Σουζάνα Κλημεντίδη: Η μεγάλη εικόνα της αναστολής πλειστηριασμών

Το πεδίο της αναγκαστικής εκτέλεσης εκτυλίσσεται μέσα από τις διάφορες συγκρούσεις συμφερόντων που λαμβάνουν χώρα στα επιμέρους στάδια αυτής μεταξύ του επισπεύδοντος δανειστή και του καθ’ ου η εκτέλεση οφειλέτη. Εντός των συγκεκριμένων αντιμαχόμενων συμφερόντων, η μεγαλύτερη πρακτική σημασία εντοπίζεται στο στάδιο του πλειστηριασμού στο μέτρο που η ικανοποίηση των απαιτήσεων του επισπεύδοντος δανειστή υπαγορεύει τη ρευστοποίηση των περιουσιακών στοιχείων του οφειλέτη. Η κορύφωση της εκτελεστικής διαδικασίας δε συνεπάγεται εντούτοις μια άνευ ετέρου και με μαθηματική ακρίβεια υπονόμευση των οικονομικών -πολλές φορές μάλιστα και ζωτικής σημασίας- συμφερόντων του οφειλέτη, τούτο δε επιβεβαιώνεται από τη νομική θέση, στην οποία κάθε φορά τελεί, από τις σημαντικές δυνατότητες που έχει ο ίδιος προκειμένου να επιτύχει την αναστολή του πλειστηριασμού και τη συνακόλουθη διάσωση των περιουσιακών του στοιχείων.

