Τα ήθη και τα έθιμα των Χριστουγέννων: Τι εύχονται οι δικηγόροι – “Ούτε συζητήσεις για πολιτική, ούτε επαγγελματικές διενέξεις για περίπλοκα ζητήματα. Κουβέντες συντονισμένες στο πνεύμα των ημερών…” – ΒΙΝΤΕΟ

«It’s the Most Wonderful Time of the Year», λέει σε κείνο το ωραίο τραγούδι ο Άντι Ουίλλιαμς. Κοινώς, έφτασε η καλύτερη εποχή του χρόνου. Έλατα στολισμένα, γιορτινά τραπέζια, ευχές, αγκαλιές, δώρα. Ούτε συζητήσεις για πολιτική, ούτε επαγγελματικές διενέξεις για περίπλοκα ζητήματα. Κουβέντες συντονισμένες στο πνεύμα των ημερών…

Αυτό αναφέρει το https://daily.nb.org/ στο αφιέρωμα του για τη μεγαλύτερη γιορτή, διεθνώς, που θυμίζει μύθους, θρύλους και έθιμα των Χριστουγέννων. Η 25η Δεκεμβρίου προέκυψε για να εξαλειφθούν ειδωλολατρικές συνήθειες  – παγανιστικές τελετές που συνδέονταν με το χειμερινό ηλιοστάσιο.

Η επιλογή της 25ης Δεκεμβρίου

Όπως αναφέρει ο Απόστολος Λουκάς είναι ο μόνος Ευαγγελιστής που αναφέρει λεπτομέρειες για τη γέννηση του Ιησού. Σύμφωνα με το Κατά Λουκάν Β’ Ευαγγέλιο, ο Χριστός γεννήθηκε τη χρονιά της «πρώτης απογραφής πληθυσμών» που είχε διατάξει ο Οκταβιανός Αύγουστος, όταν διοικητής της Συρίας ήταν ο Κυρρήνιος (χωρίς αναφορά σε μήνα και ημέρα).

Η 25η Δεκεμβρίου έχει επιλεγεί αιώνες μετά τη γέννηση του Ιησού. Μάλιστα η επέτειος της γέννησης έως και τα μέσα του 4ου αιώνα εορταζόταν μαζί με τα Θεοφάνια στις 6 Ιανουαρίου. Σύμφωνα με τους ιστορικούς η ημερομηνία αυτή δεν συγκλίνει με τις βιβλικές ιστορίες, και αυτό γιατί οι απογραφές συνήθως γίνονταν το φθινόπωρο. Επίσης, τη νύχτα της Γέννησης, οι βοσκοί ξαγρυπνούσαν στο ύπαιθρο, στοιχείο που σημαίνει ότι δεν υπήρχε παγωνιά.

Εικάζεται ότι η 25η Δεκεμβρίου προέκυψε, για να εξαλειφθούν ειδωλολατρικές συνήθειες  – παγανιστικές τελετές που συνδέονταν με το χειμερινό ηλιοστάσιο: το Τριέσπερον των Ελληνιστικών Χρόνων, η αιγυπτιακή γέννηση του Όσιρη και η περσική Γέννηση του Μίθρα.

Τι στολίζουμε: Δέντρο ή καράβι;

Ένα από τα κλασσικά διλήμματα των ημερών αυτών με τους λάτρεις της παράδοσης να ισχυρίζονται ότι το στόλισμα του δέντρου δεν είναι ελληνικό έθιμο αλλά μας «ήρθε από το εξωτερικό» και «κάνουμε ότι μας λένε». Η αλήθεια είναι πως στην Ελλάδα συνήθιζαν να στολίζουν τις ημέρες αυτές καράβι εξαιτίας των ισχυρών δεσμών που είχαν με τη θάλασσα. Ακόμη και σήμερα δεν είναι λίγοι εκείνοι που προτιμούν να στολίζουν καράβι αντί δέντρου. Όχι μόνο ιδιώτες στα σπίτια τους αλλά και δήμοι. Ποιος θα ξεχάσει το καράβι που έριξε άγκυρα στην πλατεία Συντάγματος επί δημαρχίας Γιώργου Καμίνη; Όσον αφορά το δέντρο, το 1833 στολίστηκε το πρώτο χριστουγεννιάτικο δέντρο στην Ελλάδα, από τον βασιλιά Όθωνα, στα ανάκτορα του Ναυπλίου, ενώ μέχρι το 1950, το χριστουγεννιάτικο δέντρο είχε επικρατήσει στα ελληνικά σπίτια.

