Γιάννης Καρούζος :Είναι νόμιμη η εξ΄αποστάσεως διδασκαλία στην Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια εκπαίδευση;

Στην πρόσφατη με αριθμό 4/2020 Γνωμοδότησή της η Αρχή Προστασίας προσωπικών δεδομένων, διερεύνησε α) τη συμβατότητα της σύγχρονης εξ αποστάσεως εκπαίδευσης στις σχολικές μονάδες της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης με τις διατάξεις του ΓΚΠΔ και του ν. 4624/2019, β) κατά πόσον η επεξεργασία προσωπικών δεδομένων που έλαβε χώρα από τα μέσα Μαρτίου 2020 μέχρι και τις αρχές Μαΐου 2020 στα δημόσια και ιδιωτικά σχολεία στο πλαίσιο της ασύγχρονης αλλά κυρίως της σύγχρονης εξ αποστάσεως διδασκαλίας ήταν σύμφωνη με τις διατάξεις του ΓΚΠΔ και γ) κατά πόσον η επεξεργασία προσωπικών δεδομένων που πραγματοποιήθηκε στα ιδιωτικά σχολεία της Αθήνας και του Πειραιά από τη Δευτέρα 11 Μαΐου 2020, στο πλαίσιο της σύγχρονης εξ αποστάσεως διδασκαλίας, είναι σύμφωνη με τις διατάξεις του ΓΚΠΔ (βλ. sakkoulasonline, Επικαιρότητα, ΓνμδΑΠΔΠΧ 4/2020: Νομιμότητα εξ αποστάσεως διδασκαλίας στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση).

Κατ’ αρχάς. ο σκοπός που επιδιώκεται με την υπό εξέταση επεξεργασία είναι ρητώς και σαφώς καθορισμένος στον νόμο και ειδικότερα στην παρ. 1 του άρθρου 63 του ν. 4686/20, σύμφωνα με την οποία, ο αποκλειστικός σκοπός της εξεταζόμενης επεξεργασίας είναι η παροχή σύγχρονης εξ αποστάσεως εκπαίδευσης με χρήση μέσων τεχνολογίας σε μαθητές πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης που δεν δύνανται να παρακολουθήσουν δια ζώσης την εκπαιδευτική διαδικασία είτε λόγω καθολικής ή μερικής αναστολής ή απαγόρευσης λειτουργίας εκπαιδευτικής δομής είτε για άλλον λόγο που ανάγεται σε έκτακτο ή απρόβλεπτο γεγονός.

Η ταυτόχρονη διδασκαλία σε μαθητές οι οποίοι συμμετέχουν εξ αποστάσεως επιτρέπεται μόνον σε περίπτωση επιδημικών νόσων. Το υπό εξέταση μέτρο της σύγχρονης εξ αποστάσεως εκπαίδευσης είναι απολύτως συμβατό με τη βασική αποστολή του Κράτους, όπως αυτή απορρέει από τις διατάξεις του άρθρου 16 του Σ., είναι δε πρόσφορο για τη διατήρηση της σχέσης εκπαιδευτικού-μαθητή και αναγκαίο εν μέσω υγειονομικής κρίσης, καθώς η χρήση ηπιότερων μέσων, όπως η ασύγχρονη τηλεκπαίδευση, δεν είναι δυνατόν εκ της φύσεώς της να έχει τα ίδια αποτελέσματα.

Κατά συνέπεια, η επεξεργασία την οποία συνεπάγεται καταρχήν η παροχή σύγχρονης εξ αποστάσεως εκπαίδευσης δεν αντίκειται στη νομοθεσία για την προστασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, εφόσον ο σκοπός που εξυπηρετείται με τη συγκεκριμένη επεξεργασία είναι νόμιμος, δεν καταγράφονται προσωπικά δεδομένα εικόνας και ήχου από τις τηλεδιασκέψεις και δεν επιβάλλεται η υποχρέωση τηλεδιδασκαλίας πριν τη σχετική απόφαση του Υπουργού.

Περαιτέρω, κατά τη γνωμοδότηση της Αρχής Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων με αριθμό 4/2020, η ορθότητα της κρίσης της Εκτίμησης Αντικτύπου (ΕΑΠΔ) είναι προφανής, στην περίπτωση της «κλασσικής» σύγχρονης τηλεκπαίδευσης σε καιρό πανδημίας, όταν δεν υπάρχει η δυνατότητα λειτουργίας της τάξης σε σχολική αίθουσα. Στην περίπτωση αυτή, η επιλογή του υπευθύνου επεξεργασίας είναι μεταξύ μοντέλων ασύγχρονης και σύγχρονης εξ αποστάσεως εκπαίδευσης. Συνεπώς, η χρήση σύγχρονης τηλεκπαίδευσης η οποία παρέχει τη δυνατότητα επικοινωνίας, και ικανοποιητικού βαθμού διάδρασης, δεδομένων των συνθηκών, ικανοποιεί την αρχή της αναλογικότητας.

