Ελλάδα: Η χώρα της “κακής νομοθέτησης” με επίσημα στοιχεία

Και οι νόμοι κρίνονται! Τα καλά ή κακά νομοθετήματα υπόκεινται στις ρυθμίσεις των σχετικών νόμων.

Τα αποτελέσματα έρευνας του Κέντρου Φιλελεύθερων Μελετών – Μάρκος Δραγούμης, αποκαρδιωτικά, αφού καταδεικνύουν ότι κανένας από τους νόμους που ψηφίστηκαν το 2018 δεν πληροί τις προϋποθέσεις καλής νομοθέτησης, που ορίζει τόσο ο ισχύων (4622/2019) όσο και ο προηγούμενος (4048/2012) σχετικός νόμος.

Από την έρευνα προκύπτει ότι αν και ήταν γόνιμο σε νόμους το 2018, ο δείκτης ποιότητας έχει πορεία καθόδου…

Το 2018 ψηφίστηκαν 77 νόμοι (41 νόμοι και 36 κυρώσεις) που σημαίνει ότι σε σελίδες αριθμούν 9.541 σελίδες, σε άρθρα 3.027, σε παραγράφους  9.820. Οι τροπολογίες φτάνουν τις 248 συνολικά- από τις οποίες 212 άσχετες με τα περιεχόμενα των νόμων και 178 εκπρόθεσμες- οι εξουσιοδοτήσεις για υπουργικές αποφάσεις φτάνουν τις 1.110, ενώ τα προεδρικά διατάγματα υπολογίζονται στα 29.

Τα αποτελέσματα της έρευνας που απαντά στο ποια είναι τα βασικά χαρακτηριστικά της ελληνικής νομοθεσίας,  η πολυνομία και η κακονομία, έδωσε στη δημοσιότητα ο ερευνητής Κωνσταντίνος Σαραβάκος, ενώπιον του υφυπουργού Ψηφιακής Διακυβέρνησης για θέματα απλούστευσης διαδικασιών, Γεώργιο Γεωργαντά.

Ο Δείκτης Ποιότητας Νομοθέτησης που παρουσιάζει φέτος, για πρώτη φορά, το ΚΕΦίΜ, αξιολογεί τη συνολική διαδικασία εισαγωγής των νόμων που ψηφίζονται στο εθνικό Κοινοβούλιο.

Οι ερευνητές του ΚΕΦίΜ στην επίπονη έρευνα τους, συνέλεξαν δεδομένα για πάνω από 50 μεταβλητές και τα αξιολόγησαν ώστε να ελεγχθεί αν τηρείται το νομικό πλαίσιο και οι διεθνείς πρακτικές καλής νομοθέτησης. Οι μεταβλητές σταθμίζονται ως προς την βαρύτητα επίδρασής τους στην συνολική ποιότητα του νόμου, ώστε να παράγεται μια συνολική βαθμολογία από το 0 έως το 100.

Ο Δείκτης Ποιότητας επιχειρεί να εμπλουτίσει τον δημόσιο διάλογο με μετρήσιμα δεδομένα, να λειτουργήσει ως οδηγός για την καλύτερη νομοθέτηση και να αποτελέσει χρήσιμο εργαλείο αξιολόγησης του νομοθετικού έργου για τους πολίτες και τη Βουλή.

Η ποσότητα δεν σημαίνει και ποιότητα

“Πρώτο βασικό χαρακτηριστικό της ελληνικής νομοθεσίας σήμερα είναι η πολυνομία, με βασικότερες συνέπειες την διόγκωση της γραφειοκρατίας, την αποθάρρυνση των επενδύσεων, την επιβάρυνση της δημόσιας διοίκησης, την θεσμοποίηση πελατειακών σχέσεων κράτους-πολίτη, τις καθυστερήσεις στην εφαρμογή των νόμων και την ανασφάλεια δικαίου”, είπε ο Κων/νος Σαραβάκος.

