Ψηφίζεται ο νόμος για τα μη κρατικά Πανεπιστήμια: Η νομολογία του ΣτΕ και η γνώμη των Συνταγματολόγων

Μέσα από… σαράντα κύματα ψηφίζεται σήμερα ο νόμος για τα μη κρατικά Πανεπιστήμια. Οι ενστάσεις αντισυνταγματικότητας από κόμματα της αντιπολίτευσης, οι αντιδράσεις για την τοποθέτηση Κουτσούμπα περί “sugar daddies”, αλλά και το συλλαλητήριο που διοργανώνουν οι φοιτητές αντιδρώντας στις προωθούμενες διατάξεις κυριάρχησαν.

Σε κάθε περίπτωση, όπως αναμένεται, και παρά το γεγονός πως οι καταλήψεις ενάντια στο νομοσχέδιο για την ίδρυση των μη κρατικών πανεπιστημίων συνεχίζονται σε περίπου 150 σχολές,  από σήμερα η ίδρυση μη κρατικών Πανεπιστημίων θα αποτελεί νόμο του κράτους.

Όπως εξάλλου έγραψε το dikastiko.gr, είχε προηγηθεί η απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας με την οποία άνοιξε ο δρόμος για την αναγνώριση επαγγελματικών δικαιωμάτων αυτών που διαθέτουν τίτλο σπουδών από φορέα άλλου κράτους-μέλους αλλά ένα μεγάλο μέρος των σπουδών τους πραγματοποιήθηκε στην Ελλάδα σε τοπικό συνεργαζόμενο φορέα.

Κ. Πιερρακάκης: «Τα 176 άρθρα από τα 205 αφορούν τα δημόσια Πανεπιστήμια»

Απαντήσεις στο προωθούμενο νομοσχέδιο έδωσε ο υπουργός Παιδείας Κυριάκος Πιερρακάκης, μιλώντας στην ΕΡΤ. «Όπως έχω ήδη αναφέρει, ο νόμος έχει 205 άρθρα. Από αυτά, τα 176 αφορούν κατ’ αρχήν τα δημόσια πανεπιστήμια και σε αυτά νομίζω ότι δεν υπάρχει κανένας λόγος διαφοροποίησης. Το έχω τονίσει και στην Ολομέλεια της Βουλής, οπότε να δούμε τι θα συμβεί σε αυτά τα άρθρα. Έχει ήδη ειπωθεί από κάποια κόμματα αυτό – και θέλω να ξεχωρίσω την στάση της κυρίας Κωνσταντοπούλου η οποία ανέφερε με πολύ χαρακτηριστικό τρόπο ότι υπάρχουν κομμάτια του νομοσχεδίου υπό το δικό της ιδεολογικό πρόσημο που θα υπερψηφίσει και άλλα που θα καταψηφίσει» ανέφερε στην ασχή ο κ. Πιερρακάκης.

Ο υπουργός Παιδείας τόνισε για την εγκατάσταση παραρτημάτων ξένων πανεπιστημίων ότι «μόνο εμείς και η Κούβα αρνούμαστε την ύπαρξη μη κερδοσκοπικών πανεπιστημίων. (…) Έχει γίνει πολύ μεγάλη συζήτηση γι’ αυτό το θέμα, και το επόμενο εικοσιτετράωρο ακόμα κι από κόμματα που διαφωνούν, θα ενσωματωθούν ιδέες και προτάσεις σε όλο το νομοσχέδιο και στα 205 άρθρα. Είμαστε εκεί για να ακούσουμε οποιαδήποτε πρόταση, απ’ όπου κι αν προέρχεται».

Όπως μάλιστα τόνισε «η επιστημονική υπηρεσία της Βουλής διαψεύδει πανηγυρικά αυτό το οποίο μας έλεγαν τα κόμματα της αντιπολίτευσης για θέμα αντισυνταγματικότητας λέγοντας ότι υπάρχουν δύο τρόποι σκέψης που αφορούν το Σύνταγμα και επαναλαμβάνουν αυτό το οποίο επαναλαμβάναμε κι εμείς, ότι όλα τελικά θα κριθούν από την δικαστική εξουσία. Εμείς θεωρούμε ότι είναι ένα στέρεο συνταγματικό βήμα».

Και κατέληξε: «Αν διαπιστωθεί κερδοσκοπία, θα αφαιρείται η άδεια». Είπε χαρακτηριστικά πως «εμείς μπορούμε να ορίσουμε πώς θα γίνει η εποπτεία των παραρτημάτων αυτών στη χώρα μας. Η εποπτεία θα ασκείται από ειδικού τύπου νομικά πρόσωπα έπειτα από την σύμφωνη γνώμη της ανεξάρτητης αρχής ανώτατης εκπαίδευσης και αυτά τα νομικά πρόσωπα θα είναι υποχρεωτικά μη κερδοσκοπικά. Αυτό σημαίνει ότι δεν μοιράζουν μέρισμα. Αν διαπιστωθεί κερδοσκοπία, θα αφαιρείται η άδεια».

