Μάτι, τρία χρόνια μετά: Η ώρα της Δικαιοσύνης για την φονική πυρκαγιά

Τρία χρόνια μετά την εφιαλτική ημέρα της 23^ης Ιουλίου του 2018, οι 102 νεκροί, οι δεκάδες τραυματίες, οι συγγενείς τους και οι διασωθέντες από την πυρκαγιά περιμένουν την έκβαση των ποινικών διαδικασιών σχετικά με λάθη και παραλείψεις των εμπλεκομένων αρχών.

Από τις αρχές του περασμένου Μαΐου, το πόρισμα και η ενδελεχής έρευνα – όπως μαρτυρά και η δικογραφία των 400.000 σελίδων – του ανακριτή Αθανάσιου Μαρνέρη βρίσκεται στα χέρια του εισαγγελέα, προκειμένου να προτείνει προς το αρμόδιο δικαστικό συμβούλιο ποιοι κατηγορούμενοι και για ποια αδικήματα πρέπει να καθίσουν στο εδώλιο.

Σε κάθε περίπτωση, ωστόσο, τα αδικήματα που θα αντιμετωπίσουν θα είναι σε βαθμό πλημμελήματος και είναι αυτά του εμπρησμού από αμέλεια, της ανθρωποκτονίας από αμέλεια κατά συρροή δια παραλείψεως από υπόχρεους και μη και πρόκληση σωματικών βλαβών κατά συρροή. Και αυτό παρά τις διαρκείς προσπάθειες του ανακριτή κ. Μαρνέρη να αναβαθμιστούν οι κατηγορίες σε βαθμό κακουργήματος.

Τρία αιτήματα προς τις εισαγγελικές αρχές έχει καταθέσει στη διάρκεια των ερευνών του ο κ. Μαρνέρης για να εισπράξει και τις τρεις φορές απορριπτική απάντηση. Το πρώτο αίτημα υπέβαλε τον Ιούνιο του 2020, ενώ επανήλθε με νέο λίγο καιρό αργότερα, όπου βάσει των ευρημάτων από την πορεία της έρευνας έκανε λόγο για σαφείς ενδείξεις περί δόλου, που δικαιολογούν την αναβάθμιση του κατηγορητηρίου.

Όμως, απορρίφθηκε και αυτό το αίτημα, όπως και η τρίτη προσπάθεια που έκανε ο ανακριτής τον περασμένο Ιανουάριο. «Στοιχειοθετείται το αδίκημα της κακουργηματικής μορφής της έκθεσης, καθώς ήταν αρμόδιοι εκ της θέσεως που κατείχαν να προβούν στις υπό κρίσιν ενέργειες, επέδειξαν όμως πλήρη αδιαφορία». Η απάντηση των εισαγγελέων υπήρξε και πάλι αρνητική.

Λάθη, αδιαφορία και προσπάθεια συγκάλυψης

Οι περιγραφές, πάντως, του κ. Μαρνέρη στο πόρισμα των 97 σελίδων, που συνοδεύει την ογκωδέστατη δικογραφία, κάνουν λόγο για τεράστια λάθη και παραλείψεις στη διαχείριση και τον έλεγχο της πυρκαγιάς καθώς και στον απεγκλωβισμό των πολιτών.

Ο ανακριτής σκιαγραφεί με πάσα λεπτομέρεια το ρόλο κάθε κατηγορούμενου και καταλήγει μεταξύ άλλων σε τραγικά λάθη, αδιαφορία από τις αρμόδιες αρχές αλλά και προσπάθεια συγκάλυψης.

Οι αναφορές του είναι χαρακτηριστικές. «Η αδιαφορία που επιδείχθηκε συναρτώμενη με την αυξημένη ευθύνη των υπαίτιων συνιστά ενδεχόμενο δόλο επίτασης του κινδύνου (…) Αυτό το γνώριζαν οι αρμόδιοι και παρ’ όλα αυτά αδιαφόρησαν επιδεικτικά και παρακολουθούσαν αμέτοχοι επί της ουσίας τις εξελίξεις σε Νταού Πεντέλης – Νέο Βουτζά – Μάτι ωσάν τον Ξέρξη, όταν παρακολουθούσε τη ναυμαχία της Σαλαμίνας από τον χρυσό του θρόνο στο όρος Αιγάλεω» σημειώνεται στο πόρισμά του.

