Σουζάνα Κλημεντίδη: Στοιχείο της δίκαιης δίκης η παροχή χρόνου στον κατηγορούμενο όταν μεταβάλλεται η κατηγορία

Η απόφαση του Άρειου Πάγου (ΑΠ 746/2023) αναδεικνύει ένα σημαντικό ζήτημα στον τομέα της ποινικής δικονομίας, που αφορά το δικαίωμα του κατηγορουμένου να προετοιμαστεί επαρκώς για την υπεράσπισή του, όταν η κατηγορία σε βάρος του μεταβάλλεται κατά τη διάρκεια της δίκης. Στην εν λόγω περίπτωση, το δικαστήριο διαπίστωσε ότι η διαδικασία παραβίασε τα δικαιώματα του κατηγορουμένου, καθώς δεν του δόθηκε ο απαιτούμενος χρόνος για να προετοιμαστεί κατάλληλα για την υπεράσπισή του, εξαιτίας της αλλαγής της κατηγορίας στο ακροατήριο.

Η διάταξη του άρθρου 343 του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας (ΚΠΔ), που αφορά τη θέση του κατηγορουμένου απέναντι στην κατηγορία και την ενημέρωσή του για τις εξελίξεις στη δίκη, αποτελεί θεμέλιο για την εξασφάλιση του δικαιώματος σε μια δίκαιη και αποτελεσματική υπεράσπιση. Σύμφωνα με την παρ. 2 του άρθρου 343 ΚΠΔ, όταν, μετά την ολοκλήρωση της αποδεικτικής διαδικασίας, το δικαστήριο προσανατολίζεται στη βελτίωση της κατηγορίας ή σε αλλαγή του νομικού χαρακτηρισμού της πράξης, οφείλει να ενημερώσει τον κατηγορούμενο και να του δώσει τον απαραίτητο χρόνο για να προετοιμάσει την υπεράσπισή του. Η διάταξη αυτή θεσπίζει το δικαίωμα του κατηγορουμένου να ζητήσει τον αναγκαίο χρόνο προετοιμασίας, αν προκύψουν νέες περιστάσεις ή αποδείξεις που ενδέχεται να οδηγήσουν σε αλλαγή της κατηγορίας.

Η εξέλιξη αυτή αποσκοπεί στην πληρέστερη εξασφάλιση του δικαιώματος σε αποτελεσματική υπεράσπιση, διασφαλίζοντας ότι ο κατηγορούμενος έχει τη δυνατότητα να αντιτάξει τους ισχυρισμούς του με βάση τη νέα κατηγορία που διαμορφώνεται. Παράλληλα, προβλέπεται ότι η παροχή αυτού του χρόνου δεν συνεπάγεται αναβολή της δίκης, αλλά μόνο τη διακοπή της διαδικασίας, αν το δικαστήριο κρίνει ότι είναι απαραίτητο.

Στην περίπτωση της απόφασης ΑΠ 746/2023, το ανώτατο δικαστήριο εξέτασε την υπόθεση δύο κατηγορουμένων, οι οποίοι καταδικάστηκαν για ηθική αυτουργία σε ανθρωποκτονία, ενώ οι κατηγορίες σε βάρος τους είχαν τροποποιηθεί κατά τη διάρκεια της δίκης. Συγκεκριμένα, η κατηγορία για «ανθρωποκτονία από κοινού» μετατράπηκε σε «ανθρωποκτονία με ηθική αυτουργία», ενώ η κατηγορία της δεύτερης κατηγορουμένης τροποποιήθηκε από «ανθρωποκτονία κατά συναυτουργία» σε «ηθική αυτουργία σε ανθρωποκτονία», και παράλληλα, προέκυψε και κατηγορία για ηθική αυτουργία σε απόπειρα ανθρωποκτονίας.

Ωστόσο, το δικαστήριο δεν ενημέρωσε τους κατηγορουμένους ή τους συνηγόρους τους για τις νέες κατηγορίες που είχαν διαμορφωθεί μετά την αποδεικτική διαδικασία. Επιπλέον, δεν τους παραχωρήθηκε ο αναγκαίος χρόνος για να προετοιμαστούν κατάλληλα για την υπεράσπισή τους στην βάση των νέων κατηγοριών. Στην περίπτωση αυτή, το ανώτατο δικαστήριο διαπίστωσε ότι υπήρξε παραβίαση του δικαιώματος των κατηγορουμένων σε μια δίκαιη δίκη, και, ως εκ τούτου, η απόφαση που εκδόθηκε για την ενοχή τους ήταν ακυρωτέα. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι η έλλειψη επαρκούς ενημέρωσης και προετοιμασίας συνιστά απόλυτη ακυρότητα, σύμφωνα με το άρθρο 171 παρ. 1, περ. δ’ ΚΠΔ, το οποίο προβλέπει λόγους αναιρέσεως για τέτοιες παραβιάσεις.

Η απόφαση του Αρείου Πάγου αναδεικνύει τη σημαντικότητα της προστασίας του δικαιώματος του κατηγορουμένου στην αποτελεσματική υπεράσπιση, όπως αυτό διασφαλίζεται από το άρθρο 6 παρ. 3 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ). Σύμφωνα με τη νομολογία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ), το δικαίωμα σε δίκαιη δίκη περιλαμβάνει την εξασφάλιση ίσων ευκαιριών για τον κατηγορούμενο να υπερασπιστεί τον εαυτό του. Η άρνηση του δικαιώματος για επαρκή προετοιμασία της υπεράσπισης μπορεί να οδηγήσει σε αδικαιολόγητη αδυναμία για τον κατηγορούμενο να ασκήσει το δικαίωμά του αυτό, και κατά συνέπεια, να επηρεάσει την ορθή απονομή δικαιοσύνης.

Συμπερασματικά, τα δικαστήρια οφείλουν να διασφαλίζουν ότι οι κατηγορούμενοι ενημερώνονται για τις αλλαγές στις κατηγορίες τους και να τους παραχωρούν τον απαιτούμενο χρόνο για να οργανώσουν την υπεράσπισή τους, αποφεύγοντας έτσι την κατάχρηση και διασφαλίζοντας το δικαίωμα σε μια δίκαιη δίκη σύμφωνα με τις εγγυήσεις του άρθρου 6 της ΕΣΔΑ.

*Της Σουζάνας Κλημεντίδη, Δικηγόρου

Ακολουθήστε το dikastiko.gr στο Google News και δείτε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

Διαβάστε όλες τις τελευταίες ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο στο dikastiko.gr