Σε κάθε περίπτωση ξανά μέσα από το Συμβούλιο Επικρατείας και – πιθανότατα- από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο δια προδικαστικού ερωτήματος, θα περάσει ο νέος νόμος του υπουργείου Παιδείας για τα μη Κρατικά Πανεπιστήμια, με την πλειονότητα πάντως των συνταγματολόγων να τάσσονται υπέρ των νέων ρυθμίσεων.

Τι δηλώνουν Βενιζέλος- Σκουρής

Η βάση της επιχειρηματολογίας στηρίζεται σε κορυφαίους συνταγματολόγους Ευαγγ. Βενιζέλο και Βασ. Σκουρή (πρώην πρόεδρος του Δικαστηρίου της ΕΕ) οι οποίοι σε πρόσφατο άρθρο τους θέτουν τη βάση του προβληματισμού: “Το νομοσχέδιο για τα «μη κρατικά» ΑΕΙ προκάλεσε μια δημόσια συζήτηση με θεωρητικό υπόβαθρο τη σχέση εθνικής, ενωσιακής και διεθνούς έννομης τάξης και κυρίως τη σύγκρουση ως προς την προτεραιότητα εφαρμογής μεταξύ αφενός μεν του εθνικού Συντάγματος, αφετέρου δε του Δικαίου της Ε.Ε. Συγκρούονται δυο προσεγγίσεις.

Κατά τη μια, το άρθρο 16 του ελληνικού Συντάγματος πρέπει να ερμηνεύεται σε αρμονία προς το Δίκαιο της Ε.Ε. προκειμένου να διασφαλίζεται η ομαλή συνύπαρξη διαφορετικών εννόμων τάξεων όταν ένα ζήτημα εμπίπτει στο πεδίο και των δυο. Πρέπει άλλωστε να λαμβάνεται υπόψη η θεμελιώδης εθνική συνταγματική απόφαση για τη συμμετοχή στην ευρωπαϊκή ολοκλήρωση (άρθρο 28), αλλά και το ποιο δικαστήριο έχει τον τελευταίο λόγο και ποια μπορεί να είναι πρακτικά η έκβαση μιας μετωπικής σύγκρουσης. Αυτή είναι η νομική όψη του ζητήματος ανεξαρτήτως των ουσιαστικών προϋποθέσεων του μέλλοντος των δημοσίων ΑΕΙ και των ποιοτικών προδιαγραφών των μη κρατικών ΑΕΙ. Κατά την άλλη προσέγγιση, οι κατηγορηματικές διατυπώσεις των παραγράφων 5 και 8 του άρθρου 16 δεν αφήνουν περιθώριο για μια σύμφωνη προς το ενωσιακό δίκαιο ερμηνεία του ελληνικού Συντάγματος”.

(ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΑΓΟΠΟΥΛΟΣ/EUROKINISSI)

Ο ρόλος του ΣτΕ και το ΔΕΕ

Κατά τους 2 κορυφαίους νομικούς είναι – προφανώς – μεγάλη η πιθανότητα αποστολής προδικαστικού ερωτήματος στο Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης για το θέμα. Η ενέργεια αυτή (το έχει πράξει ήδη από το 2007 σε ανάλογη περίπτωση το ΣτΕ) ουσιαστικά προδιαγράφει και το περιεχόμενο της απάντησης αφού είναι καταγεγραμμένη νομολογικά η θέση του, υπέρ αυτού που ουσιαστικά περιγράφει το νομοσχέδιο. Αυτό υπενθυμίζουν οι Βενιζέλος – Σκουρής , θυμίζοντας χαρακτηριστικά την υπόθεση του βασικού μετόχου: “Το ελληνικό Συμβούλιο της Επικρατείας, όταν αποφάσισε να αποστείλει προδικαστικό ερώτημα στο ΔΕΕ για το ζήτημα του βασικού μετόχου, παρά την απόλυτη και επιτακτική πρόβλεψη του εδαφίου ε της παρ. 9 του άρθρου 14 Σ. («Η ιδιότητα του ιδιοκτήτη, του εταίρου, του βασικού μετόχου ή του διευθυντικού στελέχους επιχείρησης μέσων ενημέρωσης είναι ασυμβίβαστη με την ιδιότητα του ιδιοκτήτη, του εταίρου, του βασικού μετόχου ή του διευθυντικού στελέχους επιχείρησης που αναλαμβάνει έναντι του Δημοσίου ή νομικού προσώπου του ευρύτερου δημόσιου τομέα την εκτέλεση έργων ή προμηθειών ή την παροχή υπηρεσιών.»), αποδέχθηκε την απάντηση του ΔΕΕ από την οποία προέκυπτε ότι η απόλυτη εθνική συνταγματική ρύθμιση υποχωρεί προ της εφαρμογής της ενωσιακής οδηγίας για τις δημόσιες συμβάσεις, η οποία δεν επιτρέπει στα κράτη μέλη να θεσπίζουν ένα τέτοιο απόλυτο ασυμβίβαστο των δυο ιδιοτήτων. Το ΣτΕ προκειμένου να υπερβεί τη σαφώς αντίθετη πρόβλεψη του εθνικού Συντάγματος την ερμήνευσε σε συνδυασμό με το άρθρο 28 και εντέλει σε αρμονία προς το Δίκαιο της Ε.Ε. και μάλιστα το παράγωγο. Το κρίσιμο σημείο ήταν ότι κινούμασταν στο πεδίο του ενωσιακού δικαίου.