Υπογραμμίζει επίσης πως υπήρξε και συνειδητή παραβίαση των υπηρεσιακών καθηκόντων, κάποιων εκ των κατηγορουμένων. «Γενικότερα η στάση των αρμοδίων δείχνει ότι δεν έδωσαν ουσιαστικά καμία σημασία στην πυρκαγιά και την άφησαν να πάρει ανεξέλεγκτες διαστάσεις αδιαφορώντας παράλληλα εντελώς για την απομάκρυνση των πολιτών» σχολιάζει ο δικαστικός λειτουργός.

Οι καθυστερήσεις και η μη κινητοποίηση εναέριων μέσων

Για κρίσιμο δεκάλεπτο που καθυστέρησε η ενημέρωση και κινητοποίηση των αρμόδιων αρχών, διάστημα στο οποίο θα μπορούσε να ελεγχθεί η φωτιά, κάνει λόγο ο ανακριτής. Όπως αναφέρει, η πρώτη ενημέρωση προς το Ενιαίο Συντονιστικό Κέντρο Επιχειρήσεων (ΕΣΚΕ) για την πυρκαγιά στο Νταού γίνεται στις 16.41 και κατά συνέπεια όλες οι κινητοποιήσεις έπρεπε να ξεκινήσουν από εκείνη την ώρα, και όχι στις 16.49. «Υπήρξε καθυστέρηση αντίδρασης τουλάχιστον δέκα λεπτών» σημειώνει ο κ. Μαρνέρης.

Αποτέλεσμα ήταν η φωτιά να βρεθεί σε λίγα λεπτά κοντά σε σπίτια. «Το πρώτο εναέριο μέσο, το S 64 Ν 154 AC ΤΑΤ, φτάνει στην πυρκαγιά μόλις στις 17.10, στερώντας τη δυνατότητα καταστολής της στο αρχικό στάδιο εκδήλωσής της, με αποτέλεσμα να διασπαστεί αυτή σε δύο μέτωπα περίπου στις 17.13 και να εξαπλωθεί γρήγορα ανατολικότερα προς δύο κατευθύνσεις, και μάλιστα σε κατοικημένους οικιστικούς ιστούς» ανέφερε η ενημέρωση του αρμόδιου διοικητή της Πυροσβεστικής, ο οποίος ζήτησε άμεσα ενίσχυση με εναέρια μέσα.

Ωστόσο, πενήντα λεπτά μετά την πρώτη ενημέρωση του ΕΣΚΕ εξακολουθεί να επιχειρεί ένα μόνο ελικόπτερο στην περιοχή, παρά το γεγονός πως ενημερώνει πως «η πυρκαγιά είναι κοντά σε σπίτια, θα απειλήσει σπίτια».

Την ολιγωρία στην αξιοποίηση των εναέριων μέσων περιγράφει και ο ανακριτής, επισημαίνοντας πως βάσει των ερευνών του από 34 πτητικά μέσα που θα μπορούσαν να συνδράμουν τόσο στην έναρξη όσο και κατά τη διάρκεια της πυρκαγιάς στο Νταού Πεντέλης είτε δεν χρησιμοποιήθηκαν καθόλου είτε χρησιμοποιήθηκαν μεν αλλά ανεπαρκώς.

«Στο διάστημα μεταξύ 16.26 και 17.01 προκύπτει πως τρία ελικόπτερα λαμβάνουν εντολή να μην απογειωθούν, τα δύο με εντολή της διοίκησης και το άλλο με εντολή της Προεδρίας της Δημοκρατίας, και μένουν ακινητοποιημένα για τον ίδιο σκοπό, δηλαδή την παραλαβή του Προέδρου της Δημοκρατίας από την Τρίπολη. Επιπροσθέτως δεν καταγράφεται ποτέ αίτημα για αυτά τα τρία ελικόπτερα από το ΕΣΚΕ, τα οποία θα μπορούσαν να συμβάλουν καθοριστικά τόσο στην πυρόσβεση όσο και στη διάσωση των πολιτών» τονίζεται στο πόρισμά του.

Ειδική αναφορά κάνει στη μη αξιοποίηση drones, τα οποία θα μπορούσαν να παρέχουν πληροφορίες για την πορεία και εξέλιξη της πυρκαγιάς ώστε να υπάρξει αποτελεσματική διαχείριση των πολιτών και τις κατευθύνσεις που έπρεπε να ακολουθήσουν για να διαφύγουν τον κίνδυνο.