Το δεύτερο χαρακτηριστικό, που προέκυψε από την έρευνα, η κακονομία, δηλαδή η χαμηλή ποιότητα των νομοθετικών ρυθμίσεων, οι οποίες περιέχουν ασαφείς, δυσνόητους, κακογραμμένους νόμους και αντικρουόμενους κανόνες. Ταυτόχρονα, σύμφωνα με την έρευνα, εντοπίζεται ότι η νομοθετική εξουσία παράγει νομοθετήματα που αγνοούν την ύπαρξη παλαιότερων, εμφυτεύουν νεοπαγείς διατάξεις σε άσχετα κεφάλαια ή νομοθετήματα, με κακότεχνες διατυπώσεις και πληθώρα νομοθετικών εξουσιοδοτήσεων για την άσκηση της κανονιστικής αρμοδιότητας.

Πάντως, η έρευνα του ΚΕΦΙΜ δείχνει ότι αν υπήρχαν βραβεία για το καλύτερο και για το χειρότερο νόμο, σίγουρα η δεύτερη περίπτωση θα είχε πολυάριθμους επαίνους αφού η νομική “αναρχία” είναι η επικρατέστερη, με το μεγαλύτερο ποσοστό των διατάξεων που έχουν αναδρομική ισχύ να δικαιολογείται στο ελάχιστο, όσο για τη δημοκρατικότητα της δημόσιας διαβούλευσης, στις μισές των περιπτώσεων πήγε περίπατο…

Το 25% των νόμων του 2018 ψηφίστηκε με επείγουσα ή κατεπείγουσα διαδικασία, μόνο για το 54% προηγήθηκε δημόσια διαβούλευση, ενώ παρότι το 73% περιλαμβάνουν διατάξεις με αναδρομική ισχύ, η αναδρομικότητα δικαιολογείται μόνο στο 7% των περιπτώσεων.

Αναλυτικότερα:

* Κανένας από τους 77 νόμους που ψηφίστηκαν το 2018 δεν πληροί τις προϋποθέσεις καλής νομοθέτησης που ορίζει ο ισχύων (4622/2019) ή ο προηγούμενος (4048/2012) σχετικός νόμος.

* Το 95% των νόμων και το 33% των κυρώσεων του 2018 περιείχαν τροπολογίες. Από αυτούς, το 95% περιέχει τουλάχιστον μία τροπολογία άσχετη με το κύριο αντικείμενο, ενώ το 97% περιέχει τουλάχιστον μία εκπρόθεσμη τροπολογία. Από τις 248 συνολικά ψηφισθείσες τροπολογίες, το 85% είναι άσχετες με το κύριο αντικείμενο και το 72% εκπρόθεσμες.

* Το 25% των νόμων του 2018 δεν ψηφίστηκε με την κανονική διαδικασία στην Βουλή, αλλά ακολούθησε την επείγουσα ή την κατεπείγουσα διαδικασία.

* Το 61% των νόμων και κυρώσεων του 2018 τροποποιούν τουλάχιστον έναν νόμο που τέθηκε σε ισχύ από το 2015 έως το 2018, ψηφίστηκε δηλαδή από την ίδια κυβέρνηση.

* Μόνο για το 54% των νόμων του 2018 προηγήθηκε δημόσια διαβούλευση πριν κατατεθεί στη Βουλή.

* Το 73% των νόμων του 2018 περιλαμβάνουν διατάξεις με αναδρομική ισχύ, η αναδρομικότητα των οποίων αιτιολογείται μόνο στο 7% των περιπτώσεων.

* Το 65% των εκθέσεων αξιολόγησης των νόμων του 2018 δεν περιλαμβάνει ποσοτικά στοιχεία, το 85% δεν περιλαμβάνει προβλέψεις για απλούστευση διαδικασιών, ενώ για κανέναν από τους νόμους του 2018 δεν έγινε μέτρηση διοικητικών επιβαρύνσεων.

