Σουζάνα Κλημεντίδη: Συκοφαντική δυσφήμιση και δικαιολογημένο ενδιαφέρον του κοινού για πληροφόρηση – Η περίπτωση των μέσων ενημέρωσης

Το δικαιολογημένο ενδιαφέρον του κοινού για πληροφόρηση σταματά εκεί που ξεκινάει η συκοφαντική δυσφήμιση. Η περίπτωση αυτή έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τα μέσα ενημέρωσης στο πλαίσιο των οποίων είναι εξαιρετικά πιθανό τα όρια για πληροφόρηση του κοινού να καταστρατηγηθούν και να ανοίξει ο δρόμος για υποθέσεις με ποινικό ενδιαφέρον. Πώς αντιμετωπίζονται όμως αυτές οι δύσκολες στην πράξη περιπτώσεις;

Αρχικά, προσβολή της τιμής και της υπόληψης του προσώπου μπορεί να προέλθει και από δημοσίευμα εφημερίδας, αφού η κατοχυρωμένη ελευθερία του τύπου (άρθρο 14 παρ. 1 Σ) υπόκειται στους περιορισμούς του νόμου που καθιστούν μη ανεκτή την προσβολή της τιμής και υπόληψης ατόμου με δημοσιεύματα δυσφημιστικά ή εξυβριστικά για το άτομο, το οποίο μπορεί είτε να αναφέρεται από το δράστη ονομαστικά, είτε να προκύπτει με βεβαιότητα η ταυτότητά του με τη μετάδοση στοιχείων επαρκών, κατ’ αντικειμενική κρίση, για τον προσδιορισμό και την εξατομίκευσή του. Περαιτέρω, κατά το άρθρο 367 παρ. 1 α’ – δ’ ΠΚ, το άδικο των προβλεπόμενων στα άρθρα 361 επ. του ίδιου Κώδικα πράξεων αίρεται, μεταξύ των άλλων περιπτώσεων που προβλέπονται στο άρθρο αυτό, και όταν πρόκειται για εκδηλώσεις που γίνονται για την εκτέλεση νόμιμων καθηκόντων, την άσκηση νόμιμης εξουσίας ή για τη διαφύλαξη (προστασία) δικαιώματος ή από άλλο δικαιολογημένο ενδιαφέρον ή σε ανάλογες περιπτώσεις. Η τελευταία αυτή διάταξη (367 ΠΚ), για την ενότητα δικαίου της έννομης τάξης εφαρμόζεται αναλογικά και στο χώρο του ιδιωτικού δικαίου, όπως αυτός οριοθετείται από τις προαναφερόμενες διατάξεις των άρθρων 57 – 59 και 914 επ. ΑΚ. Επομένως, εφόσον αίρεται ο άδικος χαρακτήρας των προαναφερόμενων αξιόποινων πράξεων, αποκλείεται και το στοιχείο του παρανόμου της επιζήμιας συμπεριφοράς ως όρος της αντίστοιχης αδικοπραξίας του αστικού δικαίου, εκτός αν περιέχουν τα στοιχεία της συκοφαντικής δυσφήμησης, καθώς και όταν από τον τρόπο εκδήλωσης ή από τις περιστάσεις υπό τις οποίες τελέστηκε η πράξη προκύπτει σκοπός εξυβρίσεως (άρθρο 367 παρ. 2 ΠΚ). Τέτοιος σκοπός θεωρείται ότι υπάρχει, όταν ο τρόπος εκδήλωσης δεν ήταν πραγματικά αναγκαίος για να αποδοθεί, όπως έπρεπε, το περιεχόμενο της σκέψης του δράστη προς προστασία δικαιολογημένου ενδιαφέροντος και ο τελευταίος, μολονότι γνώριζε την έλλειψη αναγκαιότητας του τρόπου αυτού, εντούτοις τον χρησιμοποίησε για να προσβάλει την τιμή άλλου. Η προβολή περιπτώσεως του άρθρου 367 παρ. 1 ΠΚ αποτελεί αυτοτελή ισχυρισμό καταλυτικό (ένσταση) της αγωγής του ατόμου που προσβλήθηκε στην προσωπικότητά του. Δικαιολογημένο ενδιαφέρον (άρθρο 367 παρ. 1 ΠΚ) που πηγάζει από την συνταγματικά κατοχυρωμένη ελευθερία και την κοινωνική αποστολή του τύπου έχουν τα πρόσωπα που συνδέονται με τη λειτουργία του, όπως προπάντων είναι οι δημοσιογράφοι αλλά και γενικότερα όσοι κάνουν χρήση του τύπου για τη δημοσίευση ειδήσεων και σχολίων σχετικών με τις πράξεις και τη συμπεριφορά φυσικών ή νομικών προσώπων ή ομάδων προσώπων που παρουσιάζουν ενδιαφέρον για το κοινωνικό σύνολο. Έτσι, είναι επιτρεπτά για τα πρόσωπα αυτά δημοσιεύματα προς ενημέρωση του κοινού, ακόμη και αν περιέχουν οξεία κριτική και δυσμενείς σε βάρος τους χαρακτηρισμούς. Όμως, ο δημοσιογράφος οφείλει να εξακριβώνει, πριν από τη δημοσίευσή τους την αλήθεια των δυσφημιστικών γεγονότων που κοινολογεί σε βάρος ενός προσώπου, χωρίς να μπορεί να θεωρηθεί, σε αντίθετη περίπτωση, ότι η παράδοση σε δημόσια ανυποληψία του δυσφημούμενου προσώπου τελεί σε αναλογία με την κοινωνική αποστολή του τύπου για ενημέρωση του κοινού ή ότι αποτελεί αυτή το επιβεβλημένο μέσο άσκησης του έργου της ενημέρωσης. Συνεπώς, αν συντρέχει τέτοια περίπτωση, δηλαδή τα γεγονότα που αναφέρονται δεν είναι αληθή, ο άδικος χαρακτήρας της πράξης του δημοσιογράφου λόγω του δικαιολογημένου ενδιαφέροντος της ενημέρωσης δεν αίρεται.