1. Μια πρώτη και εξαιρετικά συνηθισμένη στην πράξη δυνατότητα αναστολής πλειστηριασμού κύριας κατοικίας απαντάται στη διαδικασία των υπερχρεωμένων φυσικών προσώπων του Ν. 3869/2010. Πιο συγκεκριμένα, σύμφωνα με τα οριζόμενα στην διάταξη του άρθρου 6 παρ. 5 «Αναστολή της αναγκαστικής εκτέλεσης μπορεί να ζητηθεί και μετά την έκδοση της οριστικής απόφασης, εφόσον έχει ασκηθεί εμπρόθεσμα έφεση από τον οφειλέτη. Η αναστολή χορηγείται εάν πιθανολογείται ότι από την εκτέλεση θα προκληθεί ουσιώδης βλάβη στα συμφέροντα του αιτούντος και ότι θα ευδοκιμήσει η αίτηση. Η χορήγηση της αναστολής επάγεται αυτοδικαίως την απαγόρευση διάθεσης των περιουσιακών στοιχείων του οφειλέτη». Δηλαδή, για τη χορήγηση της αναστολής προϋποτίθεται: α) η άσκηση εμπρόθεσμης έφεσης από τον οφειλέτη κατά της απορριπτικής απόφασης, β) η έναρξη της εκτελεστικής διαδικασίας, με επίδοση αντιγράφου του απογράφου με επιταγή για εκτέλεση, γ) πιθανολόγηση της ευδοκίμησης της ασκηθείσας έφεσης και δ) πιθανολόγηση ότι από την εκτέλεση δύναται να προκληθεί ουσιώδης βλάβη στα συμφέροντα του οφειλέτη (ΜΠρΑθ 3339/2022, ΜΠρΑθ 1942/2020). Η σημασία της συγκεκριμένης διάταξης είναι εξόχως σημαντική καθώς ο καθ’ ου η εκτέλεση οφειλέτης επικαλούμενος, αφενός τον επείγοντα χαρακτήρα της διαδικασίας και τον επικείμενο κίνδυνο βλάβης των συμφερόντων του, αφετέρου τη βεβαιότητα ότι θα ευδοκιμήσει η έφεσή του, μπορεί να πετύχει την αναστολή του πλειστηριασμού της κύριας κατοικίας μέχρι την έκδοση οριστικής απόφασης επί της ασκηθείσας έφεσης. 
2. Μία πρόσθετη ισχυρή νομική αποτρεπτική δυνατότητα για την διάσωση της κύριας κατοικίας δια της αναστολής του πλειστηριασμού εντοπίζεται στο νομοθετικό πλαίσιο για τη ρύθμιση οφειλών και παροχή δεύτερης ευκαιρίας του Ν. 4738/2020. Η ουσιαστική αντιμετώπιση φαινομένων υπερχρέωσης φυσικών και νομικών προσώπων αποτελεί μείζονα προϋπόθεση για την εθνική οικονομία και ως τέτοια κατατείνει μεταξύ άλλων στην ενίσχυση του επενδυτικού ενδιαφέροντος. Η προστασία της κύριας κατοικίας μετά τον Ν.4738/2020 αφορά κατ’ αποκλειστικότητα τους ευάλωτους οφειλέτες, οι οποίοι για να οριστούν ως τέτοιοι πρέπει να πληρούνται στο πρόσωπό τους ορισμένα εισοδηματικά και περιουσιακά κριτήρια. Ο ευάλωτος οφειλέτης θα πρέπει να εκδώσει σχετική βεβαίωση μέσω της ηλεκτρονικής πλατφόρμας που έχει ενεργοποιήσει η Ειδική Γραμματεία Διαχείρισης Ιδιωτικού Χρέους, αρκεί είτε να έχει κηρυχθεί σε πτώχευση ή να επίκειται πλειστηριασμός ή να έχει καταρτιστεί σύμβαση αναδιάρθρωσης. Τούτων δοθέντων, όσοι δανειολήπτες έχουν τη δυνατότητα θα πρέπει να επωφεληθούν των δυνατοτήτων που προσφέρει ο Ν. 4738/2020, ιδίως δε είτε με ρύθμιση των οφειλών τους μέσω της πλατφόρμας του εξωδικαστικού μηχανισμού ρύθμισης οφειλών, δεδομένου ότι από την υποβολή της αίτησης και μέχρι την περάτωση της διαδικασίας αναστέλλονται τα καταδιωκτικά μέτρα και η συνέχιση της εκτελεστικής διαδικασίας, είτε μέσω της έκδοσης της σχετικής βεβαίωσης ευάλωτου οφειλέτη, ώστε να αποφευχθεί η διενέργεια πλειστηριασμού μέχρι και 15 μήνες. Τούτο δε έχει επιβεβαιωθεί νομολογιακά στην υπ’ αριθμ. 109/2022 του Εφετείου Πειραιά, το οποίο αποφάνθηκε ότι «η επισπευδόμενη σε βάρος του ανακόπτοντος διαδικασία αναγκαστικής εκτέλεσης επί του μοναδικού περιουσιακού του στοιχείου, που αποτελεί και την κύρια κατοικία του, γίνεται καταχρηστικά και ενόσω ο ίδιος πληρούσε τα κριτήρια για υπαγωγή στις προστατευτικές διατάξεις περί ευάλωτου δανειολήπτη, γεγονός που γνώριζε η καθ’ ης […]. Η δεινή οικονομική κατάσταση του αιτούντος πιστοποιήθηκε με την έκδοση, κατόπιν αιτήσεως του, βεβαίωσης ευάλωτου οφειλέτη, στην οποία περαιτέρω βεβαιώνεται και το γεγονός ότι το κατασχεθέν ακίνητο αποτελεί την κύρια κατοικία του […] και η τρίτη καθ’ ης, διαχειρίστρια της απαίτησης καταχρηστικά προέβη στην κατάσχεση του ακινήτου».