* Για κάθε νόμο του 2018 αντιστοιχούν κατά μέσο όρο 25 εξουσιοδοτήσεις για Υπουργικές Αποφάσεις. Από αυτές τις συνολικά 1.036 εξουσιοδοτήσεις για Υπουργικές Αποφάσεις που δίνονται σε νόμους, μόνο το 20% ενεργοποιήθηκε εντός 6 μηνών από την ψήφιση του σχετικού νόμου. Το αντίστοιχο ποσοστό για την έκδοση Προεδρικών Διαταγμάτων είναι 7%.

* Κάθε νόμος του 2018 φέρει κατά μέσο όρο 17 υπογραφές (από υπουργούς, αναπληρωτές υπουργούς, υφυπουργούς), ενώ τον τελευταίο νόμο του έτους (4587/2018) υπέγραψαν 34 κυβερνητικά στελέχη.

* Βάσει του Δείκτη, καλύτερος νόμος για το 2018 αναδεικνύεται ο 4513 «Ενεργειακές Κοινότητες και άλλες Διατάξεις» του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, με επίδοση 69,5/100, και χειρότερος ο 4587 «Επείγουσες ρυθμίσεις αρμοδιότητας υπουργείου Μεταναστευτικής Πολιτικής και άλλες διατάξεις» με επίδοση 20,77/100.

* Καθώς ο μέσος άνθρωπος διαβάζει περί τις 300 λέξεις το λεπτό, με 8 ώρες ανάγνωση την ημέρα, θα χρειάζονταν 60 εργάσιμες ημέρες για την ανάγνωση της νομοθετικής παραγωγής του 2018.

Δυσνόητες και ασαφείς ρυθμίσεις

Χιλιάδες περίπλοκες και δυσνόητες, επικαλυπτόμενες, ασαφείς, και αντιφατικές ρυθμίσεις των νόμων έχουν καθημερινά ως αποτέλεσμα όχι μόνο μεγάλη απώλεια χρόνου και αβεβαιότητα για τους συναλλασσόμενους, αλλά και σημαντικά προβλήματα στην απονομή της δικαιοσύνης, τη λειτουργία των θεσμών και την οικονομία, τονίζεται στην έρευνα.

Από το 2001 με συστάσεις του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης προς την Ελλάδα προωθήθηκε η χρήση μέσων όπως η διαφάνεια μέσω της διαβούλευσης, η κωδικοποίηση, η αξιολόγηση, ο περιορισμός της πολυνομίας και η λογοδοσία. Ωστόσο το υφιστάμενο νομικό πλαίσιο και οι αρχές της καλής νομοθέτησης παραβλέπονται συστηματικά, ενώ ο νομικισμός, η τυπολατρία και ο ρυθμιστικός πληθωρισμός συνεχίζουν να λειτουργούν.

Οι τέσσερις βασικές κατηγορίες που αξιολογεί ο Δείκτης Ποιότητας Νομοθέτησης είναι:

Δικαιοπολιτικά χαρακτηριστικά (20 μονάδες): Εξετάζεται η ποιότητα της γλώσσας διατύπωσης, η σύνταξη και κάθε άλλο χαρακτηριστικό που επηρεάζει τον βαθμό που το νομικό κείμενο είναι κατανοητό και το περιεχόμενό του εύκολα προσβάσιμο και αντιληπτό από τον μέσο πολίτη.

Προκοινοβουλευτική διαδικασία (20 μονάδες): Εξετάζεται η τήρηση των προβλέψεων που αφορούν τη δημόσια διαβούλευση, την ποσοτικοποιημένη εκτίμηση των επιπτώσεων του νόμου.

Κοινοβουλευτική διαδικασία (30 μονάδες): Εξετάζεται ο χρόνος συζήτησης στις αρμόδιες επιτροπές της Βουλής, η διαδικασία συζήτησης και ψήφισης στην ολομέλεια της Βουλής, καθώς η ύπαρξη και τα χαρακτηριστικά τυχόν τροπολογιών.