Για τη θαλπωρή του δέντρου μέσα στο σπίτι, δίπλα στο τζάκι, λέγεται ότι ευθύνεται ο Λούθηρος.

Ο Άγιος Βονιφάτιος λέγεται ότι ευθύνεται πάντως για το διεθνές αυτό έθιμο – περί τα μέσα του 8ου αιώνα χρονολογείται – αφού εκείνος θέλησε να εξαλείψει την ιερότητα που απέδιδαν μέχρι τότε οι ειδωλολάτρες στη βελανιδιά. Την αντικατέστησε λοιπόν με το έλατο που έγινε το ιερό δέντρο των Χριστουγέννων, αρχικά σε πλατείες, αργότερα και στα σπίτια. Ίσως το πρώτο χριστουγεννιάτικο δέντρο να στήθηκε το 1441 στο Ταλίν της Εσθονίας από μια αδελφότητα άγαμων εμπόρων, πλοιοκτητών και ξένων που ζούσαν στην πόλη. Ίσως στη Ρίγα της Λετονίας. Αυτό τουλάχιστον ισχυρίζεται η πόλη με μια πλάκα σε 8 γλώσσες: το πρώτο πρωτοχρονιάτικο δέντρο στήθηκε εκεί το 1510. Για τη θαλπωρή του δέντρου μέσα στο σπίτι, δίπλα στο τζάκι, λέγεται ότι ευθύνεται ο Λούθηρος.

Η ιστορία του Αγιου Βασίλειου

Στο ερώτημα πως λέγεται ο χαμογελαστός κύριος, με την κόκκινη στολή, τη λευκή γενειάδα, τα μικροσκοπικά του γυαλιά και το σάκο γεμάτο δώρα επιχειρεί να απαντήσει η Νομική Βιβλιοθήκη. «Άγιος Νικόλαος, Μέγας Βασίλειος ή Santa Claus; Για τους Ορθόδοξους χριστιανούς είναι ο Μέγας Βασίλειος, ο οποίος έζησε στη Καππαδοκία που αφιέρωσε σχεδόν όλη του τη ζωή στη βοήθεια προς τον συνάνθρωπο. Μάλιστα στην παγκόσμια ιστορία θεωρείται ως ο εμπνευστής αλλά και πρώτος δημιουργός της οργανωμένης φιλανθρωπίας. Σύμφωνα με την παράδοση, ο Μέγας Βασίλειος ήταν ψηλόλιγνος, με μαύρα μάτια και γένια».

Και προσθέτει: «H οπτικοποιημένη εκδοχή του Αγίου πρωτοεμφανίστηκε στο περιοδικό «Harper’s Weekly» το 1863! Στη Δύση, το πρόσωπο του Santa Claus (σύντμηση του Santa Nicolaus) έχει ταυτιστεί με την ιστορία του Αγίου Νικολάου. Αν και κληρονόμος πλούσιας οικογένειας (οι γονείς του πέθαναν λόγω επιδημίας, είχε γεννηθεί στη Λυκία το 270 μ.Χ.) η παράδοση θέλει να μοίρασε την περιουσία του στους φτωχούς και τα ορφανά, ενώ εκείνος αφιέρωσε τη ζωή του στον ασκητικό βίο. Στην ιστορία του Αγίου Νικολάου οι βόρειοι λαοί έχουν προσθέσει στοιχεία των δικών τους παραδόσεων (τάρανδοι, έλκηθρο, άστρο του Βορρά, μεγάλες κάλτσες κλπ), μια κουλτούρα που τον συνοδεύει μέχρι και σήμερα και δημιούργησε τη σημερινή φιγούρα του Santa Claus με όλα τα χαρακτηριστικά του. Στα ελληνικά δεδομένα η μετατροπή αυτή φαίνεται να πέρασε περίπου στη δεκαετία του 1950-1960, κυρίως στον αστικό πληθυσμό, από τους Έλληνες μετανάστες που με τις ευχετήριες κάρτες τους εισήγαγαν τον «Δυτικό» Άϊ-Βασίλη».

