Σουζάνα Κλημεντίδη: Η ανάκληση της δωρεάς στη συναλλακτική πρακτική

Η δωρεά αποτελεί δίχως αμφιβολία μια διαδεδομένη σύμβαση στο χώρο του ιδιωτικού δικαίου, με ιδιαίτερο θεωρητικό και πρακτικό ενδιαφέρον, που ως επί το πλείστον εξυπηρετεί κοινωνικούς σκοπούς και διευκολύνει την τακτοποίηση οικογενειακών ζητημάτων. Πιο συγκεκριμένα, ο θεσμός της δωρεάς αποτελεί μια συνηθισμένη διαδικασία μεταβίβασης περιουσιακών, κινητών ή ακινήτων, στοιχείων.Ως δωρεά νοείται η «παροχή σε κάποιον ενός περιουσιακού αντικειμένου, που γίνεται με τη συμφωνία των μερών και χωρίς αντάλλαγμα». Για τη σύσταση της δωρεάς απαιτείται συμβολαιογραφικό έγγραφο, ενώ στις περιπτώσεις δωρεάς ακινήτου είναι απαραίτητη και η μεταγραφή της δωρεάς, η οποία στην πραγματικότητα αποτελεί και το σημείο κτήσεως της κυριότητας του ακινήτου.

Εντούτοις, παρά τις πρώτες εντυπώσεις που ενδέχεται να δημιουργήσει ο συγκεκριμένος θεσμός, ότι δηλαδή οι πιθανότητες δημιουργίας εμποδίων και νομικών διενέξεων στην κοινή νομική πρακτική ατονούν, κάτι τέτοιο δεν ευσταθεί. Προϊόντος του χρόνου,έχει αποδειχθεί ότι, μετά τη σύναψη της δωρεάς, παρατηρείται συχνά η εκμετάλλευση του δωρητή και η ηθελημένη βλάβη τόσο των συμφερόντων του δωρητή, όσο και των κληρονόμων αυτού. Ο νομοθέτης, επιδιώκοντας να αποφύγει την εμφάνιση καταχρηστικών συμπεριφορών, ενισχύει υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις τον δωρητή με το «νομικό όπλο» της ανάκλησης της δωρεάς.Το δικαίωμα αυτό είναι ακατάσχετο, αμεταβίβαστο και σε ορισμένες μόνο περιπτώσεις μπορεί να ασκηθεί από τους κληρονόμους και τα τέκνα του δωρητή. Οι συνηθέστεροι λόγοι ανάκλησης της δωρεάς αποτελούν η αχαριστία του δωρεοδόχου, η εμπόδιση ανάκλησης της δωρεάς, η θανάτωση του δωρητή, η παράλειψη εκτέλεσης του τρόπου, καθώς και η επιγένεση ή αναγνώριση τέκνου μετά τη δωρεά.

Βέβαια, η ανάκληση λόγω αχαριστίας είναι η πιο συχνή, αλλά και σύνθετη -προς απόδειξη- νομικά περίπτωση. Ως αχαριστία, κατά τη θεωρία και νομολογία, νοείται η έλλειψη συναισθήματος ευγνωμοσύνης και αγάπης, η οποία εκδηλώνεται με υπαίτια αντικοινωνική συμπεριφορά προς το δωρητή ή το σύζυγο ή στενό συγγενή του. Ενδεικτικές, μάλιστα, περιπτώσεις αχαριστίας αποτελούν η αδιαφορία του δωρεοδόχου γενικώς για την τύχη του δωρητή, ειδικά στις περιπτώσεις που ο τελευταίος έχει ανάγκη περίθαλψης ή και οικονομικής ενίσχυσης, ακόμα και αν αυτό δεν έχει συμπεριληφθεί ως όρος της δωρεάς, η καταφρόνηση του δωρητή με λόγο και έργο, οι διαπληκτισμοί, η απάτη ή η κλοπή σε βάρος του, η πρόκληση σωματικών βλαβών κ.λπ.

Στο σημείο αυτό πρέπει να διευκρινιστεί ότι, το δικαίωμα που παρέχει ο νόμος περί ανάκλησης της δωρεάς δεν είναι χρονικά ανεξάντλητο, και κατά τούτο δεν μπορεί να ασκηθεί οποτεδήποτε. Πιο συγκεκριμένα, η ανάκληση αποκλείεται, αν ο δωρητής συγχώρεσε το δωρεοδόχο ή αν πέρασε ένα έτος αφότου ο δωρητής, έχοντας δικαίωμα να ανακαλέσει, πληροφορήθηκε το λόγο της ανάκλησης. Επίσης, δεν επιτρέπεται ανάκληση ύστερα από το θάνατο του δωρεοδόχου, ενώ ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι οι δωρεές που έγιναν από ιδιαίτερο ηθικό καθήκον ή από λόγους ευπρέπειας δεν υπόκεινται σε ανάκληση ένεκα του ηθικοκοινωνικού χαρακτήρα τους.

Συμπερασματικά, ο ιδιαίτερα δημοφιλής θεσμός της δωρεάς, που διαδραματίζει σημαίνοντα ρόλο στην εύρυθμη λειτουργία της κοινωνικής και συναλλακτικής πρακτικής, ενδέχεται να δημιουργήσει προβλήματα στην πράξη, και η περίπτωση της ανάκλησης της δωρεάς συνιστά μια έμπρακτη περίπτωση.

*Της Σουζάνας Κλημεντίδη, Δικηγόρου

Ακολουθήστε το dikastiko.gr στο Google News και δείτε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

Διαβάστε όλες τις τελευταίες ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο στο dikastiko.gr