Αξιολόγηση εφαρμογής (30 μονάδες): Εξετάζεται ο αριθμός των εξουσιοδοτήσεων για έκδοση προεδρικών διαταγμάτων (ΠΔ) και υπουργικών αποφάσεων (ΥΑ), καθώς και το ποσοστό ενεργοποίησής τους εντός 6 μηνών από την δημοσίευση του νόμου.

Τα καλά νομοθετήματα θέλουν τη συνδρομή κυβέρνησης και αντιπολίτευσης

Σχολιάζοντας τα ευρήματα της έρευνας ο υφυπουργός Ψηφιακής Διακυβέρνησης για θέματα απλούστευσης διαδικασιών, Γεώργιος Γεωργαντάς, τόνισε ότι “το επιτελικό κράτος είναι η πρώτη ουσιώδης θεσμική παρέμβαση της κυβέρνησης, που θέτει γενικούς και ειδικούς κανόνες καλής νομοθέτησης, προσανατολισμένους στην εύρυθμη λειτουργία ενός αποτελεσματικού κράτους. Με το επιτελικό κράτος και την κωδικοποίηση της νομοθεσίας που θεσπίζει, τίθενται τα θεμέλια για μια σύγχρονη νομοθετική διαδικασία, ορίζοντας ένα πλαίσιο ορθής νομοθέτησης, το οποίο η κυβέρνηση δεσμεύεται δημόσια να τηρήσει”.

Ο υπουργός υπογράμμισε ότι το θέμα της εφαρμογής των κανόνων της καλής νομοθέτησης δεν αποτελεί ζήτημα πολιτικής αντιπαράθεσης, και η  όλη ιστορία είναι αν ο καθένας, από τον όποιο θεσμό υπηρετεί, είτε από την θέση της κυβέρνησης είτε από την θέση της αντιπολίτευσης, πραγματικά θα συνδράμει στο να λειτουργήσει αυτό που όλοι οι πολίτες επιθυμούν. Μάλιστα ο υπουργός κατέληξε απευχόμενος να μην δει την κυβέρνησή του έπειτα από 2 ή 3 χρόνια, όταν θα έχει τον ρυθμό τον οποίο θέλει και θα έχει δημιουργήσει το πλαίσιο το οποίο επιθυμεί, να νομοθετεί με κατεπείγουσες διαδικασίες.

Ακολούθως ο βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ, Κώστας Ζαχαριάδης αναφερόμενος στον Δείκτη Ποιότητας, επισήμανε πως “είναι μια πάρα πολύ σημαντική πρωτοβουλία και όσο περισσότερες αντίστοιχες προσπάθειες γίνονται, τόσο πυκνώνουμε τις γραμμές επικοινωνίας και δυναμώνουμε τη δημοκρατία. Η καλή νομοθέτηση δεν χρειάζεται πολιτική αντιπαράθεση, είναι θέμα τεχνικό, θέμα ποιότητας δημοκρατίας και κράτους δικαίου.”

“Ένας καλός νόμος εκτός από απαραίτητος, πρέπει να είναι σαφής, αποτελεσματικός και νομιμοποιημένος στη συνείδηση του κόσμου.” ανέφερε η Επιστημονική Συνεργάτιδα του ΚΕΦίΜ Έφη Στεφοπούλου, υπογραμμίζοντας ότι “η ποιότητα των νόμων είναι το λειτουργικό σύστημα της δημοκρατίας.”

Στην τοποθέτησή του τέλος, ο Επικεφαλής της μελέτης Παναγιώτης Καρκατσούλης δήλωσε πως “σε πολλές χώρες της Ευρώπης η καλή νομοθέτηση ξεκίνησε από την κοινωνία των πολιτών, και όχι από τα κόμματα. Επιτέλους και στη χώρα μας ένας φορέας της κοινωνίας των πολιτών πήρε αυτήν την πρωτοβουλία.”

Ακολουθήστε το dikastiko.gr στο Google News και δείτε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

Διαβάστε όλες τις τελευταίες ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο στο dikastiko.gr