Τα ήθη και τα έθιμα των Χριστουγέννων

Από την Κέρκυρα με το παραδοσιακό νομπούλο στο τραπέζι, το τάισμα της βρύσης στη Θεσσαλία , την Κόλιντα Μπάμπω και τους Μωμόγερους στη Μακεδονία μέχρι το Χριστόψωμο της Κρήτης, δεν λείπουν οι παραδόσεις. Αρκεί κάποιος να κάνει μία… βόλτα στη χώρα και να θυμηθεί τη λαογραφία των άγιων τούτων ημερών.

ΚΕΡΚΥΡΑ

Βενετσιάνικο χρώμα και γεύσεις έχουν οι γιορτές των Χριστουγέννων

Βενετσιάνικο χρώμα και γεύσεις έχουν οι γιορτές των Χριστουγέννων στην Κέρκυρα, με ήθη και έθιμα να διαιωνίζονται χωρίς να αλλοιώνουν την ταυτότητα της κυράς του Ιονίου.

Οι προετοιμασίες των γιορτών έχουν ξεκινήσει από τις αρχές του Δεκέμβρη, με τη γιορτή του Αγίου Σπυρίδωνα να ανοίγει κάθε χρόνο την αυλαία των Χριστουγέννων. Ο χριστουγεννιάτικος διάκοσμος είναι πλημμυρισμένος από κόκκινο χρώμα, χρυσωμένα καρύδια και φρούτα και σμιλευμένα θαλασσόξυλα με χρυσές και ασημένιες κορδέλες που κρέμονται στους τοίχους.

Σε κάθε σπίτι της Κέρκυρας, τα Χριστούγεννα επιτάσσουν να βρίσκεται στο γιορτινό τραπέζι το νούμπουλο, οι συκομαϊδες και τα τζαλέτια.

Το νούμπουλο, είναι ένα από τα «δώρα» που άφησε η Ενετική κυριαρχία στο νησί από τα μέσα του 14ου ως τα τέλη του 18ου αιώνα. Έτσι ξεκίνησε η παραγωγή «σαλάδων» δηλαδή αλλαντικών στο νησί. Το νούμπουλο φομικάδος ήταν και παραμένει το πιο δημοφιλές αλλαντικό στην Κέρκυρα, ευρέως γνωστό και ως κερκυραϊκό προσούτο.

Το νούμπουλο σερβίρεται την παραμονή των Χριστουγέννων, κομμένο σε πολύ λεπτές φέτες, συνοδεύοντας το «μποτσόνι» μία γεμάτη πήλινη κανάτα με κόκκινο κρασί νέας σοδειάς, τα τυριά και τις δροσερές σαλάτες της εποχής.

Το χριστουγεννιάτικο τραπέζι θα συμπληρώσει η γαλοπούλα, ή γάλλος όπως τη λένε οι ντόπιοι. Είθισται να είναι παραγεμισμένη με κάστανα και κουκουνάρι. Τη δεύτερη μέρα των Χριστουγέννων την τιμητική του έχει το «μπουτίνο» ένα ψηλό κορφιάτικο παστίτσιο σκεπασμένο με γλυκιά κρούστα.

Έθιμο των Κερκυραίων είναι στο γιορτινό τραπέζι να σερβίρεται πάντα κρασί της νέας σοδειάς συνοδευόμενο με «συκομαΐδα».

Η «συκομαΐδα» ή διαφορετικά συκόπιτα, γίνεται από ξερά σύκα, ζυμωμένα με μούστο ή ούζο, πιπέρι, σπόρους μάραθου και ξύσμα λεμονιού.

Πήρε το όνομά της από τα σύκα που είναι το βασικό της υλικό και τη μαγίς ή τη μαγιά, δηλαδή τη ζύμη. Πρόκειται για ένα πολύ ιδιαίτερο παραδοσιακό γλυκό, αλλά παράλληλα και πικάντικο έδεσμα. Η προετοιμασία της συκομαϊδας, πριν σερβιριστεί γίνεται τουλάχιστον μία εβδομάδα νωρίτερα.

