η πρακτική του εν λόγω ζητήματος πηγάζει από κοινωνικές και ηθικές προσεγγίσεις και ένα ξεπερασμένο όραμα του ρόλου των γυναικών που δεν ήταν πλέον ευρέως διαδεδομένες στην τουρκική κοινωνία ή, ευρύτερα, στις ευρωπαϊκές κοινωνίες.

Ακολουθήστε το dikastiko.gr στο Google News και δείτε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

Διαβάστε όλες τις τελευταίες ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο στο dikastiko.gr