Επίσης, θα πρέπει να συνυπολογίζεται η διαφοροποίηση των αναγκών και των συνθηκών ανά βαθμίδα εκπαίδευσης (και ίσως ανά ομάδα τάξεων). Συνεπώς απαιτείται μελέτη περισσότερων εναλλακτικών λύσεων/μεθόδων και προσδιορισμός ειδικών μέτρων και τεχνικών (συμπεριλαμβανομένων των εκπαιδευτικών μεθόδων) για την ελαχιστοποίηση των επιπτώσεων στα δικαιώματα των υποκειμένων των δεδομένων, προσαρμοσμένων ανά ηλικιακή ομάδα, για την τεκμηρίωση της αναγκαιότητας και αναλογικότητας. Επιπλέον, η επεξεργασία αφορά μεγάλο αριθμό ευάλωτων υποκειμένων (μαθητών και εργαζομένων) ενώ, έμμεσα ή άμεσα, επηρεάζεται και το οικογενειακό περιβάλλον των μαθητών. Τα επηρεαζόμενα δικαιώματα συνδέονται με την εκπαίδευση και την υγεία, και όχι μόνο στενά με την προστασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα. Συνεπώς, ο υπεύθυνος επεξεργασίας που προτίθεται να εισάγει μια καινοφανή λύση (ιδίως ως προς τη παράμετρο της «ταυτόχρονης» τηλεκπαίδευσης) οφείλει να ακολουθεί συστηματική προσέγγιση ως προς τον εντοπισμό και την αντιμετώπιση των κινδύνων. Απαραίτητο στοιχείο της προσέγγισης αυτής είναι η εμπλοκή των υποκειμένων των δεδομένων, τα οποία επηρεάζονται άμεσα ή έμμεσα, αλλά και κατάλληλων εμπειρογνωμόνων.

Περαιτέρω, από τους προσδιορισμένους κινδύνους φαίνεται να απουσιάζουν ή να μην αναλύονται επαρκώς κίνδυνοι όπως ενδεικτικά αναφέρει η ΑΠΔΠΧ: α) Κίνδυνοι σχετιζόμενοι με την επέμβαση στην εκπαιδευτική διαδικασία, οι οποίοι επηρεάζουν το δικαίωμα στην εκπαίδευση. Απουσιάζει εκτίμηση και ανάλυση της επέμβασης ανά εκπαιδευτική βαθμίδα/τάξη, προσαρμοσμένη στις ιδιαιτερότητες των μαθητών· β) Κίνδυνοι από τη χρήση εξοπλισμού που δεν βρίσκεται στην ευθύνη του υπευθύνου επεξεργασίας, ιδίως όσον αφορά στους εκπαιδευτικούς· γ) Κίνδυνοι από τις διαβιβάσεις δεδομένων εκτός Ε.Ε. Να σημειωθεί ότι όπως προκύπτει από την προσκομισθείσα σύμβαση, δεν αποκλείεται η πιθανότητα χρήσης κέντρου δεδομένων εκτός Ε.Ε., τουλάχιστον σε περίπτωση «βλάβης»· δ) Κίνδυνοι που απορρέουν από τους όρους της σύμβασης· ε) Κίνδυνοι από τη χρήση τρίτων εκτελούντων την επεξεργασία (subprocessors), οι οποίοι δεν φαίνεται να έχουν προσδιοριστεί· στ) Κίνδυνοι από τη χρήση προσωπικών ηλεκτρονικών διευθύνσεων των εκπαιδευτικών και τη διαβίβαση ηλεκτρονικά στη Cisco, ακόμα κι αν ένας εκπαιδευτικός δεν ενεργοποιήσει την τηλεκπαίδευση.

Κατά συνέπεια, η Ανεξάρτητη Αρχή έκρινε ότι η εξ αποστάσεως σύγχρονη διδασκαλία, τηρουμένων των προϋποθέσεων του νόμου, είναι κατ’ αρχάς νόμιμη. Ωστόσο, επειδή ελλοχεύουν σοβαροί, ποικίλοι και αστάθμητοι κίνδυνοι που βάλλουν κατά της προστασίας των προσωπικών δεδομένων, ευάλωτων μάλιστα ομάδων,  ο υπεύθυνος οφείλει να ελαχιστοποιήσει κάθε κίνδυνο, τεκμηριώνοντας επαρκώς το συμπέρασμα ότι ένας υπολειπόμενος κίνδυνος, έστω και μη υψηλός, γίνεται αποδεκτός, δεδομένου ότι η ΕΑΠ∆ χρησιμοποιείται για να περιορίσει το επίπεδο όλων των κινδύνων. Κατέληξε δε ότι απαιτείται κρίση για το αν απαιτούνται περαιτέρω μέτρα αντιμετώπισης κάθε κινδύνου, ακόμα κι αν αυτός δεν φαίνεται να είναι υψηλός.

Αξίζει να σημειωθεί ότι η Ανεξάρτητη Αρχή δέχθηκε ότι εν προκειμένω δεν τεκμηριώνεται ότι οι προσδιορισμένοι κίνδυνοι έχουν ελαχιστοποιηθεί και δεν απαιτείται προσδιορισμός κατάλληλων μέτρων, προβαίνοντας σε συγκεκριμένες συστάσεις προς συμμόρφωση στα παραπάνω.  Για τη συμμόρφωση προς τις ανωτέρω συστάσεις η ΑΠΔΠΧ έκρινε ότι απαιτείται εύλογο χρονικό διάστημα το οποίο δεν μπορεί να υπερβαίνει τους τρεις μήνες.

Γιάννης Καρούζος Δικηγόρος – Εργατολόγος

Ακολουθήστε το dikastiko.gr στο Google News και δείτε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

Διαβάστε όλες τις τελευταίες ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο στο dikastiko.gr