Μαγδαληνή Σ. Ρούμπου: Αμοιβαία αναγνώριση της ιδιότητας γονέων του ίδιου φύλου στην Ε.Ε.

«Αν είσαι γονέας σε μία χώρα, είσαι γονέας σε κάθε χώρα» – U. von der Leyen

1. Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται σημαντική κινητικότητα στη χάραξη και υλοποίηση δημοσίων πολιτικών σε ευρωπαϊκό, αλλά και σε εθνικό επίπεδο, σχετικά με την εξασφάλιση της ισότιμης συμμετοχής των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων σε κάθε έκφανση της ανθρώπινης ζωής.

Παρόλα αυτά ειδικά για τις οικογένειες ομόφυλων ζευγαριών τα προβλήματα είναι υπαρκτά και περίπλοκα, ιδίως όταν οι οικογένειες αυτές βρίσκονται σε διασυνοριακές καταστάσεις (ζητήματα διατροφής, επιμέλειας, νόμιμης εκπροσώπησης του παιδιού σχετικά με τη σχολική εκπαίδευση ή υγεία, ζητήματα κληρονομικής διαδοχής). 

Πρόκειται για ένα ζήτημα πολύ ευαίσθητο, λαμβάνοντας υπ’ όψιν αφενός την αποκλειστική αρμοδιότητα των κρατών μελών στον τομέα της ιθαγένειας και του οικογενειακού δικαίου, και αφετέρου τις ουσιώδεις διαφορές που υπάρχουν μέχρι σήμερα στην Ευρωπαϊκή Ένωση, όσον αφορά στο νομικό καθεστώς και τα δικαιώματα των ομόφυλων ζευγαριών.

Το αδιέξοδο, που μπορεί να ανακύψει λόγω των διαφορετικών νομοθεσιών μεταξύ των κρατών μελών, αναδεικνύεται εμφατικά στην εμβληματική από 14.12.2021 απόφαση του ΔΕΕ (Τμήμα Μείζονος Σύνθεσης) στην υπόθεση C490/20 (V.М.А. κατά Stolichna obshtina, rayon «Pancharevo»), γνωστή και ως “baby Sara”. Στην υπόθεση αυτή η Κ. Ιβάνοβα, πολίτης Βουλγαρίας, και η Τζ. Τζόουνς, βρετανίδα πολίτης και γεννημένη στο Γιβραλτάρ, παντρεύτηκαν στο Γιβραλτάρ το 2018 και κατοικούσαν στην Ισπανία από το 2015. Τον Δεκέμβριο 2019 απέκτησαν στην Ισπανία την κόρη τους, Σάρα. Το πιστοποιητικό γέννησης, που εκδόθηκε από τις ισπανικές αρχές, ανέγραφε και τις δύο γυναίκες ως μητέρες της Σάρα, όμως η Σάρα δεν μπορούσε να λάβει την ισπανική υπηκοότητα, διότι καμία από τις μητέρες δεν είχε ισπανική καταγωγή, αλλά ούτε και την βρετανική υπηκοότητα, διότι σύμφωνα με τη βρετανική νομοθεσία η Τζόουνς, που είχε γεννηθεί εκτός επικράτειας του Ηνωμένου Βασιλείου, δεν μπορούσε να δώσει την ιθαγένεια στην κόρη της. Έτσι, η Ιβάνοβα ζήτησε από τις βουλγαρικές αρχές την έκδοση πιστοποιητικού γέννησης για το τέκνο της, με σκοπό την έκδοση εν συνεχεία εγγράφου ταυτότητας, αλλά το αίτημα απορρίφθηκε λόγω έλλειψης πληροφοριών σχετικά με τη βιολογική μητέρα του τέκνου και του γεγονότος ότι η αναγραφή δύο γυναικών γονέων σε πιστοποιητικό γεννήσεως ήταν αντίθετη στη δημόσια τάξη της Βουλγαρίας, όπου δεν επιτρέπεται ο γάμος μεταξύ δύο προσώπων του ίδιου φύλου. Τούτο είχε ως αποτέλεσμα η μικρή Σάρα να κινδυνεύει να μην θεωρείται πολίτης κάποιου κράτους, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την άσκηση των θεμελιωδών δικαιωμάτων της για πρόσβαση στην εκπαίδευση, την περίθαλψη, την κοινωνική ασφάλιση και για ελεύθερη κυκλοφορία.

Τελικώς, στην ιστορική αυτή απόφαση το ΔΕΕ έκρινε ότι η Βουλγαρία έπρεπε να χορηγήσει στη μικρή Σάρα ταυτότητα ή διαβατήριο, βάσει του πιστοποιητικού γέννησης που είχε εκδοθεί στην Ισπανία και το οποίο ανέγραφε ως γονείς τις δύο μητέρες, χωρίς να απαιτείται να εκδοθεί πιστοποιητικό γέννησης από τις αρχές της Βουλγαρίας. Επίσης, κρίθηκε ότι η Βουλγαρία όφειλε να αναγνωρίσει, όπως και κάθε άλλο κράτος μέλος, το πιστοποιητικό γέννησης που εξεδόθη στην Ισπανία και που εξασφάλιζε στο ανήλικο τέκνο την άσκηση του δικαιώματός του ελεύθερης κυκλοφορίας και διαμονής στο έδαφος των κρατών μελών.

