Γιάννης Καρούζος: Εργαζόμενοι σε πλατφόρμες – Ο Ν.4808/2021 και η νέα Ευρωπαϊκή Οδηγία

Με βάση το άρθρο 68 του Ν. 4808/2021, ψηφιακές πλατφόρμες καλούνται «οι επιχειρήσεις που ενεργούν είτε απευθείας είτε ως μεσάζοντες και, μέσω διαδικτυακής πλατφόρμας, συνδέουν παρόχους υπηρεσιών ή επιχειρήσεις ή τρίτους με χρήστες ή πελάτες ή καταναλωτές και διευκολύνουν τις μεταξύ τους συναλλαγές ή συναλλάσσονται απευθείας μαζί τους». Επί της ουσίας πρόκειται για έναν ψηφιακό τρόπο οργάνωσης της εργασίας, με τον οποίο οι εργαζόμενοι, είτε εκτός είτε εντός του χώρου της επιχείρησης, αναλαμβάνουν την εκτέλεση εργασιών μέσω της πλατφόρμας, προσφέροντας έτσι τις υπηρεσίες τους.

Στην εργασιακή σχέση που δημιουργείται μέσω μιας ψηφιακής πλατφόρμας, συμμετέχουν τρεις παράγοντες: 1. η πλατφόρμα ή η επιχείρηση που τη διαχειρίζεται, 2. οι πάροχοι των υπηρεσιών και 3. οι αποδέκτες των υπηρεσιών. Το γεγονός ότι η εργασιακή σχέση είναι τριμερής δημιουργεί συχνά αμφιβολίες για το ποιος συμβάλλεται με ποιον καθώς και για τον τρόπο που συμβάλλεται.

Ο ν. 4808/2021 προέβλεψε ρητά τις περιπτώσεις κατά τις οποίες η σύμβαση μεταξύ ψηφιακής πλατφόρμας και παρόχου υπηρεσιών τεκμαίρεται ότι δεν είναι εξαρτημένης εργασίας. Συγκεκριμένα, το άρθρο 69 αποκλείει την ύπαρξη σχέσης εξαρτημένης εργασίας στις περιπτώσεις που ο πάροχος υπηρεσιών δικαιούται, βάσει της σύμβασής του, σωρευτικά:

α) Να χρησιμοποιεί υπεργολάβους ή υποκατάστατους για να παρέχουν τις υπηρεσίες που έχει αναλάβει να προσφέρει.

β) Να επιλέγει τα διάφορα έργα που η ψηφιακή πλατφόρμα του προτείνει να αναλάβει ή να θέτει μονομερώς ο ίδιος τον μέγιστο αριθμό τέτοιων έργων που εκάστοτε θα αναλαμβάνει, ο οποίος μπορεί και να μεταβάλλεται, υπό την προϋπόθεση ότι πάντοτε καθορίζεται μονομερώς από τον ίδιο.

γ) Να παρέχει τις ανεξάρτητες υπηρεσίες του προς οποιονδήποτε τρίτο ή να εκτελεί έργα για οποιονδήποτε τρίτο, συμπεριλαμβανομένων ανταγωνιστών της ψηφιακής πλατφόρμας.

δ) Να καθορίζει ο ίδιος τον χρόνο παροχής των υπηρεσιών του, εντός δεδομένων χρονικών πλαισίων, προσαρμόζοντάς τον στις προσωπικές του ανάγκες και όχι με βάση τα συμφέροντα της ψηφιακής πλατφόρμας.

Στην περίπτωση που συντρέχουν σωρευτικά οι παραπάνω προϋποθέσεις, οι εργαζόμενοι σε ψηφιακή πλατφόρμα μπορούν να θεωρηθούν ότι παρέχουν τις υπηρεσίες τους ανεξάρτητα. Για να κριθεί αν μια σύμβαση είναι εξαρτημένης εργασίας ή όχι, λαμβάνονται υπόψη οι πραγματικοί όροι και οι συνθήκες παροχής της εργασίας. Αν δηλαδή ο εργαζόμενος παρέχει αυτοπροσώπως την εργασία του προς όφελος του εργοδότη του, από τον οποίο εξαρτάται νομικά και οικονομικά, η σύμβασή του χαρακτηρίζεται ως εξαρτημένης εργασίας.

Σύμφωνα με το Ν.4808/2021, οι εργαζόμενοι σε πλατφόρμες αποκτούν δικαιώματα συλλογικού εργατικού δικαίου, όπως η δυνατότητα σύστασης οργανώσεων, το δικαίωμα στην απεργία και η δυνατότητα των οργανώσεων να συνάπτουν συλλογικές συμβάσεις εργασίας.

