Σουζάνα Κλημεντίδη: Προσωπικά δεδομένα και αστική ευθύνη Δημοσίου

Τα προσωπικά δεδομένα εντάσσονται στην ευρύτερη οικογένεια των πιο πολύτιμων πόρων της εποχής μας. Αν πριν λίγα χρόνια οι μεγάλες συγκρούσεις διεξάγονταν γύρω από την εκμετάλλευση των πετρελαϊκών πηγών, το μόνο σίγουρο είναι ότι πλέον η συγκεκριμένη διαπάλη έχει μετατοπιστεί στην αξιοποίηση των προσωπικών δεδομένων. Ο ΓΚΠΔ, γνωστός ως GDPR, έχει καθιερώσει ένα πλέγμα προϋποθέσεων για τη σύννομη επεξεργασία των προσωπικών δεδομένων απέναντι σε ιδιωτικές πρωτοβουλίες που επιβουλεύονται το νόμιμο χαρακτήρα της επεξεργασίας. Ενώ το στοιχείο της ιδιωτικής πρωτοβουλίας είναι ίσως ο κανόνας όταν γίνεται λόγος για παραβιάσεις δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, τι ακριβώς συμβαίνει όταν οι εν λόγω παραβιάσεις συντελούνται από ένα ΝΠΔΔ και κυρίως ποια είναι η υφιστάμενη έννομη προστασία;

Αρχικά, σύμφωνα με τις κρίσιμες διατάξεις για την κρατική ευθύνη (105 και 106 ΕισΝΑΚ), η ευθύνη προς αποζημίωση του Δημοσίου ή του ΝΠΔΔ στοιχειοθετείται όταν οι παράνομες πράξεις ή παραλείψεις ή υλικές ενέργειες ή παραλείψεις υλικών ενεργειών οργάνων τους τελούνται ή λαμβάνουν χώρα εντός του κύκλου των υπηρεσιακών τους καθηκόντων, δηλαδή κατά την ενάσκηση της υπηρεσίας που τους έχει ανατεθεί ή κατά κατάχρηση αυτής, η οποία υπάρχει όταν η ζημιογόνος πράξη, παράλειψη ή υλική ενέργεια τελέστηκε καθ’ υπέρβαση των ανατεθειμένων σ’ αυτά καθηκόντων ή επ’ ευκαιρία ή εξ αφορμής της υπηρεσίας τους, δηλαδή κατά παράβαση των διαταγών ή εντολών που έχουν δοθεί σε αυτά και τελούν σε εσωτερική αιτιώδη συνάφεια προς την εκτέλεση της υπηρεσίας τους. Φυσικά είναι κρίσιμο να τονιστεί ότι η ευθύνη του Δημοσίου ή του ΝΠΔΔ, που είναι αντικειμενική, δηλαδή ανεξάρτητη από την ύπαρξη υπαιτιότητας, υπάρχει και τις φορές εκείνες κατά τις οποίες παραλείπονται τα ιδιαίτερα καθήκοντα και οι υποχρεώσεις που προσιδιάζουν στη συγκεκριμένη υπηρεσία και προσδιορίζονται από την κάθε φορά οικεία νομοθεσία και τους οικείους κανονισμούς, τα διδάγματα της κοινής πείρας και τις αρχές της καλής πίστης.

Παράλληλα προς τα όσα έχουν ήδη λεχθεί, σε τέτοιες περιπτώσεις το έργο του δικαστή συνεπικουρούν οι διατάξεις των άρθρων 57, 59, 299 και 932 ΑΚ, επί τη βάσει των οποίων συνάγεται ότι, ανεξάρτητα από την αποζημίωση για περιουσιακή ζημία, το δικαστήριο μπορεί να επιδικάσει εύλογη κατά την κρίση του χρηματική ικανοποίηση λόγω ηθικής βλάβης της προσωπικότητας του ζημιωθέντος από την παράνομη πράξη, παράλειψη ή υλική ενέργεια των οργάνων του Δημοσίου ή του ΝΠΔΔ κατά την άσκηση των καθηκόντων τους (ή καθ’ υπέρβαση αυτών). Κατά τούτο λοιπόν, το δικαστήριο έχει την ευχέρεια αφού εκτιμήσει τα πραγματικά περιστατικά της υποθέσεως (είδος, βαρύτητα και συνθήκες τελέσεως της προσβολής, την ηλικία του παθόντος, την οικονομική κατάσταση -συνεκτιμώντας και το τυχόν συντρέχον πταίσμα του παθόντος καθώς και τους κανόνες της κοινής πείρας και λογικής- να επιδικάσει χρηματική ικανοποίηση και να καθορίσει το εύλογο ποσό αυτής, αν κρίνει ότι επήλθε στον προσβληθέντα ηθική βλάβη.