Παράλληλα υπάρχει και δεύτερο παράδειγμα: ¨Το ΣτΕ αποφάσισε το 2007 (778/2007) να απευθύνει στο ΔΕΕ προδικαστικό ερώτημα για τα επαγγελματικά δικαιώματα αυτών που διαθέτουν τίτλο σπουδών από φορέα άλλου κράτους – μέλους αλλά ένα μεγάλο μέρος των σπουδών τους πραγματοποιήθηκε στην Ελλάδα σε τοπικό συνεργαζόμενο φορέα.

Την ίδια περίοδο και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προσέφυγε στο ΔΕΕ κατά της Ελλάδας. Το ΔΕΕ απάντησε ότι σύμφωνα με τη σχετική οδηγία οι αρμόδιες αρχές του κράτους μέλους υποδοχής υποχρεούνται να αναγνωρίζουν το δίπλωμα που έχει χορηγηθεί από αρμόδια αρχή άλλου κράτους μέλους και πιστοποιεί την ολοκλήρωση σπουδών που έχουν πραγματοποιηθεί, εν όλω ή εν μέρει, σε φορέα εγκατεστημένο στο κράτος μέλος υποδοχής (εν προκειμένω στην Ελλάδα), ο οποίος, δυνάμει της νομοθεσίας του τελευταίου αυτού κράτους μέλους, δεν αναγνωρίζεται ως εκπαιδευτικό ίδρυμα. Έκτοτε η νομολογία του ΣτΕ δέχεται ότι μπορούν στην Ελλάδα να παρέχονται από οντότητες άλλων κρατών μελών, απευθείας ή μέσω συμβάσεων δικαιόχρησης ή πιστοποίησης, υπηρεσίες που οδηγούν σε τίτλους οι οποίοι εξοπλίζουν τον κάτοχό τους με επαγγελματικά δικαιώματα αντίστοιχα των πτυχιούχων των ελληνικών ΑΕΙ. Αυτά περιλαμβάνουν ακόμη και τη δυνατότητα διορισμού στο Δημόσιο, ακόμη και στο δικαστικό σώμα. Ακαδημαϊκά δικαιώματα δεν αναγνωρίζονται όμως στους τίτλους αυτούς, προκειμένου να μην καταστρατηγηθούν οι απαγορευτικοί κανόνες του άρθρου 16 Σ. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι δεν επιτρέπεται η εγγραφή του κατόχου του τίτλου για μεταπτυχιακές σπουδές στα ελληνικά δημόσια ΑΕΙ και η εκλογή του σε αυτά ως μέλους του ΔΕΠ”.

