Πιλοτική (πρότυπη) δίκη στον Άρειο Πάγο: “Μια κι έξω” η επίλυση σοβαρών διαφορών – Τέλος στις αλλεπάλληλες δίκες για ζητήματα που αφορούν χιλιάδες πολίτες

Το δρόμο για την επίσπευση επίλυσης σοβαρών ζητημάτων που αφορούν τους πολίτες, ανοίγει η ψήφιση σήμερα στην Ολομέλεια της Βουλής της διάταξης που περιλαμβάνεται στις αλλαγές του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας για την πιλοτική ή πρότυπη δίκη και στον Άρειο Πάγο.

Η διάταξη αυτή, αν κρίνει κανείς από την εφαρμογή της από το 2010 στην Ολομέλεια του Συμβουλίου Επικρατείας για διοικητικές διαφορές, είναι εξαιρετικά επιτυχημένη και έχει γλιτώσει τους πολίτες από ατέρμονες δικαστικές διαδικασίες, οι οποίες ούτως ή άλλως θα κατέληγαν (μετά από χρόνια όμως) στο ανώτατο επίπεδο του ΣτΕ. Η πιλοτική δίκη αφορά βέβαια κεντρικά ομοειδή ζητήματα που αφορούν μεγάλη μερίδα του κόσμου (π.χ συνταξιούχους) και για τα οποία εκκρεμούν πάρα πολύ μεγάλος αριθμός προσφυγών. Τότε με πρωτοβουλία είτε των διαδίκων είτε του ίδιου του δικαστηρίου επιλέγονται κάποιες από τις υποθέσεις και εισάγονται πιο σύντομα σε δικάσιμο στο ανώτατο επίπεδο, παρακάμπτοντας τα ενδιάμεσα στάδια δικαστικού ελέγχου και επιλύοντας το θέμα πιο γρήγορα και σε κεντρικό επίπεδο.

Στον Άρειο Πάγο

Η διάταξη εφαρμόζεται από το 2010 με επιτυχία στο ΣτΕ και στο Ελεγκτικό Συνέδριο το 2012 και έχει τύχει μεγάλης αποδοχής από το νομικό κόσμο. Υποθέσεις που έχουν εισαχθεί σε πρότυπη δίκη στο ΣτΕ είναι π.χ των αναδρομικών των συνταξιούχων, ή άλλων ζητημάτων συντάξεων και αιτημάτων πολιτών που εκκρεμούσαν επί σειρά ετών. Η επέκτασή της και στις πολιτικές δίκες, δηλαδή στον Άρειο Πάγο ουσιαστικά δίνει τη δυνατότητα τόσο στους διαδίκους, στα δικαστήρια της ουσίας, καθώς επίσης και τον Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου, να ζητήσουν με αίτημα, με προδικαστική απόφαση ή πράξη αντιστοίχως, από τριμελή επιτροπή του Αρείου Πάγου να εισαγάγει προς εκδίκαση στην πλήρη Ολομέλεια του Αρείου Πάγου οποιοδήποτε ένδικο βοήθημα ή μέσο στο οποίο τίθεται νέο δυσχερές ερμηνευτικό νομικό ζήτημα γενικότερου ενδιαφέροντος.

Ταχύτητα

Είναι δεδομένο ότι η διαδικασία προσδίδει σημαντική βοήθεια ταχύτητας και γλιτώνει τους πολίτες από αναμονή -πολλές φορές- χρόνων για να εκδοθεί μια απόφαση. Κι αυτό γιατί μέχρι σήμερα ο Άρειος Πάγος με σειρά αποφάσεών του έχει επιλύσει δύσκολα νομικά ζητήματα, τα οποία εισήχθησαν ενώπιον των Τμημάτων ή της Ολομελείας του στο πλαίσιο της αναιρετικής δίκης. Το πρόβλημα όμως δεν αφορά το επίπεδο της πληρότητας του δικαίου της αναίρεσης ή της ποιότητας της αναιρετικής διαδικασίας, αλλά στο επίπεδο της ταχύτητας της διαδικασίας ενώπιον της πολιτικής δικαιοσύνης και στο μεγάλο χρονικό διάστημα που μεσολαβεί τόσο μέχρι να αποφανθεί επί του νομικού ζητήματος ο Άρειος Πάγος όσο και μέχρι ολοκληρωθεί η επίλυση της διαφοράς δεδομένου ότι μετά την αναίρεση της εφετειακής απόφασης ακολουθεί το στάδιο της μετ’ αναίρεση δίκης (άρθρα 579 επ. ΚΠολΔ).