Σε κάθε περίπτωση, η προστασία από παραβιάσεις των προσωπικών δεδομένων βρίσκει ένα ισχυρό δίκτυ συνταγματικής προστασίας στο άρθρο 9Α του Συντάγματος σύμφωνα με το οποίο «Καθένας έχει δικαίωμα προστασίας από τη συλλογή, επεξεργασία και χρήση, ιδίως με ηλεκτρονικά μέσα, των προσωπικών του δεδομένων, όπως νόμος ορίζει. Η προστασία των προσωπικών δεδομένων διασφαλίζεται από ανεξάρτητη αρχή, που συγκροτείται και λειτουργεί, όπως νόμος ορίζει», η δε προστασία ενισχύεται κατά τρόπο ειδικότερο μέσα από τις προβλέψεις του καινοτόμου στα ευρωπαϊκά και ελληνικά πράγματα ΓΚΠΔ. Επί τη βάσει των συγκεκριμένων διατάξεων, τα προσωπικά δεδομένα δεν είναι μόνο εκείνα που εμπίπτουν στην ιδιωτική ζωή του υποκειμένου αλλά και όσα προορίζονται για εξωτερίκευση στη δημόσια σφαίρα. Προς την κατεύθυνση αυτή μάλιστα πρακτικό ενδιαφέρον παρουσιάζει σχετικά πρόσφατη δικαστική απόφαση (ΤρΔΠρΑθ 8325/2020) στο πλαίσιο της οποίας το δικαστήριο έκρινε ότι τα στοιχεία του δελτίου αστυνομικής ταυτότητας του εκάστοτε πολίτη αποτελούν δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα και προκειμένου το συγκεκριμένο δεδομένο να τύχει σύννομης επεξεργασίας απαιτείται να συλλέγεται κατά τρόπο θεμιτό και νόμιμο, για σαφείς και νόμιμους σκοπούς, κάτι που εν προκειμένω δεν συνέβη, δεδομένου ότι υπήρξε χωρίς τη συγκατάθεση του προσώπου παράνομη δημοσιοποίηση των στοιχείων του δελτίου της αστυνομικής του ταυτότητας, με αποτέλεσμα να λάβει γνώση των προσωπικών του δεδομένων ένας μεγάλος αριθμός χρηστών του διαδικτύου.

Κατά συνέπεια, σύμφωνα με όσα έχουν λεχθεί, οι περιπτώσεις παράνομης επεξεργασίας δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα μπορούν πέρα από τη σφαίρα της ιδιωτικής κατάχρησης να προέλθουν και από ενέργειες ή παραλείψεις του Δημοσίου ή ενός ΝΠΔΔ, θεμελιώνοντας την αστική ευθύνη αυτού, χωρίς ταυτόχρονα εντούτοις να αποκλείεται, όπως είπαμε, και η κατάφαση της ηθικής βλάβης του προσώπου, που εντοπίζεται στην προσβολή της προσωπικότητάς του και πιο συγκεκριμένα σε μια βαρύνουσας σημασίας έκφανση αυτής, η οποία είναι το δικαίωμα στην πληροφοριακή αυτοδιάθεση.

*Της Σουζάνας Κλημεντίδη, Δικηγόρου

Ακολουθήστε το dikastiko.gr στο Google News και δείτε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

Διαβάστε όλες τις τελευταίες ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο στο dikastiko.gr