2. Για το ζήτημα της αναγνώρισης των δικαιωμάτων των παιδιών που ζουν σε οικογένειες «ουράνιο τόξο», είχε εύγλωττα τοποθετηθεί ήδη από τον Σεπτέμβριο του 2020 η Πρόεδρος της Επιτροπής, U. von der Leyen, στην ομιλία της για την κατάσταση της Ένωσης, τονίζοντας ότι «αν είσαι γονέας σε μία χώρα, είσαι γονέας σε κάθε χώρα».

Ακολούθησε η πρώτη στρατηγική για την ισότητα των ΛΟΑΤΚΙ για την περίοδο 2020-2025, που παρουσιάσθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή την 12.11.2020, όπου αναγνωρίζεται ότι λόγω των διαφορών στις εθνικές νομοθεσίες μεταξύ των κρατών μελών οι οικογενειακοί δεσμοί μπορεί να μην αναγνωρίζονται πάντοτε, όταν οι οικογένειες ομόφυλων ζευγαριών διασχίζουν τα εσωτερικά σύνορα της ΕΕ. 

Ένα περίπου χρόνο μετά, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκρινε το από 14.09.2021 ψήφισμα σχετικά με τα δικαιώματα ΛΟΑΤΚΙ στην ΕΕ, με το οποίο καλούσε την Επιτροπή να προτείνει νομοθεσία που θα απαιτεί από όλα τα κράτη μέλη να αναγνωρίζουν τους ενήλικες που αναφέρονται σε πιστοποιητικό γέννησης που έχει εκδοθεί σε άλλο κράτος μέλος, ως νόμιμους γονείς του παιδιού, ανεξάρτητα από το νόμιμο φύλο ή την οικογενειακή κατάσταση αυτών, και να λάβει συγκεκριμένα μέτρα για να διασφαλίσει την ελεύθερη κυκλοφορία για όλες τις οικογένειες.

Πολύ πρόσφατα, δε, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, θέλοντας να εξασφαλίσει εντός των κρατών μελών τον ίδιο βαθμό προστασίας των δικαιωμάτων όλων των οικογενειών, σεβόμενη ταυτόχρονα την αποκλειστική αρμοδιότητα κάθε κράτους μέλους στη θέσπιση των κανόνων οικογενειακού δικαίου, ενέκρινε την από 07.12.2022 πρόταση για την έκδοση Κανονισμού με στόχο την εναρμόνιση σε επίπεδο ΕΕ των κανόνων ιδιωτικού διεθνούς δικαίου σχετικά με την ιδιότητα του γονέα. Η πρόταση αυτή, έχοντας γνώμονα το βέλτιστο συμφέρον του παιδιού, αφορά στη θέσπιση κοινών κανόνων για τη δικαιοδοσία και το εφαρμοστέο δίκαιο αναφορικά με τη θεμελίωση της ιδιότητας του γονέα στα κράτη μέλη, για τις οικογένειες που βρίσκονται σε διασυνοριακές καταστάσεις, είτε επειδή μετακινούνται από ένα κράτος μέλος σε άλλο για να ταξιδέψουν ή να διαμείνουν, είτε επειδή έχουν μέλη της οικογένειας ή περιουσιακά στοιχεία σε άλλο κράτος μέλος. Επίσης, τίθενται κοινοί κανόνες για την αναγνώριση, χωρίς καμία ειδική διαδικασία, δικαστικών αποφάσεων και δημόσιων εγγράφων που τεκμηριώνουν ή παρέχουν αποδεικτικά στοιχεία για την απόδειξη της ιδιότητας του γονέα. Τέλος, προβλέπεται η καθιέρωση ευρωπαϊκού πιστοποιητικού ιδιότητας γονέα, το οποίο τα κράτη μέλη θα υποχρεούνται να κάνουν αποδεκτό. 

Οι ανωτέρω πρωτοβουλίες συνιστούν αναμφίβολα ενέργειες υψηλού συμβολισμού, αφού δίνεται μεγαλύτερη ορατότητα στις οικογένειες «ουράνιο τόξο», αλλά και μεγάλης πρακτικής σημασίας, αφού παρέχεται αποτελεσματικότερη προστασία στα θεμελιώδη δικαιώματα του παιδιού σε διασυνοριακές καταστάσεις, όταν αυτά συνέχονται με την ιδιότητα του γονέα σύμφωνα με το εθνικό δίκαιο.

Μαγδαληνή Σ. Ρούμπου, Νομικός – Επιθεώρηση Εργασίας Ανεξάρτητη Αρχή

Ακολουθήστε το dikastiko.gr στο Google News και δείτε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

Διαβάστε όλες τις τελευταίες ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο στο dikastiko.gr