Μαγδαληνή Ρούμπου: Το ΔΕΕ αναγνωρίζει τα δικαιώματα αυτοαπασχολουμένων ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων
Η υπόθεση C-356/21 έδωσε την ευκαιρία στο Δικαστήριο να πάρει θέση για πρώτη φορά στο ζήτημα αυτό
Το ζήτημα της απαγορευμένης διάκρισης στην εργασία λόγω γενετήσιου προσανατολισμού κατ’ εφαρμογή της Οδηγίας 2000/78 έχει αντιμετωπισθεί και σε παλαιότερες αποφάσεις του ΔΕΕ. Παρόλα αυτά υπήρχε ένα ερμηνευτικό κενό ως προς το κατά πόσο η Οδηγία αυτή εφαρμόζεται και στους αυτοαπασχολούμενους ή αν εφαρμόζεται μόνο στο πλαίσιο της εξαρτημένης εργασίας.
Η υπόθεση C-356/21, επί της οποίας εξεδόθη η από 12.01.2023 απόφαση του ΔΕΕ, έδωσε την ευκαιρία στο Δικαστήριο να πάρει θέση για πρώτη φορά στο ζήτημα αυτό, εξ αφορμής ενός προδικαστικού ερωτήματος από δικαστήριο της Πολωνίας, μίας χώρας που τα τελευταία χρόνια ελέγχεται ούτως ή άλλως από το «ραντάρ» της Ευρωπαϊκής Ένωσης λόγω ομοφοβικών περιστατικών.
Με αυτή την απόφαση – ορόσημο το Δικαστήριο αναγνώρισε ότι η προστασία που παρέχει η ως άνω Οδηγία από τις διακρίσεις, ισχύει όταν ένα άτομο παρέχει την εργασία του, ανεξάρτητα από τη νομική μορφή υπό την οποία παρέχεται αυτή, υπό τον όρο ότι η εργασία είναι πραγματική και παρέχεται στο πλαίσιο μια έννομης σχέσης που χαρακτηρίζεται από ένα βαθμό σταθερότητας.
Επίσης, το ΔΕΕ ήταν σαφές: δεν μπορεί να αποτελεί λόγο άρνησης σύναψης σύμβασης με αυτοαπασχολούμενο ο γενετήσιος προσανατολισμός του. Επίσης, δεν μπορεί να είναι λόγος για καταγγελία ή μη ανανέωση της σύμβασής του.
- Πραγματικά περιστατικά
Η υπόθεση αφορά τον αυτοαπασχολούμενο JK, ο οποίος εργαζόταν στον TP, δημόσιο ραδιοτηλεοπτικό σταθμό της Πολωνίας, με διαδοχικές συμβάσεις εργασίας ορισμένου χρόνου που ανανεώνονταν επί επτά συναπτά έτη (2010 – 2017).
Την 4 Δεκεμβρίου 2017 ο JK ανήρτησε ενόψει των Χριστουγέννων βίντεο στο youtube με τον σύντροφό του για την προώθηση της ανεκτικότητας και αποδοχής των ομόφυλων ζευγαριών. Κι ενώ είχε ήδη ανανεωθεί η σύμβασή του για τον μήνα Δεκέμβριο, δύο ημέρες μετά την ανάρτηση του βίντεο έλαβε ένα email από την ΤΡ για την ακύρωση των βαρδιών του από 7 Δεκεμβρίου 2017, ενώ δεν έγινε μετά καμία περαιτέρω ανανέωση της σύμβασής του.
Ο εργαζόμενος προσέφυγε στο δικαστήριο της Βαρσοβίας αναζητώντας αμοιβή και αποζημίωση για παραβίαση της αρχής της μη διάκρισης λόγω γενετήσιου προσανατολισμού, ισχυριζόμενος ότι η αιτία ακύρωσης της σύμβασής του και λήξης της εργασιακής σχέσης του με την ΤΡ ήταν η δημοσίευση του ως άνω βίντεο στο διαδίκτυο.
Το αιτούν πρωτοβάθμιο δικαστήριο υπέβαλε αίτημα προδικαστικής απόφασης ζητώντας να αποσαφηνισθεί το πεδίο εφαρμογής της Οδηγίας 2000/78 και συγκεκριμένα κατά πόσο ο JK, ως αυτοαπασχολούμενος εργαζόμενος, δικαιούται προστασίας δυνάμει της Οδηγίας αυτής έναντι της διάκρισης που υπέστη λόγω του γενετήσιου προσανατολισμού του.
