Σουζάνα Κλημεντίδη: Η παρένθετη μητρότητα στο επίκεντρο του δημόσιου διαλόγου: Νομικές εξελίξεις και κοινωνικά ερωτήματα

Η πρόσφατη ανακοίνωση του Υπουργείου Δικαιοσύνης για τον αποκλεισμό των άγαμων ανδρών και των ομόφυλων ζευγαριών ανδρών από τη δυνατότητα προσφυγής σε παρένθετη μητρότητα επαναφέρει στο προσκήνιο ένα σύνθετο και ευαίσθητο ζήτημα: τη νομική πρόσβαση όλων των πολιτών στις μεθόδους υποβοηθούμενης αναπαραγωγής και την ανάγκη εξισορρόπησης των συνταγματικών αρχών με την κοινωνική πραγματικότητα.

Η παρένθετη μητρότητα, όπως προβλέπεται στον Αστικό Κώδικα και στο ειδικό νομοθετικό πλαίσιο των νόμων 3089/2002 και 3305/2005, επιτρέπεται υπό την προϋπόθεση ύπαρξης ιατρικής αδυναμίας κυοφορίας και κατόπιν έκδοσης σχετικής δικαστικής άδειας. Η νομολογία έχει κατά καιρούς διαφοροποιηθεί, με ορισμένες πρωτοβάθμιες αποφάσεις να αναγνωρίζουν δικαίωμα πρόσβασης και σε άνδρες, ενώ ανώτερα δικαστήρια επανέφεραν την ερμηνεία της αδυναμίας κυοφορίας ως αποκλειστικά γυναικείας ιδιότητας.

Μετά την αναγνώριση του γάμου ανεξαρτήτως φύλου και της δυνατότητας κοινής υιοθεσίας από ομόφυλα ζευγάρια (Ν. 5089/2024), η νέα ρύθμιση έρχεται να αποσαφηνίσει ότι η ιατρική αδυναμία κυοφορίας δεν συνδέεται με το φύλο ως τέτοιο, αλλά με συγκεκριμένες ιατρικές συνθήκες. Σύμφωνα με τον Υπουργό Δικαιοσύνης, στόχος είναι να διατηρηθεί ο θεσμός εντός των πλαισίων της ιατρικής αναγκαιότητας, αποτρέποντας παρερμηνείες ή ευρύτερες ερμηνευτικές προσεγγίσεις που θα μπορούσαν να αλλοιώσουν τον χαρακτήρα της ρύθμισης.

Ωστόσο, η συζήτηση δεν περιορίζεται σε νομικά όρια. Αγγίζει ευρύτερα κοινωνικά και ηθικά ζητήματα, όπως η ισότητα των φύλων και η προστασία της οικογενειακής ζωής. Η άνιση μεταχείριση μεταξύ άγαμων γυναικών και ανδρών στην πρόσβαση σε τεκνοποίηση μέσω υποβοηθούμενων μεθόδων, θέτει ερωτήματα σχετικά με τη συμβατότητα της ρύθμισης με τις συνταγματικές αρχές της ισότητας και της ελεύθερης ανάπτυξης της προσωπικότητας.

Το ζήτημα γίνεται ακόμη πιο περίπλοκο όταν αναλογιστούμε ότι η ελληνική έννομη τάξη, μέσω του Ν. 5089/2024, αναγνωρίζει πλέον τέκνα που έχουν γεννηθεί στο εξωτερικό μέσω παρένθετης μητέρας από ομόφυλα ζευγάρια. Το γεγονός αυτό δημιουργεί μια ιδιότυπη δυσαναλογία μεταξύ της εξωτερικής και της εσωτερικής έννομης πραγματικότητας, με σαφείς συνέπειες για την έννοια της ίσης μεταχείρισης.

Παράλληλα, εύλογα τίθεται το ερώτημα κατά πόσο η επίκληση κινδύνων, όπως η εμπορευματοποίηση του σώματος ή η εργαλειοποίηση της γυναικείας αναπαραγωγικής ικανότητας, θα πρέπει να οδηγεί σε οριζόντιους αποκλεισμούς, ή αν αντιθέτως, η Πολιτεία οφείλει να ενισχύσει τις εγγυήσεις προστασίας για τις κυοφορούσες γυναίκες, ανεξαρτήτως του φύλου ή της οικογενειακής κατάστασης των αιτούντων.

Σε κάθε περίπτωση, η παρένθετη μητρότητα συνιστά ένα πεδίο στο οποίο η κοινωνία, το δίκαιο και οι τεχνολογικές εξελίξεις συναντώνται και αλληλεπιδρούν. Η ανάγκη για θεσμική σαφήνεια είναι προφανής. Ωστόσο, η όποια ρύθμιση καλείται να ισορροπήσει ανάμεσα στη διασφάλιση της ηθικής ακεραιότητας του θεσμού και στον σεβασμό των ατομικών δικαιωμάτων, χωρίς αποκλεισμούς που ενδέχεται να οδηγήσουν σε νέες μορφές ανισότητας.

Ακολουθήστε το dikastiko.gr στο Google News και δείτε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

Διαβάστε όλες τις τελευταίες ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο στο dikastiko.gr