ΣΤΕΡΕΑ ΕΛΛΑΔΑ

Το αρραβώνιασμα της φωτιάς: Γίνεται ξημερώματα των Χριστουγέννων την ώρα που ο λαός την αποκαλεί «ανοιχτή ώρα». Η νοικοκυρά βάζει ένα μεγάλο ξύλο στο τζάκι και σύμφωνα με την παράδοση εκείνη την ώρα ό,τι ζητήσεις – βεβαίως θα πρέπει να αφορά τα παιδιά και όχι τους παντρεμένους – μπορεί να γίνει. Τα συγκεκριμένα έθιμα συναντώνται σε πάρα πολλά σημεία της Ρούμελης ιδιαίτερα όμως στη δυτική Φθιώτιδα και στην ορεινή Δωρίδα.

Το «τάισμα» της βρύσης: Τα μεσάνυχτα της παραμονής των Χριστουγέννων, στα χωριά της Κεντρικής Ελλάδας, γίνεται το λεγόμενο «τάισμα» της βρύσης. Οι κοπέλες του χωριού, λίγες ώρες πριν ξημερώσει Χριστούγεννα, πηγαίνουν στις βρύσες του χωριού και τις αλείφουν με βούτυρο και μέλι, με την ευχή όπως τρέχει το νερό να τρέχει και η προκοπή στο σπίτι τον καινούργιο χρόνο και όπως γλυκό είναι το μέλι, έτσι γλυκιά να είναι και η ζωή τους. Μ’ αυτή την κίνηση παίρνουν από τη βρύση το «αμίλητο» νερό.

Για να έχουν καλή σοδειά έφερναν στη βρύση βούτυρο, τυρί, ή ψημένο σιτάρι ή κλαδί ελιάς, ή όσπρια και φρόντιζαν να φτάσουν εκεί όσο το δυνατόν νωρίτερα, γιατί, όπως έλεγαν, όποια θα πήγαινε πρώτη στη βρύση, αυτή θα στεκόταν και η πιο τυχερή ολόκληρο το χρόνο.

ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ

Μωμόγεροι: Ένα είδος δηλαδή παραδοσιακού λαϊκού θεάτρου που αναβιώνει σε όλα τα χωριά όπου υπάρχουν πρόσφυγες από τον Πόντο. Οι πρωταγωνιστές αυτών των θεατρικών παραστάσεων κάνουν μιμητικές κινήσεις, ενώ τα πρόσωπά τους είναι μακιγιαρισμένα όπως το δέρμα των γερόντων. Οι παραστάσεις πραγματοποιούνται καθ΄όλη την διάρκεια του δωδεκαημέρου των Χριστουγέννων.

Κόλιντα Μπάμπω: Είναι ιδιαίτερα προσφιλές έθιμο στις περιοχές της Πέλλας και της Ημαθίας. Η ονομασία του σημαίνει «σφάζουν γιαγιά» και σύμφωνα με αυτό οι κάτοικοι μιας περιοχής ανάβουν φωτιές και φωνάζουν «Κόλιντα Μπάμπω» για να μάθουν οι άνθρωποι για τη σφαγή του Ηρώδη και να προστατευτούν. Πρόκειται όμως, ουσιαστικά, για κάλαντα που ψάλλονται στις περισσότερες περιοχές της Μακεδονίας, άλλοτε από παιδιά, άλλοτε από νέους, άλλοτε από ηλικιωμένους που δέχονται για κέρασμα γλυκίσματα, μελομακάρονα, καρύδια και κρασί.

ΘΡΑΚΗ

Τα έθιμα των Χριστουγέννων και τα χριστουγεννιάτικα τραγούδια αποτέλεσαν κομμάτι της συλλογικής μνήμης του Θρακικού ελληνισμού, διέφεραν πολλές φορές από χωριό σε χωριό, σχηματίζοντας έναν πυρήνα μιας χειμαρρώδους λαϊκής παράδοσης που εστιαζόταν κυρίως στα χωριά του βόρειου Έβρου και διατηρήθηκε αναλλοίωτη μέχρι την δεκαετία του 1970.

