Σουζάνα Κλημεντίδη: Οι υποχρεώσεις των μερών στις διαπραγματεύσεις

Ο νόμος και η σύμβαση αποτελούν θεμελιώδεις πηγές υποχρεώσεων για τους κοινωνούς του δικαίου. Οι αποκρυσταλλωμένες, ωστόσο, έννομες σχέσεις αποτελούν το αποκλειστικό πεδίο υποχρεώσεων των προσώπων, ή μήπως και σε προσυμβατικό στάδιο παράγεται ένα πλέγμα υποχρεώσεων, το οποίο επί παραβίασής του ενδέχεται να προκαλέσει βλάβες; Οι διαπραγματεύσεις συνιστούν ένα τέτοιο πεδίο ή τα πρόσωπα έχουν την ευχέρεια να προβαίνουν σε πράξεις ή παραλείψεις που σίγουρα δεν θα διακινδύνευαν στο πλαίσιο μιας σύμβασης;

Πρώτα απ’ όλα, οι αρχές της καλής πίστης και των συναλλακτικών ηθών αποτελούν κορυφαίες εκδηλώσεις του δικαίου, οι οποίες τυγχάνουν εφαρμογής και στο προσυμβατικό στάδιο, εκείνο δηλαδή των διαπραγματεύσεων, κάτι που συνεπάγεται μια σειρά από πρακτικές συνέπειες. Η παραβίαση συνεπώς των συγκεκριμένων αρχών, που καλούνται να επιδεικνύουν τα μέρη καθ’ όλη την διάρκεια των διαπραγματεύσεων, παράγουν ευθύνη για την αποκατάσταση της ζημίας που υπέστη το άλλο μέρος. Οι κρίσιμες διατάξεις για την ευθύνη από διαπραγματεύσεις είναι εκείνες των άρθρων 197 και 198 ΑΚ, οι οποίες ορίζουν για ότι για τη στοιχειοθέτηση της συγκεκριμένης ευθύνης απαιτείται: a) έναρξη διαπραγματεύσεων, b) η συμπεριφορά του ζημιώσαντος να ακυρώνει τα συναλλακτικά ήθη, c) υπαιτιότητα, d) πρόκληση ζημίας και e) αιτιώδης συνάφεια.

Οι διαπραγματεύσεις ως προθάλαμος της σύμβασης περιέχουν προφορικές ή έγγραφες ανταλλαγές απόψεων προκειμένου να επικυρωθεί η βούληση των μερών σε επίπεδο παροχής και αντιπαροχής, οι οποίες φυσικά, όπως είπαμε, δεν πρέπει να υπονομεύουν τις αρχές της καλής πίστης και των συναλλακτικών ηθών, που επιτάσσουν στην πραγματικότητα την επίδειξη ειλικρινούς και έντιμης συμπεριφοράς στο στάδιο των διαπραγματεύσεων. Ακολούθως, η αντίθετη στα συναλλακτικά και χρηστά ήθη συμπεριφορά του ζημιώσαντος πρέπει να οφείλεται σε δικό του πταίσμα, το οποίο κατά την ελληνική νομολογία αλλά και μεγάλο μέρος της θεωρίας αρκεί να είναι οποιουδήποτε βαθμού για να υπάρξει ευθύνη. Παράλληλα, η ευθύνη από διαπραγματεύσεις πρέπει να είναι αποτέλεσμα της διάψευσης της εμπιστοσύνης, η οποία ήδη από την πρώτη στιγμή των διαπραγματεύσεων δεσμεύει τα μέρη ως προς το γεγονός ότι θα καταρτιζόταν η σύμβαση. Εν προκειμένω, γίνεται λόγο για διαφέρον εμπιστοσύνης, το οποίο γεννάται επειδή ο ένας εκ των δύο ενήργησε με τρόπο που κατά την συνήθη πορεία των πραγμάτων δεν ήταν αναμενόμενος, ιδίως δε συμβατός σύμφωνα με τις αρχές της καλής πίστης. Έτσι, λοιπόν, το μέρος που υπέστη τη ζημία έχει την αξίωση από το μέρος που την προξένησε να φέρει τον πρώτο στη θέση που θα ήταν εάν δεν είχε λάβει χώρα η αντίθετη στα συναλλακτικά ήθη συμπεριφορά του δεύτερου. Σε τελευταία ανάλυση, πρέπει να πληρούται και η προϋπόθεση του αιτιώδους συνδέσμουανάμεσα στην αντίθετη στα συναλλακτικά ήθη συμπεριφορά του ζημιώσαντος και στην ζημία που τελικώς επήλθε. Πρέπει, δηλαδή, η ζημία που υπέστη το υποψήφιο μέρος της προς κατάρτιση σύμβασης να είναι αποτέλεσμα της αντισυναλλακτικής συμπεριφοράς του ζημιώσαντος, ειδάλλως σε περίπτωση που η ζημία θα επερχόταν ούτως ή άλλως δεν μπορεί να θεμελιωθεί ευθύνη από τις διαπραγματεύσεις.

Συμπερασματικά, οι διαπραγματεύσεις αποτελούν μια πρόσθετη πηγή υποχρεώσεων για τα πρόσωπα που μετέρχονται στον τραπέζι των συζητήσεων για τη σύναψη σύμβασης, με αποτέλεσμα οι αρχές που εφαρμόζονται στο πλαίσιο της συναφθείσας σύμβασης να δεσμεύουν στο ακέραιο τα μέρη ήδη από το προσυμβατικό στάδιο.

*Της Σουζάνα Κλημεντίδη, Δικηγόρου

Ακολουθήστε το dikastiko.gr στο Google News και δείτε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

Διαβάστε όλες τις τελευταίες ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο στο dikastiko.gr