Οι συνομιλίες τις κρίσιμες ώρες

Ιδιαίτερης σημασίας για τη δικαστική εξέλιξη της υπόθεσης είναι και οι συνομιλίες από τις καταγραφές του ΕΣΚΕ, που ήρθαν στα χέρια του ανακριτή και περιλαμβάνονται πλέον στη δικογραφία.

Από τις συνομιλίες αυτές διαφαίνεται ξεκάθαρα όχι μόνο η παντελής απουσία του κρατικού μηχανισμού εκείνες τις ώρες αλλά και το γεγονός ότι οι αρμόδιες υπηρεσίες  γνώριζαν για την ύπαρξη των πρώτων από τους 102 νεκρούς  πριν από τη σύσκεψη που έγινε παρουσία του τότε Πρωθυπουργού Αλέξη Τσίπρα.

Ενδεικτικό για την κατάσταση που επικρατούσε εκείνες τις εφιαλτικές ώρες στην Ανατολική Αττική, είναι το περιεχόμενο ηχητικού ντοκουμέντου που αφορά σε συνομιλία που είχε αξιωματικός υπηρεσίας από το Κέντρο Επιχειρήσεων της Πυροσβεστικής, την ώρα που βρισκόταν σε εξέλιξη ευρεία σύσκεψη παρουσία του κ. Τσίπρα και του αρμόδιου, τότε, υπουργού κ. Τόσκα .

Συγκεκριμένα, στη συνομιλία αυτή αξιωματικός της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας, ζητεί να ενημερωθεί για το εάν υπάρχουν νεκροί και λαμβάνει χώρα ο εξής διάλογος:

– Έχουμε μία ευρεία σύσκεψη. Έχει έρθει εδώ τώρα ο Πρωθυπουργός και ο Υπουργός ο κ. Τόσκας. Μπορείτε να μου δώσετε  σαφή εικόνα για τους νεκρούς;

 – Για τους νεκρούς προς το παρόν εμείς έχουμε  παραλάβει έναν. Υπάρχουν  και άλλοι νεκροί όμως, τους οποίους δεν έχουμε παραλάβει… Δίνουμε βάση πρώτα από όλα σε τραυματίες. Έχουν κατέβει κάτω ομάδες γιατρών στους τραυματίες .Νεκρούς παραλαμβάνουμε μόνο αν είναι μέσα στο δρόμο . Αν είναι μέσα σε  σπίτια δεν παραλαμβάνουμε προς το παρόν νεκρούς …Και το  ξέρει αυτό και η Πολιτική Προστασία. Τα περιστατικά είναι πάρα πολλά . Έχει ενεργοποιηθεί ομάδα  που είναι για τις κρίσεις, έχουν βγει πολλά αυτοκίνητα στο δρόμο . Έχουμε κάνει  ό,τι καλύτερο μπορούμε για τον κόσμο.

-Δεν μπορούμε να έχουμε εικόνα για τους νεκρούς ;

-Όχι. Ξέρω αυτή την στιγμή για τρεις. Ένα περιστατικό στη Λεωφόρο Δημοκρατίας, ένα πάει στο Σισμανόγλειο και ένα λίγο πιο κάτω  στο Μάτι. Απλά δεν έχουν παραληφθεί αυτά. Ένα μόνο έχει παραληφθεί.  Πάντως , η κατάσταση δεν είναι τόσο καλή. Μας έχουν δώσει περισσότερους νεκρούς ,αλλά δεν έχουμε επιβεβαιωμένα .

-Επιβεβαιωμένα δεν έχουμε … Για τα επιβεβαιωμένα πολύ φοβάμαι ότι θα μας πάρει το πρωί για να μάθουμε …Αφού τελειώσουμε πρώτα με τους τραυματίες.

Το χάος που επικρατούσε τις ώρες τις πυρκαγιάς καταδεικνύει μια ακόμη συνομιλία που περιλαμβάνεται στη δικογραφία. Η συνομιλία αυτή είναι μεταξύ ενός πυροσβέστη και της μητέρας του.

 «Μάνα πέφτω… Ούτε νερό… Χαμός γίνεται … Έχει νεκρούς….» ακούγεται να λέει ο πυροσβέστης στη μητέρα του. Η γυναίκα απαντώντας στο γιο της τον ενημερώνει πως  γνωρίζει  πόσο δύσκολη είναι η κατάσταση γιατί είπαν στην τηλεόραση  ότι πιθανόν να υπάρχουν και νεκροί .«Έχει, αλλά δεν τους ανακοινώνουν» είναι απάντηση που λαμβάνει από το παιδί της.