Επίσης, εξετάσθηκε κατά πόσο διάταξη της εθνικής νομοθεσίας, η οποία επιτρέπει να λαμβάνεται υπόψη ως κριτήριο για την επιλογή του αντισυμβαλλομένου ο γενετήσιος προσανατολισμός του, συνάδει με την Οδηγία 2000/78.
- Η αυτοαπασχόληση και η άρνηση σύναψης σύμβασης λόγω γενετήσιου προσανατολισμού εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής της οδηγίας 2000/78
Αναφορικά με το πεδίο εφαρμογής της Οδηγίας 2000/78, το ά. 3 παρ. 1 α’ αυτής προβλέπει ότι η ως άνω οδηγία εφαρμόζεται σε όλα τα πρόσωπα, στον δημόσιο και στον ιδιωτικό τομέα, συμπεριλαμβανομένων των δημόσιων φορέων, όσον αφορά στους όρους πρόσβασης στην απασχόληση, την αυτοαπασχόληση και την εργασία, συμπεριλαμβανομένων των κριτηρίων επιλογής και των όρων πρόσληψης, ανεξάρτητα από τον κλάδο δραστηριότητας και σε όλα τα επίπεδα της επαγγελματικής ιεραρχίας, συμπεριλαμβανομένων των προαγωγών.
Πώς όμως εξειδικεύονται οι έννοιες «όροι πρόσβασης στην απασχόληση, την αυτοαπασχόληση και την εργασία», ώστε να κριθεί κατά πόσο μία επαγγελματική δραστηριότητα εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής της Οδηγίας;
Σύμφωνα με το ΔΕΕ το αν η επαγγελματική δραστηριότητα εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής της οδηγίας 2000/78, δεν εξαρτάται από τον χαρακτηρισμό της δραστηριότητας αυτής ως «απασχόλησης» ή «αυτοαπασχόλησης», αρκεί αυτή να είναι πραγματική και να ασκείται στο πλαίσιο σταθερής έννομης σχέσης. Τούτο σύμφωνα με το ΔΕΕ συμβαίνει όταν η επαγγελματική δραστηριότητα ασκείται σε τακτική βάση υπέρ του ίδιου αποδέκτη και παρέχει στον εργαζόμενο τη δυνατότητα να καλύπτει τις βασικές δαπάνες της διαβίωσής του.
Περαιτέρω, το ΔΕΕ, προκειμένου να κρίνει αν η άρνηση σύναψης σύμβασης λόγω γενετήσιου προσανατολισμού εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής της ως άνω Οδηγίας, εξέτασε κατά πόσο η σύμβαση αυτή είναι προϋπόθεση για την πρόσβαση στην αυτοαπασχόληση. Έκρινε λοιπόν ότι για να μπορεί ένα πρόσωπο, όπως ο ενάγων εν προκειμένω, να ασκήσει πραγματικά την επαγγελματική του δραστηριότητα, η σύναψη σύμβασης έργου συνιστά απαραίτητη προϋπόθεση.
Επίσης, το ΔΕΕ έκρινε ότι η έννοια «εργασιακές συνθήκες και όροι απασχόλησης» κατά το ά. 3, παρ. 1 γʹ της Οδηγίας 2000/78 εφαρμόζεται στους όρους που ισχύουν για κάθε μορφή απασχόλησης και αυτοαπασχόλησης.
Τούτο διότι, σύμφωνα με την τελολογική ερμηνεία, στην οποία προέβη το Δικαστήριο, η Οδηγία 2000/78 δεν αποσκοπεί μόνον στην προστασία των εργαζομένων ως ασθενέστερων μερών της σχέσης εργασίας, αλλά έχει ως σκοπό την εξάλειψη, για λόγους κοινωνικού και δημοσίου συμφέροντος, όλων των εμποδίων που οφείλονται σε δυσμενείς διακρίσεις που θίγουν τη δυνατότητα απόκτησης των μέσων διαβίωσης και την ικανότητα συμβολής στην κοινωνία μέσω της εργασίας, ανεξαρτήτως της νομικής μορφής υπό την οποία παρέχεται αυτή.
Κατά συνέπεια, η άρνηση σύναψης σύμβασης έργου με ασκούντα ανεξάρτητη οικονομική δραστηριότητα για λόγους που συνδέονται με τον γενετήσιο προσανατολισμό του, εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής της οδηγίας.