Υποθέσεις

Για να γίνει κατανοητή η ευρύτητα των θεμάτων που θα επιλύονται πρέπει να τονιστεί ότι είναι αυτα που απασχολούν σημαντικό αριθμό προσώπων (π.χ. παλαιότερα καταβολή ή μη οικογενειακού επιδόματος και στους δύο συζύγους εργαζομένους με σχέση ιδιωτικού δικαίου στο Δημόσιο, κατάργηση ή μη της προσωπικής κράτησης για εμπορικές απαιτήσεις, και πρόσφατα ενοχή από δάνειο σε ελβετικό φράγκο, απαίτηση από αδικοπραξία για τα ομόλογα του Ελληνικού Δημοσίου, εφαρμογή ή μη του άρθρου 92 ΠτΚ στην αναγγελία απαίτησης κατά ασφαλιστικής εταιρίας, η άδεια της οποίας ανακλήθηκε, ή ενδεχομένως ζητήματα συμβάσεων εξαρτημένης εργασίας αορίστου χρόνου για μεγάλο αριθμό εργαζομένων κλπ.).

“….Δηλαδή, οι συμπολίτες μας που είχαν εγκλωβιστεί με το ελβετικό φράγκο, οι οποίοι σχεδόν για υπερδεκαετία ταλαιπωρούνταν σε τρεις βαθμίδες, τρία επίπεδα απονομής της Δικαιοσύνης, οι άνθρωποι αυτοί ουσιαστικά αντιμετώπισαν ένα πρόβλημά τους με λιγότερα έξοδα, με λιγότερο χρόνο από τη ζωή τους, με λιγότερη αγωνία;”, αναρωτήθηκε στη Βουλή ο υπουργός Δικαιοσύνης Κ. Τσιάρας.

Διαφωνίες

Όπως έγραψε πρόσφατα το dikastiko.gr δικαστές και δικηγόροι αντιδρούν κυρίως στο επίπεδο της αντίθεσης για πιθανότητα «ίδρυσης συνταγματικού δικαστηρίου από την πίσω πόρτα»: “…αν στα ζητήματα αυτά εντάσσονται και τα θέματα συνταγματικότητας των νόμων, ως φαίνεται από τη σκοπιά του νομοθέτη, υπάρχει προφανής αντίθεση μεταξύ της πιλοτικής δίκης και του διάχυτου και απαραιτήτου ελέγχου συνταγματικότητας, καθώς η πιλοτική δίκη με τον τρόπο αυτό διαμορφώνει στην ουσία, εκ πλαγίως, συνταγματικό δικαστήριο και παρακάμπτει τους βαθμούς δικαιοδοσίας”, ήταν η διατύπωση του εκπροσώπου της Ένωσης Δικαστών Εισαγγελέων.

Ο αντίλογος όπως διατυπώνεται είναι πως ο διάχυτος έλεγχος συνταγματικότητας παραμένει στην αρμοδιότητα όλων των δικαστηρίων της ουσίας και του Αρείου Πάγου. Η εξουσία όμως του ελέγχου της συνταγματικότητας των νόμων υπόκειται σε εύλογα δικονομικά όρια, όπως είναι κατεξοχήν του δεδικασμένου. Επισημαίνεται δηλαδή ότι η πιλοτική δίκη δεν είναι τίποτε περισσότερο από τη δυνατότητα να διαμορφωθεί δικανική κρίση του Αρείου Πάγου με ισχύ δεδικασμένου, ακόμη και για ένα ζήτημα συνταγματικότητας, πριν επιληφθεί το δικαστήριο της ουσίας το οποίο ήταν αρχικά αρμόδιο για την επίλυση της υπόθεσης.

Η απόφαση που εκδίδεται είναι δεσμευτική κατά το νόμο μόνο για το δικαστή της παραπεμφθείσας διαφοράς, ενώ τα υπόλοιπα δικαστήρια η απόφαση είναι καθοδηγητική-ενοποιητική και όχι δεσμευτική.