Σε άλλη συνομιλία  που περιλαμβάνεται στη δικογραφία, πυροσβέστες που παίρνουν μέρος στην επιχείρηση κατάσβεσης της πυρκαγιάς ακούγονται  να ενημερώνουν τους προϊσταμένους τους με τα εξής λόγια: «Δεν ξέρουμε πια σε ποιον να διαβιβάζουμε συμβάντα. Είναι όλοι μποτιλιαρισμένοι. Δεν έχουμε πλέον εικόνα τι γίνεται… Μας δίνουν σε κάποια κομμάτια από το Νέο Βουτζά  ότι η φωτιά έχει περάσει από τη Λ. Μαραθώνος και έχει βγει στη θάλασσα…»

Το μπαλάκι των ευθυνών

Επιχείρηση αποποίησης ευθυνών καταγράφηκε κατά τη διάρκεια των απολογιών των κατηγορουμένων, υποδεικνύοντας πως άλλοι δεν προχώρησαν στις απαιτούμενες ενέργειες.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα υπήρξαν οι καταγγελίες του τότε αρχηγού του Πυροσβεστικού Σώματος, Σωτήρη Τερζούδη σε βάρος του τότε υπαρχηγού του Σώματος Βασίλη Ματθαιόπουλου και του τότε διοικητή του ΕΣΚΕ Ιωάννη Φωστιέρη. Αναφερόμενος στον κ. Φωστιέρη, είχε πει στην απολογία του ότι τον παρέκαμπτε και ενημέρωνε απευθείας τον τότε υπουργό Προστασίας του Πολίτη Νίκο Τόσκα, με τον τελευταίο να αναλαμβάνει ακόμη και επιχειρησιακές πρωτοβουλίες, κίνηση εκτός των αρμοδιοτήτων του.

«Ο κ. Τόσκας χωρίς προφανώς να το γνωρίζω, κυρίως όμως χωρίς την έγκρισή μου, έδινε εντολές επιχειρησιακές στον κ. Φωστιέρη και εκείνος χωρίς να με ενημερώνει, ως όφειλε, τις εκτελούσε. Ο κ. Φωστιέρης συνεπώς έδινε στον Αρχηγό του, δηλαδή εμένα, ελλιπή πληροφόρηση για την επιχειρησιακή δράση των εναέριων μέσων. Την ίδια ακριβώς ελλιπή ενημέρωση είχα και από τον κ. Ματθαιόπουλο» φέρεται να ανέφερε στον ανακριτή ο κ. Τερζούδης. Η τακτική των αλληλοκατηγοριών οδήγησε πάντως και σε διεύρυνση των κατηγορουμένων που κλήθηκαν σε απολογία.

Οι νέοι κατηγορούμενοι

Στην λίστα των κατηγορουμένων προστέθηκε σχετικά πρόσφατα ο πρώην Υποδιοικητής της Υπηρεσίας Εναέριων Μέσων της ΕΛΑΣ Ανδρέας Συρογιάννης, ο οποίος κατά την απολογία του ισχυρίστηκε ότι από τα πέντε ελικόπτερα που διέθετε η υπηρεσία, εκείνη την ημέρα υπήρχε διαθεσιμότητας μόλις ενός. «Το ένα ελικόπτερο βρισκόταν στην Κρήτη με εντολή του τότε αρχηγού και υπαρχηγού της ΕΛΑΣ. Τα υπόλοιπα τρία ήταν στο υπόστεγο της βάσης τεχνικής συντήρησης στα Μέγαρα για υποχρεωτικές τεχνικές εργασίες» είπε στον ανακριτή.

Κατηγορούμενη κατέστη και η αξιωματικός του Συντονιστικού Κέντρου Δασοπυρόσβεσης Μαρία Ξυλάγγουρα, που την 23η Ιουλίου του 2018 ήταν ο άνθρωπος που επικοινωνούσε με όλα τα εναέρια μέσα της Πυροσβεστικής,  ενημερώνοντας τον τότε διοικητή του ΕΣΚΕ και μεταφέροντας πίσω τις εντολές του.