- Η ακούσια παύση της δραστηριότητας μη μισθωτού εργαζομένου λόγω του γενετήσιου προσανατολισμού του μπορεί να εξομοιωθεί με απόλυση μισθωτού εργαζομένου και εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής της Οδηγίας
Το ΔΕΕ κλήθηκε να εξετάσει, αν η απόφαση της TP να μην ανανεώσει τη σύμβαση έργου με τον ενάγοντα, τερματίζοντας την επαγγελματική τους σχέση, για λόγους που φέρεται ότι συνδέονται με τον γενετήσιο προσανατολισμό του ενδιαφερομένου, εμπίπτει στην έννοια «εργασιακές συνθήκες και όροι απασχόλησης», κατά το ά. 3, παρ. 1 γʹ της Οδηγίας 2000/78.
Η Πολωνική Κυβέρνηση υποστήριξε ότι ένας αυτοαπασχολούμενος δεν συνδέεται με σχέση εργασίας με τον αντισυμβαλλόμενό του, ώστε ο ένας συμβαλλόμενος να μπορεί να «απολύσει» τον άλλο.
Όμως, σύμφωνα με τη νομολογία του ΔΕΕ, πρόσωπο το οποίο έχει ασκήσει ανεξάρτητη δραστηριότητα, μπορεί και αυτό να αναγκαστεί να παύσει τη δραστηριότητα αυτή εξαιτίας του αντισυμβαλλομένου και να βρεθεί σε κατάσταση εξίσου ευάλωτη με εκείνη του απολυθέντος μισθωτού.
Το ΔΕΕ έκρινε λοιπόν ότι το γεγονός πως κατά τον μήνα Δεκέμβριο 2017 ο ενάγων δεν μπόρεσε να εκτελέσει καμία από τις εβδομαδιαίες βάρδιες που προέβλεπε η σύμβαση έργου που είχε συνάψει με την TP, φαίνεται να συνιστά ακούσια παύση της δραστηριότητας μη μισθωτού εργαζομένου και μπορεί να εξομοιωθεί με απόλυση μισθωτού εργαζομένου.
- Ελευθερία των συμβάσεων και προστασία από τις διακρίσεις στην εργασία
Το ΔΕΕ κλήθηκε να σταθμίσει κατά πόσο μία εθνική ρύθμιση που φαίνεται να αποβλέπει στην προστασία της συμβατικής ελευθερίας, διασφαλίζοντας την ελευθερία επιλογής του αντισυμβαλλομένου (επιχειρηματική ελευθερία), θα μπορούσε να δικαιολογήσει αποκλεισμό από την προστασία έναντι των διακρίσεων.
Το ΔΕΕ έκρινε ότι η ελευθερία των συμβάσεων δεν είναι απόλυτη, αλλά πρέπει να εξετάζεται σε σχέση με την κοινωνική της λειτουργία.
Άλλωστε, αν γινόταν δεκτό ότι η συμβατική ελευθερία επιτρέπει την άρνηση σύναψης σύμβασης με ένα πρόσωπο λόγω του γενετήσιου προσανατολισμού του, τούτο θα στερούσε από την Οδηγία 2000/78 την πρακτική της αποτελεσματικότητα, καθόσον με την Οδηγία αυτή απαγορεύεται κάθε διάκριση που βασίζεται σε τέτοιο λόγο όσον αφορά – μεταξύ άλλων – την πρόσβαση στην αυτοαπασχόληση.
Κατά συνέπεια, κρίθηκε ότι αντίκειται στην Οδηγία 2000/78 εθνική ρύθμιση, με την οποία εξαιρείται από την προστασία κατά των διακρίσεων, δυνάμει της ελεύθερης επιλογής του αντισυμβαλλομένου, η άρνηση σύναψης ή ανανέωσης σύμβασης με ένα πρόσωπο λόγω του γενετήσιου προσανατολισμού του, για την παροχή υπηρεσιών στο πλαίσιο άσκησης ανεξάρτητης δραστηριότητας.
*Μαγδαληνή Σ. Ρούμπου, Νομικός – Επιθεώρηση Εργασίας Ανεξάρτητη Αρχή
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
Η αποχή του εργαζομένου από την εργασία λόγω ασθένειας Γιάννης Καρούζος: Γιατί το δυστύχημα των Τεμπών είναι και εργατικό; Γιάννης Καρούζος: Αυξάνεται η αγοραστική δύναμη των χαμηλόμισθων αλλά όχι αρκετά – Πού βρίσκεται η Ελλάδα και ο στόχος του 2023 Γιάννης Καρούζος: Ποιες πληγές πρέπει να κλείσει η αύξηση του κατώτατου μισθού Γιάννης Καρούζος: Σύμβαση ορισμένου χρόνου – Τι θα συμβεί αν λυθεί νωρίτερα από τον εργαζόμενο ή από τον εργοδότη;Ακολουθήστε το dikastiko.gr στο Google News και δείτε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
Διαβάστε όλες τις τελευταίες ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο στο dikastiko.gr