Τέλος, είναι κρίσιμο να τονιστεί ότι, ο ιδιοκτήτης παντός εντύπου υποχρεούται σε πλήρη αποζημίωση για την παράνομη περιουσιακή ζημία, καθώς και σε χρηματική ικανοποίηση για ηθική βλάβη, οι οποίες υπαιτίως προξενήθηκαν με δημοσίευμα που θίγει την τιμή ή την υπόληψη παντός ατόμου, έστω και αν η κατά το άρθρο 914 ΑΚ υπαιτιότητα, η κατά το άρθρο 919 ΑΚ πρόθεση και η κατά το άρθρο 920 ΑΚ γνώση ή υπαίτια άγνοια συντρέχει στον συντάκτη του δημοσιεύματος ή αν αυτός είναι άγνωστος στον εκδότη ή τον διευθυντή σύνταξης του εντύπου (παρ. 1). Η παραπάνω διάταξη είναι σαφές ότι αναφέρεται μόνο στην ευθύνη του ιδιοκτήτη του εντύπου, ο οποίος υποχρεούται έτσι σε περίπτωση δυσφημιστικού δημοσιεύματος σε πλήρη αποζημίωση του παθόντος και σε χρηματική ικανοποίηση της ηθικής βλάβης του, και ακόμα, σε περίπτωση που γίνει δεκτή η αγωγή με καταψηφιστικό αίτημα, σε καταχώριση περίληψης στην εφημερίδα αυτή (παρ. 6). Η ευθύνη του συντάκτη του δημοσιεύματος ή αν αυτός είναι άγνωστος, του εκδότη ή του διευθυντή σύνταξης του εντύπου, εφόσον βέβαια αυτοί δεν ταυτίζονται ως πρόσωπα με τον ιδιοκτήτη του εντύπου, ρυθμίζεται από τις κοινές διατάξεις.

*Της Σουζάνας Κλημεντίδη, Δικηγόρου

Ακολουθήστε το dikastiko.gr στο Google News και δείτε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

Διαβάστε όλες τις τελευταίες ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο στο dikastiko.gr