Σουζάνα Κλημεντίδη: Οι υποχρεώσεις προνοίας των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων

Τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα λόγω της ιδιαίτερης σημασίας που επιτελούν για τη σταθερότητα της εθνικής οικονομίας και την ασφάλεια των συναλλαγών επέχουν πολλές φορές, ακριβώς λόγω της δημόσιας λειτουργίας τους, ένα ευρύ πεδίο αυξημένων ευθυνών και υποχρεώσεων. Αυτό βέβαια δεν είναι μια θεωρητική διακήρυξη αλλά μια συνθήκη με ιδιαίτερη πρακτική σημασία, δεδομένου ότι τα εν λόγω ιδρύματα κατά την εκπλήρωση των καθηκόντων τους έχουν έναντι των πελατών τους τις αποκαλούμενες «υποχρεώσεις προνοίας», οι οποίες υπαγορεύονται από την καλή πίστη και τα συναλλακτικά ήθη (288 ΑΚ). Η παραβίαση, ωστόσο, των συγκεκριμένων υποχρεώσεων, οι οποίες εξειδικεύονται σε μία σειρά παρεπόμενων υποχρεώσεων και ειδικότερα στην υποχρέωση προστασίας των περιουσιακών αγαθών των πελατών τους, ιδίως όταν τα αγαθά αυτά είναι δυνατόν, κατά την εκπλήρωση της παροχής, να τεθούν σε κίνδυνο, τι ακριβώς συνεπάγεται;

Αρχικά, σύμφωνα με τη διάταξη του άρθρου 914 ΑΚ, όποιος ζημιώνει άλλον παράνομα και υπαίτια, έχει υποχρέωση να τον αποζημιώσει. Από τη διάταξη αυτή, συνδυαζόμενη με εκείνες των άρθρων 297, 298, 299, 330, και 932 του ιδίου κώδικα, συνάγεται, ότι προϋποθέσεις της ευθύνης για αποζημίωση από αδικοπραξία, αλλά και χρηματική ικανοποίηση λόγω ηθικής βλάβης, που αποτελεί μη περιουσιακή ζημία, είναι: α) ζημιογόνος συμπεριφορά (πράξη ή παράλειψη), β)παράνομος χαρακτήρας της πράξης ή παράλειψης, γ) υπαιτιότητα, που περιλαμβάνει το δόλο και την αμέλεια και δ) πρόσφορος αιτιώδης συνάφεια μεταξύ ζημιογόνου συμπεριφοράς και αποτελέσματος, δηλαδή της ζημίας. Βέβαια, ο χαρακτηρισμός της παράλειψης ως παράνομης συμπεριφοράςπροϋποθέτει την ύπαρξη νομικής υποχρέωσης για επιχείρηση θετικής ενέργειας που παραλείφθηκε. Περαιτέρω, η καλή πίστη εντοπίζεται στη συναλλακτική ευθύτητα, την οποία επιδεικνύει ο χρηστός και εχέφρων συναλλασσόμενος, και καθότι συνιστά κριτήριο συμπεριφοράς εντάσσεται στο ευρύτερο πλέγμα των κανόνων δικαίου.

Παράλληλα, η δημόσια λειτουργία των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων ιδρύει υποχρεώσεις και απέναντι στα πρόσωπα τα οποία δεν τελούν σε άμεσο συναλλακτικό σύνδεσμο, με αποτέλεσμα όταν υφίστανται τα συγκεκριμένα πρόσωπα, κατά την εκπλήρωση της παροχής στον αντισυμβαλλόμενό της, βλάβες ως προς τα έννομα συμφέροντά τους, ευλόγως να αξιώνουν αποζημίωση σύμφωνα με τις διατάξεις για την αδικοπρακτική ευθύνη (914 ΑΚ). Τούτο δε βέβαια συμβαίνει διότι, σε διαφορετική περίπτωση θα είχαμε παραβίαση του γενικού καθήκοντος περί μη υπαίτιας ζημίας των λοιπών προσώπων, που εν προκειμένω λόγω της καθοριστικής σημασίας του αδικοπραγέντος ιδρύματος αποκτά μεγάλη βαρύτητα.

Υπό το φως των ανωτέρω, προκειμένου να αποδοθεί υπόσταση στα όσα εκτίθενται, εξαιρετικά χαρακτηριστική είναι η περίπτωση που σχετικώς πρόσφατα απασχόλησε τη νομολογία (ΑΠ 1116/2019) κατά την οποία η αμελής -και άρα πταισματική- συμπεριφορά υπαλλήλων του χρηματοπιστωτικού ιδρύματος, κατά παράβαση της καλής πίστης και των συναλλακτικών ηθών, είχε ως αποτέλεσμα την οικονομική ζημία προσώπου λόγω αδυναμίας να αναλάβει υπεργολαβία, καθότι υπήρξε εσφαλμένη καταχώριση σε λίστα δυσμενών στοιχείων οφειλετών, η οποία όλως αμελώς δεν απαλείφθηκε – παρά το γεγονός ότι το συγκεκριμένο πρόσωπο είχε αποπληρώσει νόμιμα και εμπρόθεσμα την επίδικη συναλλαγματική, γεγονός που αιτιωδώς οδήγησε στην οικονομική του ζημία.

Καταληκτικά, ο επιδραστικός ρόλος των τραπεζών στην εύρυθμη λειτουργία της έννομης τάξης δεν είναι άμοιρος ευθυνών και η νομολογιακή πρακτική προσφέρει αρκετές παραδειγματικές περιπτώσεις για την αποκατάσταση της ζημίας των αντισυμβαλλομένων της από συμπεριφορές με πταισματικά χαρακτηριστικά.

*Της Σουζάνας Κλημεντίδη, Δικηγόρου 

Ακολουθήστε το dikastiko.gr στο Google News και δείτε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

Διαβάστε όλες τις τελευταίες ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο στο dikastiko.gr