Υπέρ των μη κρατικών Πανεπιστημίων Αλιβιζάτος, Μανιτάκης και Δελλής 

Θέση υπέρ των μη κρατικών πανεπιστημίων πήραν εξ αρχής άλλοι κορυφαίοι συνταγματολόγοι όπως ο Νίκος Αλιβιζάτος, Ομότιμος Καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου του Πανεπιστημίου Αθηνών που ερωτηθείς αν το νομοθέτημα , είναι μέσα στο πλαίσιο του Συντάγματος, απάντησε: “…Το Σύνταγμα λοιπόν, στο άρθρο 16 αναφέρεται ότι δεν επιτρέπεται η σύσταση ανώτατων σχολών από ιδιώτες. Η σύμφωνη πλέον, με το ευρωπαϊκό δίκαιο ερμηνεία αυτής της διάταξης συνίσταται στο να λέει παραρτήματα όμως ξένων πανεπιστημίων δεν απαγορεύεται να λειτουργήσουν. Προσέξτε, όχι ξένα πανεπιστήμια εδρεύοντα καινούργια στην Ελλάδα, αιτήματα όμως, υφιστάμενων ξένων δεν μπορούν να εμποδιστούν, διότι είπε πλέον το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο-και αυτό είναι το Σύνταγμα ως ζωντανό κείμενο-ότι η παροχή υπηρεσιών τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, δηλαδή διδασκαλίας, είναι υπηρεσία κατά την έννοια του ενωσιακού δικαίου και δεν μπορεί να εμποδιστεί. Συνεπώς, ερμηνευόμενο το Σύνταγμα υπό το φως αυτών των εξελίξεων, δεν εμποδίζει, νομίζω ότι αυτό το θέμα η νομική πλευρά έχει λυθεί”.

Αντίστοιχα ο Αντώνης Μανιτάκης, ομότιμος καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου, έχει απαντήσει πως η διάταξη για την ίδρυση μη κρατικών πανεπιστημίων και με αυτή τη μορφή, σέβεται το Σύνταγμα: “Το κύριο και βασικό αυτής της πρότασης της κυβέρνησης είναι η εγκατάσταση παραρτημάτων αλλοδαπών πανεπιστημίων, κυρίως της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά και των χωρών που είναι στην GATS. Αυτό δεν πιστεύω ότι θίγει ή παραβιάζει το άρθρο 16 με αυτή τη διατύπωση, διότι δεν μπορώ να δεχθώ ότι ερμηνεύοντας τη λέξη ίδρυση θα πρέπει να την ερμηνεύσω έτσι ώστε να απαγορεύει και τα παραρτήματα”.

Ο Καθηγητής Δημοσίου Δικαίου της Νομικής Σχολής Αθηνών Γιώργος Δελλής ανέφερε πως «… μιλάμε για εγκατάσταση ήδη υφιστάμενων Πανεπιστημίων από το εξωτερικό στην Ελλάδα. Άνοιξε την συζήτηση αυτό το νομοθέτημα για να αντιμετωπίσει την κατάσταση να έχουμε κολλέγια του ενός ορόφου τα οποία η Ελληνική Δημοκρατία δεν εποπτεύει, δεν ρυθμίζει, σε μια λογική ότι δεν μας ενδιαφέρει γιατί τα δικαιώματα είναι επαγγελματικά και όχι ακαδημαϊκά. Το εάν αυτή η παιδεία που δίνεται αυτή την στιγμή στην Ελλάδα έχει ποιοτικές προδιαγραφές, αυτό είναι αρρύθμιστο… Για εμένα αυτή η προσπάθεια να διαβαστεί το Σύνταγμα με τα γυαλιά του 2024 ώστε να συγκεράσουμε την ενωσιακή προσέγγιση με την ψυχή του Συντάγματος, είναι κάτι καλό. Δεν θα αλλάξει απολύτως τίποτα για τα Δημόσια Πανεπιστήμια αυτή την στιγμή».

Οι αντίθετες απόψεις

Στον αντίποδα ο καθηγητής δημοσίου Δικαίου, Πάνος Λαζαράτος γράφει (στήλη Άρθρα) πως πρόκειται για “μια παράξενη ολοένα διευρύνουσα πορεία. Δηλαδή από το Ευρωπαϊκό δίκαιο στη Gats και από τη Gats στο δίκαιο όλων των αφρικανικών κρατών και των κρατών της (πανέμορφης) Καραϊβικής (μεταξύ των οποίων και η Αντίγκουα- Μπαρμπούντα που επισκέφθηκα το θέρος).

Τελικά το να παρακάμπτουμε πλήρως το ελληνικό Σύνταγμα προς όφελος της «προτεραιότητας» και της «αναλογικής προστασίας» των ακαδημαϊκών δικαιωμάτων όλων των πολιτών της υδρογείου δημιουργεί (ίσως) ένα κάποιο θέμα.

Πετώντας κάπου εκτός γηπέδου και την επιφύλαξη που ΡΗΤΩΣ έχουμε κάνει στην GATS για τα ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα και το Σύνταγμά μας. Το κρίσιμο αυτό ζήτημα θα κριθεί μια μέρα από το ΣΤΕ που οι συγγραφείς (προσφυώς και πάλι) προτρέπουν σε αποστολή προδικαστικού ερωτήματος στο ΔΕΕ”.

Ακολουθήστε το dikastiko.gr στο Google News και δείτε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

Διαβάστε όλες τις τελευταίες ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο στο dikastiko.gr