Οι ψηφιακές πλατφόρμες έχουν έναντι των παρόχων υπηρεσιών την υποχρέωση τήρησης των κανόνων υγιεινής και ασφάλειας, ανεξάρτητα από το χαρακτηρισμό της σύμβασής τους ως ανεξάρτητης ή εξαρτημένης εργασίας. Επίσης, αναλογικά εφαρμόζονται οι διατάξεις του Ν.4611/2019, άρθρο 56, σχετικά με την ασφάλεια και την υγεία προσώπων που εκτελούν υπηρεσίες διανομής ή μεταφοράς προσώπων και αντικειμένων. Τέλος, οι ψηφιακές πλατφόρμες υποχρεούνται να παραδίδουν στους εργαζόμενους, πριν την έναρξη της παροχής των υπηρεσιών, αντίγραφο της σύμβασής τους.

Η νέα Οδηγία της Ευρωπαϊκής Ένωσης που ψηφίστηκε πρόσφατα από το Ευρωκοινοβούλιο με 554 ψήφους υπέρ, 56 κατά και 24 αποχές, αποσκοπεί στη διασφάλιση του καθεστώτος απασχόλησης των εργαζομένων σε πλατφόρμες και στην αντιμετώπιση της ψευδούς αυτοαπασχόλησης, ενώ ρυθμίζει, για πρώτη φορά στην ΕΕ, τη χρήση αλγορίθμων στον χώρο εργασίας.

Ειδικότερα, σκοπός της οδηγίας είναι να εξασφαλίσει στα άτομα που εργάζονται μέσω ψηφιακών πλατφορμών εργασίας ότι τους παρέχεται το νομικό καθεστώς απασχόλησης που αντιστοιχεί στην αντίστοιχη στην πραγματική απασχόλησή τους.

Όσοι χαρακτηρίζονται ως εργαζόμενοι, δικαιούνται κατώτατο μισθό (όπου υπάρχει), συλλογικές διαπραγματεύσεις, προστασία του χρόνου εργασίας και της υγείας, ενώ έχουν το δικαίωμα σε άδεια μετ’ αποδοχών ή τη βελτιωμένη πρόσβαση σε προστασία από εργατικά ατυχήματα, παροχές ανεργίας και ασθενείας, καθώς και ανταποδοτικές συντάξεις γήρατος.

Εισάγει ένα τεκμήριο σχέσης εργασίας που ενεργοποιείται όταν υπάρχουν πραγματικά περιστατικά που υποδηλώνουν έλεγχο και κατεύθυνση, σύμφωνα με το εθνικό δίκαιο και τις συλλογικές συμβάσεις, λαμβάνοντας υπόψη και τη νομολογία της ΕΕ.

Η οδηγία υποχρεώνει τις χώρες της ΕΕ να θεσπίσουν ανατρέψιμο νομικό τεκμήριο απασχόλησης σε εθνικό επίπεδο. Εναπόκειται στην πλατφόρμα να αποδείξει ότι δεν υπάρχει σχέση εργασίας, εκείνη φέρει δηλαδή το βάρος της απόδειξης.

Η οδηγία ρυθμίζει επίσης, για πρώτη φορά στην ΕΕ, τη χρήση αλγορίθμων στον χώρο εργασίας. Άτομα που εργάζονται σε πλατφόρμα δεν θα γίνεται να απολυθούν βάσει απόφασης που λαμβάνεται από αλγόριθμο ή αυτοματοποιημένο σύστημα λήψης αποφάσεων: οι πλατφόρμες πρέπει να διασφαλίζουν την ανθρώπινη εποπτεία των σημαντικών αποφάσεων που επηρεάζουν άμεσα τους εργαζομένους.

Η οδηγία θεσπίζει κανόνες, που προστατεύουν καλύτερα τα δεδομένα των εργαζομένων σε πλατφόρμες. Οι ψηφιακές πλατφόρμες εργασίας θα απαγορεύεται να επεξεργάζονται ορισμένα είδη δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, όπως αυτά που αφορούν τη συναισθηματική ή ψυχολογική κατάσταση και τις προσωπικές πεποιθήσεις κάποιου.

*Γιάννης Καρούζος, Δικηγόρος-Εργατολόγος

Ακολουθήστε το dikastiko.gr στο Google News και δείτε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

Διαβάστε όλες τις τελευταίες ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο στο dikastiko.gr