«Μπάμπω»: Ήταν το πρώτο φαγητό που θα έτρωγε η οικογένεια μετά από τη νηστεία των 40 ημερών, μάλιστα το έβραζαν όλη τη νύχτα σε σιγανή φωτιά για να είναι έτοιμο όταν θα γύριζε η οικογένεια από την εκκλησία.

«Πουρπούρς»: Πρόκειται για προσφυγικό έθιμο που το έφεραν το 1922 οι «Σακπασιώτες» από τα εφτά απέναντι χωριά της Ανατολικής Θράκης, όταν μετεγκαταστάθηκαν στις καινούργιες τους πατρίδες στη Δυτική Θράκη. Ο «Πουρπούρης», φορούσε προβιά ή κάπα τσομπάνη μια μάσκα από νεροκολοκύθα και κουδούνια στη μέση, πήγαινε από σπίτι σε σπίτι, με τη συνοδεία νέων του χωριού και έλεγε τα χριστουγεννιάτικα τραγούδια.

ΚΡΗΤΗ

Στη δυτική Κρήτη, η νηστεία του 40ήμερου τηρείται ευλαβικά, ενώ οι εκκλησίες και οι ναοί κατακλύζονται από πιστούς.

Πιο παλιά το βραδύ της παραμονής των Χριστουγέννων έκοβαν κλαδιά και βλαστούς οι νοικοκυρές και τα πήγαιναν στο σπίτι. Τα έβαζαν σε ποτήρι με νερό και προσμονούσαν να ανθίσουν. Το προζύμι και το Χριστόψωμο είχαν ξεχωριστή θέση σε κάθε σπίτι, ενώ το «ανάθρεμμα» του χοίρου που σφάζονταν την παραμονή κυριαρχούσε στα περισσότερα χωριά. Την δεύτερη μέρα των Χριστουγέννων από το κρέας του χοίρου παρασκεύαζαν λουκάνικα, απάκια, πηχτή, σύγκλινο, ομαθιές και τσιγαρίδες.

Πολλά είναι τα έθιμα των Χριστουγέννων στην ανατολική Κρήτη. Το Χριστόψωμο το φτιάχνουν οι γυναίκες με ιδιαίτερη φροντίδα και υπομονή. Για το χριστουγεννιάτικο τραπέζι, το Χριστόψωμο είναι ευλογημένο ψωμί. Το κόβουν ανήμερα τα Χριστούγεννα, ανταλλάσσοντας ευχές.

ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΣ

Οι τηγανίδες: Σε όλα τα σπίτια, παραμονές Χριστουγέννων θα έπλαθαν και θα έψηναν τις τηγανίδες, τα μανιάτικα λαλάγγια. Στο σοφρά ή σε κάποιο τραπέζι κοντά στην φωτογονία, η μητέρα και τα κορίτσια έπλαθαν το έτοιμο ζυμάρι σε χοντρό μακαρόνι, τις τηγανίδες, και το δίπλωναν τεχνικά στα τέσσερα. Μετά το έριχναν στη μεγάλη τηγάνα που ήταν γεμάτη καυτό λάδι πάνω στη φωτιά, για να ψηθεί. Η πρώτη τηγανίδα, μεγάλη και στρογγυλή με σταυρό στη μέση ήταν του Χριστού, η δεύτερη παρόμοια του σπιτιού κ.λ.π. Τις ψημένες τηγανίδες τις έβαζαν μέσα σε μπουρέκια (στρογγυλά μπακιρένια ταψιά) και σε λεκάνες. Όταν στράγγιζαν καλά τις έβαζαν σε κοφίνια και τις κρεμούσαν ψηλά.

Η ποσότητα του ζυμαριού που θα γινόταν τηγανίδες ήταν αρκετή και πάντοτε ανάλογη με τον πληθυσμό της φαμελιάς. Η φωτιά για τις τηγανίδες έπρεπε να είναι δυνατή και να έχει διάρκεια. Γι αυτό ο πατέρας είχε σκίσει σκίζες τα χοντρά κούτσουρα. Ήταν η καλύτερη καύσιμη ύλη για την περίπτωση.

Ακολουθήστε το dikastiko.gr στο Google News και δείτε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

Διαβάστε όλες τις τελευταίες ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο στο dikastiko.gr