3. Περαιτέρω, στη διάταξη του άρθρου 938 ΚΠολΔ προβλέπεται, μεταξύ άλλων, ότι η απόφαση που εκδίδεται επί ανακοπής κατά της αναγκαστικής εκτέλεσης, στην περίπτωση που αυτή στηρίζεται σε δικαστική απόφαση ή διαταγή πληρωμής, προσβάλλεται μόνο με έφεση, στην περίπτωση, δε, που στηρίζεται στους λοιπούς εκτελεστούς τίτλους του άρθρου 904 παρ. 2 ΚΠολΔ, με όλα τα ένδικα μέσα, πλην της ανακοπής ερημοδικίας. Σε αμφότερες, δε, τις ανωτέρω περιπτώσεις προβλέπεται από την ίδια διάταξη ότι η άσκηση ενδίκου μέσου δεν αναστέλλει την πρόοδο της εκτέλεσης, εκτός αν το δικαστήριο του ενδίκου μέσου, μετά από αίτηση του ασκούντος αυτό, που υποβάλλεται και αυτοτελώς, δικάζοντας με τη διαδικασία των ασφαλιστικών μέτρων, διατάξει την αναστολή, με παροχή ή και χωρίς παροχή εγγύησης, εφόσον κρίνει ότι η ενέργεια της αναγκαστικής εκτέλεσης θα προκαλέσει ανεπανόρθωτη βλάβη στον αιτούντα και πιθανολογήσει την ευδοκίμηση του ενδίκου μέσου. Έτσι λοιπόν, σε περίπτωση που η εγκαίρως εκδοθείσα απόφαση επί της ανακοπής είναι απορριπτική, ο οφειλέτης έχει τότε το δικαίωμα, αφού ασκήσει έφεση, να ζητήσει αναστολή εκτέλεσης από το Δικαστήριο του ενδίκου μέσου (που πιθανολογεί την ευδοκίμηση της έφεσης) και να επιτύχει την προσωρινή παύση της προόδου της εκτελεστικής σε βάρος του διαδικασίας, ιδίως δε του επικείμενου πλειστηριασμού. 
4. Τέλος, ο νομοθέτης, αναγνωρίζοντας τις συγκρούσεις συμφερόντων που διέπουν την ύλη της αναγκαστικής εκτέλεσης, έχει δώσει στον οφειλέτη μέσω του άρθρου 1000 ΚΠολΔ ένα τελευταίο, πολύτιμης σημασίας δικονομικό εργαλείο προκειμένου να επιτύχει την διάσωση των κατασχεμένων ακινήτων από τον πλειστηριασμό, καθώς και από την κατακύρωση αυτών σε τιμή ασύμφορη. Ο δικαιολογητικός σκοπός της αναστολής προάγεται σε εκείνες τις κατηγορίες οφειλετών, οι οποίοι στη χορηγηθείσα προθεσμία αναστολής δύνανται να αποπληρώσουν μέρος του χρέους τους, ή άλλως είναι σε θέση να εξασφαλίσουν ένα μεγαλύτερο πλειστηρίασμα, υπό την προϋπόθεση ότι και στις δύο διαζευκτικά οριζόμενες από το δικαστήριο περιπτώσεις δεν υπονομεύονται τα συμφέροντα του δανειστή. Το αρμόδιο δικαστήριο κάνει δεκτή την αίτηση αναστολής υπό την προϋπόθεση ότι α) αντικείμενο της κατάσχεσης και του πλειστηριασμού είναι ακίνητο, β) δεν υφίσταται κίνδυνος βλάβης -δικονομικής ή περιουσιακής- του επισπεύδοντος δανειστή και γ) υφίστανται βάσιμοι λόγοι ότι ο οφειλέτης εντός της τασσόμενης προθεσμίας αναστολής θα ικανοποιήσει τον δανειστή ή ότι, σε περίπτωση που παρέλθει το χρονικό διάστημα της αναστολής, θα επιτευχθεί μεγαλύτερο πλειστηρίασμα. Οι συγκεκριμένες προϋποθέσεις για τη χορήγηση της αναστολής του πλειστηριασμού τίθενται σωρευτικά (ΜπρΡοδ 730/007 ΝΟΜΟΣ), ενώ ομοίως για τη χορήγηση αυτής απαιτείται τόσο η καταβολή των εξόδων επίσπευσης του πλειστηριασμού, όσο επίσης και η καταβολή του ενός τετάρτου (1/4) τουλάχιστον του οφειλόμενου κεφαλαίου στον δανειστή.

Υπό το κράτος των παραπάνω νομικών δυνατοτήτων, καθίσταται σαφές πως το αίτημα που καλείται να διεκπεραιώσει ο πλειστηριασμός, ήτοι εκείνο της ρευστοποίησης των περιουσιακών στοιχείων που κατασχέθηκαν για την ικανοποίηση των χρηματικών απαιτήσεων, δεν τέμνεται μονάχα με τον πυρήνα των συμφερόντων του δανειστή, αλλά διαπερνά συλλήβδην και τα οικονομικά συμφέροντα του οφειλέτη.

*Σουζάνα Κλημεντίδη, Δικηγόρος, Γιώργος Γούλας, Α. Δικηγόρος

Ακολουθήστε το dikastiko.gr στο Google News και δείτε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

Διαβάστε όλες τις τελευταίες ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο στο dikastiko.gr