Η ίδια στην απολογία της είχε υποστηρίξει πως το μοιραίο απόγευμα επιχειρούσαν επτά εναέρια μέσα, αν και από την έρευνα αποδείχθηκε ότι μόλις ένα ελικόπτερο έκανε κάποιες ρίψεις πάνω από το μάτι, ενώ τα υπόλοιπα έφτασα αφού η φωτιά είχε φτάσει στη θάλασσα. Στην κατηγορουμένη αποδίδεται η ευθύνη της απόσπασης -από κοινού με τον διοικητή του ΕΣΚΕ- ενός ελικοπτέρου που κατευθυνόταν στο Μάτι και στην πορεία δόθηκε εντολή να κατευθυνθεί στα διυλιστήρια της Κορίνθου, όπου η φωτιά που είχε ξεσπάσει εκεί είχε ήδη τεθεί υπό έλεγχο.

Στην πορεία της ανάκρισης κατηγορούμενος βρέθηκε και ο δήμαρχος Πεντέλης, Δημήτρης Στεργίου, ο οποίος στην απολογία του υποστήριξε ότι κάλεσε άμεσα τον υπουργό Προστασίας του Πολίτη ζητώντας του εναέρια μέσα, καταλήγοντας ότι το μόνο που είδε ήταν ένα ελικόπτερο έρικσον στο ύψωμα του Βουτζά, το οποίο δεν φαινόταν να επιχειρεί. «Δεν ξαναείδα άλλο. Εκτιμώ από την εμπειρία μου ότι αν από τις 17.00 έως τις 17.30 επιχειρούσαν τουλάχιστον τρία εναέρια και στη συνέχεια άλλα τρία τότε η πυρκαγιά θα είχε τεθεί υπό έλεγχο από τα επίγεια τμήματα» εξήγησε και συμπλήρωσε ότι θα μπορούσε να υπάρξει ασφαλής απομάκρυνση πολιτών. «Αρκούν λίγα οχήματα με καρότσα που έχουν όλοι οι δήμοι στη διάθεσή τους, και με ένα υπάλληλο στο καθένα με ντουντούκα, να γυρίσουν τις γειτονιές και να δώσουν εντολή ασφαλούς απομάκρυνσης. Με τα παραπάνω δεδομένα, θα μπορούσε να έχει επιτευχθεί η ασφαλής απομάκρυνση των πολιτών από το Ν.Βουτζά και το Μάτι».

Παρά την αρχική απαλλαγή της από την Εισαγγελία, η τότε Περιφερειακή Σύμβουλος Ιωάννα Τσούπρα, αρμόδια για την Πολιτική Προστασία, κατά τη διάρκεια της ανάκρισης βρέθηκε κατηγορούμενη. «Δεν μπορούσα να δώσω εντολή απομάκρυνσης των πολιτών. Τέτοια αρμοδιότητα δεν μου είχε διαβιβαστεί. Αρμόδιος ήταν ο κ. Φιλίππου ως αντιπεριφερειάρχης Δυτικής Αττικής. Εκ των υστέρων έμαθα ότι βρισκόταν στο εξωτερικό. Σύμφωνα με το νόμο, γυρίζει η αρμοδιότητα στην κ. Δούρου η οποία ήταν η μόνη αρμόδια για την απομάκρυνση των πολιτών» υποστήριξε.

Η διεκδίκηση αποζημιώσεων από συγγενείς θυμάτων

Στην κατάθεση αγωγών έχουν προχωρήσει αρκετοί συγγενείς των θυμάτων της φονικής πυρκαγιάς, διεκδικώντας αποζημιώσεις πολλών εκατομμυρίων ευρώ για την ψυχική οδύνη που υπέστησαν.

Θετικό στοιχείο για την έκβαση των προσφυγών τους θεωρούν μάλιστα την πρόσφατη απόφαση του Διοικητικού Πρωτοδικείου Αθηνών, που επιδίκασε αποζημίωση ύψους 270.000 ευρώ σε οικογένεια θύματος στην άλλη τραγωδία εκείνη των πλημμυρών στη Μάνδρα.

Το Δικαστήριο καταλόγισε ευθύνες στην περιφέρεια Αττικής, στην Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας και την ΕΛΑΣ και σύμφωνα με πληροφορίες δεν αποκλείεται να αποτελέσει οδηγό και προάγγελο και για την καταβολή αποζημιώσεων στους προσφεύγοντες για την πυρκαγιά στο Μάτι.

Ακολουθήστε το dikastiko.gr στο Google News και δείτε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

Διαβάστε όλες τις τελευταίες ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο στο dikastiko.gr